Chiến tranh lạnh kiểu mới
Giới lãnh đạo Trung Quốc đã từng lo lắng và thất vọng. Công nghệ mới hứa hẹn nhất thế giới đang bị thống trị bởi OpenAI, Google và các tập đoàn công nghệ khác của Mỹ.
Đầu năm ngoái, các công ty công nghệ Trung Quốc đã tụt hậu quá xa về trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh đến mức nhiều đơn vị phải dựa vào mô hình Llama nguồn mở của Meta Platforms, vốn có thể được tải về miễn phí. Tệ hơn nữa, các hạn chế của Mỹ đối với việc xuất khẩu chip AI hàng đầu đe dọa sẽ kìm hãm Trung Quốc hơn nữa.
Do đó, vào mùa xuân năm 2024, Bắc Kinh đã gia tăng áp lực lên các giám đốc điều hành công nghệ. Một công ty AI hàng đầu Trung Quốc nói với The Wall Street Journal rằng họ đã nhận được cuộc gọi từ 10 cơ quan chính phủ khác nhau chỉ trong một tháng, thúc giục hành động về các mô hình AI "cây nhà lá vườn". Nước này đã nới lỏng các quy định, tung ra các gói tài trợ và gấp rút tăng cường năng lực tính toán.
Chín tháng sau, startup Trung Quốc DeepSeek đã gây chú ý tại Thung lũng Silicon với một mô hình AI mới mạnh mẽ. Hy vọng bắt đầu nhen nhóm.
"Trung Quốc cuối cùng đã có một mô hình để tự hào," Thủ tướng Lý Cường phát biểu với các quan chức. Sự lạc quan này đã trở thành chất xúc tác cho ngành công nghệ Trung Quốc, giải phóng một nguồn hỗ trợ thậm chí còn lớn hơn từ chính phủ và đẩy cuộc cạnh tranh với Mỹ vào tình trạng tăng tốc.
Cuộc đua AI leo thang đang gợi lên những so sánh với thời kỳ Chiến tranh Lạnh, và những cuộc đối đầu khoa học công nghệ lớn đặc trưng cho giai đoạn đó. Cuộc đua này có khả năng mang lại hệ quả ít nhất là tương đương, theo WSJ.
Cuộc cạnh tranh đã góp phần củng cố sự bùng nổ chi tiêu công nghệ trên toàn thế giới, vốn đã thúc đẩy thị trường chứng khoán Mỹ và Trung Quốc, đồng thời mở ra các nguồn tăng trưởng kinh tế mới, ngay cả khi nó làm dấy lên nỗi sợ về một bong bóng AI toàn cầu.
Tại Washington và Thung lũng Silicon, có vô số cảnh báo rằng AI của Trung Quốc, nếu không được kiểm soát, sẽ làm xói mòn uy quyền công nghệ của Mỹ. Trong khi đó, Bắc Kinh bị ám ảnh bởi niềm tin rằng nếu thất bại trong việc theo kịp AI, Mỹ sẽ dễ dàng hơn trong việc chặn đứng sự trỗi dậy của Trung Quốc với tư cách là một cường quốc toàn cầu.
Cả hai nước đều tin rằng thị phần cho các công ty của họ trên toàn thế giới đang chờ được phân chia—và cùng với đó, là tiềm năng ảnh hưởng đến phần lớn dân số toàn cầu.
Mỹ vẫn đang dẫn đầu rõ rệt, sản xuất ra các mô hình AI mạnh mẽ nhất. Trung Quốc không thể sánh kịp về chip tiên tiến và không có đối trọng với "hỏa lực" tài chính từ các nhà đầu tư tư nhân Mỹ, những người đã tài trợ cho các startup AI tới 104 tỷ USD chỉ trong nửa đầu năm 2025, và đang chuẩn bị cho các khoản đầu tư lớn hơn nữa.
Nhưng họ sở hữu một lực lượng kỹ sư đông đảo có năng lực, chi phí thấp hơn và một mô hình phát triển do nhà nước dẫn dắt thường triển khai nhanh hơn Mỹ. Tất cả những yếu tố này đang được Bắc Kinh nỗ lực khai thác để lật ngược thế cờ.
