Bảo vệ 17 triệu nhà đầu tư Việt ra sao với khung pháp lý tiền số?

Việt Nam đến nay chưa thừa nhận chính thức về tính tài sản của tiền kỹ thuật số. Ảnh: CNBC.

Tại toạ đàm "Xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số" do báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức ngày 8/3, Thạc sĩ Nguyễn Nhật Thanh (Đại học Luật TP.HCM) cho rằng Việt Nam hiện chưa có những quy định cụ thể nhằm điều chỉnh tiền kỹ thuật số hay thừa nhận chính thức về tính tài sản của tiền kỹ thuật số. Trong khi đó, các giao dịch liên quan đến đối tượng này đang ngày một gia tăng.

Ông cho rằng điều này đã khiến việc xử lý của các cơ quan Nhà nước gặp nhiều khó khăn, thậm chí tạo ra các quan điểm trái chiều.

Xác định bản chất tài sản của tiền kỹ thuật số

Mới đây, theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, Ngân hàng Nhà nước theo chức năng, nhiệm vụ được giao đề xuất, trình Chính phủ ngay trong tháng 3 về khung pháp lý quản lý, thúc đẩy phát triển tài sản số, tiền kỹ thuật số lành mạnh và hiệu quả.

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), hiện nay một số quốc gia và vùng lãnh thổ như Mỹ, Thái Lan... đã đi đầu trong việc công nhận và xây dựng khung pháp lý cho tài sản số. Các quốc gia này đều chú trọng việc xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, linh hoạt, giúp thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài sản số.

Trong khi đó, Việt Nam có đến 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa trong năm 2024, đứng thứ 7 toàn cầu. Cũng trong năm qua, Việt Nam nhận về hơn 105 tỷ USD tiền mã hóa, năm 2023 là 120 tỷ USD.

Ông cho rằng Việt Nam cần sớm thông qua và ban hành Luật Công nghiệp Công nghệ số. Việc này không chỉ giúp thu hẹp khoảng cách với các quốc gia phát triển, mà còn tạo ra một khung pháp lý vững chắc để thúc đẩy các giao dịch tài sản số minh bạch và hiệu quả.

Về hướng quản lý, Thạc sĩ Nguyễn Nhật Thanh kiến nghị trước hết cần xác định bản chất tài sản của tiền kỹ thuật số. Ông nhấn mạnh tiền kỹ thuật số có những đặc điểm giống với tài sản truyền thống, nên việc ghi nhận, quản lý như một tài sản sẽ tạo cơ sở cho việc bảo vệ quyền sở hữu của các nhà đầu tư và cho phép Nhà nước quản lý, thu thuế hiệu quả hơn.

Thạc sĩ Nguyễn Nhật Thanh từ Đại học Luật TP.HCM (giữa) đề nghị rà soát toàn diện các luật hiện hành để đảm bảo tính đồng bộ và khả năng điều chỉnh các vấn đề liên quan đến tiền kỹ thuật số. Ảnh: PLO.

Ông cũng đề nghị rà soát toàn diện các luật hiện hành để đảm bảo tính đồng bộ và khả năng điều chỉnh các vấn đề liên quan đến tiền kỹ thuật số.

Bên cạnh đó, chuyên gia cho rằng việc thành lập các sàn giao dịch tiền kỹ thuật số cần được quản lý bởi Nhà nước. Các sàn cũng cần tuân thủ quy định về xác minh thông tin khách hàng, nội dung giao dịch... nhằm kiểm soát nguồn vốn và tránh việc lợi dụng tiền kỹ thuật số vào các mục đích bất hợp pháp như rửa tiền, tài trợ khủng bố.

Cần cơ chế bảo vệ nhà đầu tư

Ông Nguyễn Nhật Thanh cũng cho rằng các sàn giao dịch phải xây dựng biện pháp bảo đảm cho nhà đầu tư bằng các phương án như ký quỹ, mua bảo hiểm, tài sản bảo đảm...

