Vào buổi sáng sau khi cơn bão Melissa quét qua Jamaica, bà Jennifer Hue, một kiểm toán viên thuế đã nghỉ hưu sống gần bãi biển Treasure, tỉnh dậy giữa cảnh hoang tàn. Toàn bộ cây cối trong vườn bị gãy đổ vì gió mạnh tới 290 km/h. Nước ngập khắp nơi.
Nhưng mái nhà của bà vẫn còn nguyên. Và quan trọng hơn, những tấm pin mặt trời lắp cách đây 2 năm vẫn hoạt động tốt. Khi hầu hết hàng xóm chìm trong bóng tối, nhà bà vẫn có điện.
Hàng xóm bắt đầu kéo đến sạc điện thoại, lấy nước lạnh từ tủ lạnh, nhắn tin cho người thân báo tin an toàn. Bà Hue hiện vẫn đang cho người thân và 2 sinh viên y khoa có nhà bị hư hại tá túc.
“Gió như lốc xoáy, nước tràn qua mọi khe hở”, bà kể. “Nhưng các tấm pin vẫn trụ vững. Sáng hôm sau mặt trời chiếu rạng. Chúng tôi có điện trở lại”.
Năng lượng mặt trời – giải pháp kép cho Jamaica
Thị trường điện mặt trời mái nhà của Jamaica vốn được xem là bước đi chiến lược giúp đất nước giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu. Quốc gia này vẫn chủ yếu dựa vào dầu mỏ và khí đốt nhập khẩu để phát điện. Điều này không chỉ gây ô nhiễm và còn khiến giá điện tại đây thuộc hàng cao nhất thế giới.
Giờ đây, năng lượng mặt trời còn được coi là chìa khóa giúp Jamaica và các quốc gia vùng Caribe tăng khả năng chống chịu trước những cơn bão bão ngày càng hung hãn do biến đổi khí hậu.
Trong vòng chưa đầy một thập kỷ, công suất điện mặt trời tại Jamaica đã tăng từ 1,4 MW năm 2015 lên gần 65 MW năm 2023. Tổng cộng, năng lượng tái tạo chiếm khoảng 10% sản lượng điện của cả nước.
Tuần trước, bão Melissa đổ bộ Jamaica với sức gió cấp 5, khiến ít nhất 32 người thiệt mạng và phá hủy hàng nghìn ngôi nhà. Điện vẫn chưa được khôi phục trên diện rộng.
“Việc khôi phục hạ tầng điện là quá trình dài, phức tạp và tốn kém”, ông David Gumbs, chuyên gia năng lượng vùng Caribe tại Viện Rocky Mountain, nhận định. “Nhưng với điện mặt trời, bạn vẫn có thể duy trì nguồn điện cục bộ mà không phụ thuộc vào hàng trăm km đường dây bị đứt gãy”. Theo ông, chỉ cần hộ gia đình có hệ thống pin mặt trời và pin lưu trữ, họ không chỉ duy trì điện cho mình mà còn giúp cả khu phố hưởng lợi.
Ông Jason Robinson, giám đốc công ty lắp đặt Solar Buzz tại Kingston, cho biết ông đã đi khảo sát thiệt hại khắp phía tây đảo. “Với sức gió gần 320 km/h, mọi thứ có đứng vững hay không còn phụ thuộc vào may mắn”. ông nói.
Tuy nhiên, gần 300 khách hàng của ông không ai báo cáo hư hại nghiêm trọng. Những hệ thống gắn sát mái nhà đặc biệt chắc chắn. Một số người còn tháo tạm pin trước bão và lắp lại sau đó. “Miễn là mái nhà còn, và bạn lắp đặt đúng tiêu chuẩn, khả năng duy trì điện sau bão là rất cao”, ông nói.
Dù vẫn còn là rào cản nhưng giá pin mặt trời đang giảm nhanh nhờ nguồn cung giá rẻ từ Trung Quốc. Chính phủ Jamaica đã áp dụng tín dụng thuế thu nhập cho hộ dùng điện mặt trời, còn ngân hàng bắt đầu cho vay ưu đãi. Công ty điện lực quốc doanh cũng trả tiền cho hộ dân bán lại điện dư. Những chính sách này giúp Jamaica tiến gần hơn tới mục tiêu 50% điện từ năng lượng tái tạo vào năm 2030.
Không chỉ là tiết kiệm tiền điện
Bà Annabelle Todd, quản lý một biệt thự nghỉ dưỡng ven biển tại Treasure Beach, cho biết hệ thống 24 tấm pin và pin lưu trữ của bà chỉ bị hư 1 tấm sau bão. “Sáng hôm sau, chúng tôi vẫn có điện và điều hòa, khiến hàng xóm rất ghen tị”, bà kể.
Hệ thống trị giá khoảng 30.000 USD (790 triệu VNĐ), nhưng giúp bà gần như xóa bỏ hóa đơn điện từng lên tới 1.000 USD (26 triệu VNĐ)/tháng. “Thực ra, chỉ cần 2 – 3 năm là hoàn vốn”, bà nói. “Nhưng điều quý giá hơn là cảm giác yên tâm.”
Sau 2 năm liên tiếp bị bão tàn phá, các chủ villa trong khu đều đổ xô lắp điện mặt trời. “Giờ ai cũng muốn có hệ thống riêng. Tôi thấy xe của các nhà cung cấp chạy đầy trên đường ven biển”, bà Todd nói.
Tại Kingston, bà Twila-Mae Logan, Phó giám đốc Trường Kinh doanh Đại học West Indies, chi 20.000 USD lắp đặt pin 2 năm trước. Dù thủ đô ít bị ảnh hưởng, khu phố của bà vẫn mất điện và nhà bà là một trong số ít còn sáng đèn. “Trước bão, em trai và cháu gái tôi đã mang thực phẩm tới gửi tủ đông”, bà kể.
“Chúng tôi là nước đang phát triển, nguồn lực hạn chế, nhưng chính phủ đã đặt ưu tiên đáng kể cho năng lượng mặt trời”, bà nói. “Nếu không vì chi phí, nhiều người khác cũng sẽ theo”.
Các lãnh đạo vùng Caribe đang kêu gọi các nước phát triển tăng hỗ trợ tài chính giúp giúp Jamaica ứng phó tác động của biến đổi khí hậu. Dù phát thải ít, các quốc đảo lại hứng chịu thiệt hại nặng nhất. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính khu vực cần tới 100 tỷ USD đầu tư để tăng khả năng chống chịu với thảm họa khí hậu.
Với bà Hue, khoản đầu tư hàng chục nghìn USD cho pin mặt trời không phải để hoàn vốn nhanh. “Tôi làm vậy để có nguồn điện đáng tin cậy, để được yên tâm”, bà nói. “Chúng tôi thật may mắn khi mặt trời lại chiếu sáng ngay sáng hôm sau”.