Các chuyên gia AI cho rằng còn quá sớm để nói ai sẽ là người chiếm thế thượng phong cuối cùng trong lĩnh vực AI. Họ nói thêm, cuộc đua không nhất thiết sẽ được quyết định bởi bên nào chi nhiều tiền hơn.
Trung Quốc có tiền lệ để Mỹ dẫn đầu trong các công nghệ tiên phong, để rồi bắt kịp sau đó khi bí quyết lan rộng.
"Khoảng cách dẫn trước của chúng ta có lẽ chỉ là 'vài tháng chứ không phải vài năm'," Chris McGuire, người đã tham gia thiết kế các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip AI của Mỹ khi còn phục vụ trong Hội đồng An ninh Quốc gia (NSC) dưới thời chính quyền Joe Biden, nhận định.
Các mô hình AI của Trung Quốc hiện được xếp hạng ở gần hoặc ở vị trí top đầu trong mọi tác vụ, từ lập trình đến tạo video, ngoại trừ lĩnh vực tìm kiếm, theo Chatbot Arena, một nền tảng xếp hạng dựa trên cộng đồng phổ biến.
Trong khi đó, lĩnh vực sản xuất của Trung Quốc đang vượt xa Mỹ trong việc đưa AI vào thế giới thực thông qua taxi tự lái (robotaxi), máy bay không người lái tự hành và robot hình người.
Với sự tiến bộ của Trung Quốc, ông McGuire nói, Mỹ "rất may mắn" khi còn nắm giữ lợi thế về chip.
1 triệu chip chọi 1
Những người tham gia trong ngành tin rằng Trung Quốc có thể còn cách tới một thập kỷ nữa mới sản xuất được các vi mạch sánh ngang với sản phẩm tốt nhất của Mỹ, chủ yếu là do các hạn chế của Washington đối với việc tiếp cận công nghệ sản xuất chip tiên tiến.
Những người thân cận với các công ty cho biết, sự thiếu hụt năng lực tính toán cao cấp đã làm trì hoãn các công ty Trung Quốc như DeepSeek trong việc phát triển các mô hình thế hệ tiếp theo của họ.
Bắc Kinh đã tăng cường các nỗ lực huy động các "nhà vô địch" công nghệ của mình để phát triển chuỗi cung ứng chất bán dẫn riêng, thúc ép các công ty như ByteDance tạm dừng mua hàng của Nvidia và chuyển sang làm việc với các công ty chip Trung Quốc để xây dựng AI.
Huawei đã hợp tác với hàng nghìn công ty địa phương, thường được điều phối bởi các cấp chính quyền khác nhau, để phát triển các công nghệ bán dẫn tiên tiến, bao gồm các hệ thống gộp tới một triệu con chip để tăng cường khả năng tính toán.
Huawei cho biết cách tiếp cận đó có thể sánh ngang với các hệ thống tốt nhất của Nvidia, mặc dù tiêu thụ nhiều điện hơn, khiến một số người trong ngành gán cho chiến lược này cái tên "bầy đàn hạ gục gã khổng lồ". Những người trong ngành cho biết, các chính quyền địa phương đã bắt đầu trợ cấp hóa đơn tiền điện cho các trung tâm dữ liệu nếu họ sử dụng chip nội địa.
Huawei cũng có kế hoạch tăng hơn gấp đôi công suất sản xuất chip của mình vào năm tới, theo những người nắm rõ vấn đề.
Vào tháng 10, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã vạch ra kế hoạch 5 năm để đạt được mức độ tự chủ công nghệ cao hơn, cam kết các biện pháp phi thường để theo đuổi các đột phá trong các công nghệ chủ chốt như chất bán dẫn.
Về phía mình, Mỹ vẫn đang tạo ra những tiến bộ riêng, khi Nvidia và các công ty khác đang đẩy lùi các giới hạn của công nghệ chip. Để bắt kịp, Trung Quốc sẽ cần phải xóa bỏ khoảng cách khởi đầu hơn nửa thế kỷ của Mỹ.
"Nếu nói rằng Trung Quốc chỉ cần búng tay và nội địa hóa công nghệ này – chỉ vì họ đã từng nội địa hóa thành công những thứ khác trong quá khứ - là bỏ qua một thực tế rằng đây có thể là điều khó khăn nhất trên thế giới đối với họ," ông McGuire, cựu quan chức NSC, nhận định.