Đồng quan điểm, ông Phan Đức Trung nhận định khi xây dựng sàn giao dịch thí điểm cần chú trọng vấn đề về bảo vệ người tiêu dùng, tách biệt tài sản giữa người dùng và sàn cũng như tính cạnh tranh thu hút quốc tế. Bên cạnh đó, việc xây dựng sàn thí điểm cũng cần tuân thủ các quy định về thuế và các biện pháp chống rửa tiền hay chống tài trợ khủng bố.

Nói rõ hơn về cơ chế bảo vệ nhà đầu tư, bà Gracy Chen, CEO của Bitget đề cập đến sự cần thiết của các quy định pháp luật cụ thể về tiền kỹ thuật số, bao gồm cấp phép cho sàn giao dịch, quy định về thuế và các biện pháp chống rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố (CFT).

"Khung pháp lý cần được xây dựng dựa trên sự cân bằng giữa việc thúc đẩy đổi mới công nghệ và bảo vệ nhà đầu tư", bà nhấn mạnh.

Bà Gracy Chen, CEO của Bitget đề cập một số yếu tố để bảo vệ nhà đầu tư tiền kỹ thuật số. Ảnh: PLO.

Theo bà, cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát hoạt động của các sàn giao dịch và các nhà cung cấp dịch vụ tiền kỹ thuật số để đảm bảo tuân thủ pháp luật. Có các biện pháp xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm.

Ngoài ra, bà cho rằng cũng cần nâng cao nhận thức cho nhà đầu tư bằng các chương trình giáo dục và tuyên truyền về rủi ro và lợi ích của tài sản số, cũng như cung cấp các thông tin chính thống và đáng tin cậy về thị trường tiền kỹ thuật số.

Trong khi đó, ông Trần Huyền Dinh, CEO AlphaTrue, cho rằng trước tiên cần làm rõ hai khái niệm quan trọng là sàn giao dịch tập trung (centralized exchange) và sàn giao dịch phi tập trung (decentralized exchange).

Với sàn giao dịch phi tập trung, tài sản của người dùng được bảo vệ bởi tính bất khả xâm phạm, nhưng việc lấy lại tài sản nếu mất là rất khó. Ngược lại, sàn giao dịch tập trung được quản lý bởi một công ty hoặc tổ chức cụ thể. Khi người dùng nạp tài sản vào đây, mọi thứ đều nằm dưới sự kiểm soát của đơn vị đó.

Ông Trần Huyền Dinh, CEO AlphaTrue cho rằng cần đặt ra yêu cầu về sự hiện diện của doanh nghiệp vận hành sàn giao dịch tiền kỹ thuật số. Ảnh: PLO.

Với kinh nghiệm được cấp phép hoạt động tại 5 quốc gia, ông Dinh chia sẻ rằng công ty đã học hỏi kinh nghiệm từ Hong Kong, Thái Lan... về cách quản lý và khuyến khích doanh nghiệp nội địa.

Ví dụ, Thái Lan yêu cầu người đứng đầu hoặc giám đốc điều hành của một sàn giao dịch phải là cư dân sống tại Thái Lan, nhằm ưu tiên doanh nghiệp trong nước, tận dụng chất xám nội địa trước khi xem xét đến các công ty nước ngoài.

Ngay cả khi doanh nghiệp nước ngoài muốn hoạt động tại Thái Lan, họ cũng phải cam kết hợp tác, thực hiện nghĩa vụ thuế và các chi phí liên quan, và có một số người trong ban điều hành do SEC Thái Lan chỉ định. Không chỉ Thái Lan, nhiều quốc gia châu Âu cũng áp dụng cách tiếp cận tương tự.

Ở một số quốc gia khác như UAE, ngoài yêu cầu người đại diện là công dân bản địa, các chính phủ còn đặt ra các tiêu chuẩn khắt khe về kinh nghiệm trong lĩnh vực bảo mật và tài chính.

"Chúng ta cần đặt ra yêu cầu về sự hiện diện của doanh nghiệp, nhưng cũng phải cân nhắc đến kiến thức và kinh nghiệm của người đứng đầu. Tôi nghĩ Việt Nam có thể học hỏi Thái Lan, ưu tiên người Việt làm lãnh đạo và đại diện doanh nghiệp", ông Dinh nêu quan điểm.