Cá mập màu cam lần đầu xuất hiện, làm chấn động giới khoa học

Năm ngoái, ngư dân đã bắt được một con cá mập y tá màu cam ở ngoài khơi Costa Rica.

Dù là gì đi nữa, sinh vật ấy cũng rất khỏe và hiếu chiến. Suốt nửa tiếng, nhóm ngư dân vật lộn để kéo nó lên mặt nước. Ban đầu, họ đoán đó có thể là cá hồng hay cá khế vây vàng - những loài cá lớn nổi tiếng bởi sức chiến đấu dữ dội.

Nhưng thứ trồi lên lại hoàn toàn khác, theo The New York Times.

“Chúng tôi thấy một quầng sáng cam dưới mặt nước và tôi kêu lên: ‘Ôi Chúa ơi, cái gì thế này?’”, Garvin Watson, 43 tuổi, hướng dẫn viên câu cá thể thao kiêm chủ khách sạn ở thị trấn ven biển Barra del Parismina (bờ biển Caribe của Costa Rica), nhớ lại. “Ai cũng hét ầm lên vì quá sốc”.

Một con cá mập y tá màu cam sáng như quả quýt bơi quẫy bên mạn thuyền. Đó là lần đầu tiên ông Watson, hậu duệ của nhiều đời ngư dân, chứng kiến một con cá mập như thế.

“Đến giờ tôi vẫn nổi da gà khi nhớ lại khoảnh khắc đó”, ông nói.

Watson đã câu được con cá mập y tá dài gần 2 m vào tháng 8 năm ngoái. Loài này vốn hiền, mõm hơi giống cá da trơn. Khi ông đăng ảnh con vật lên mạng xã hội, nó nhanh chóng gây chú ý. Các nhà khoa học cũng lập tức kinh ngạc khi nhận ra đây có thể là trường hợp đầu tiên từng được ghi nhận về một con cá mập màu cam.

Daniel Arauz Naranjo, nhà sinh vật biển kiêm giám đốc Trung tâm Cứu hộ Sinh vật Biển Nguy cấp Costa Rica, cho biết: “Tôi thấy ảnh và thật sự ấn tượng. Tôi nghĩ: ‘Wow, cái này thật kỳ lạ’”.

Sự xuất hiện của cá mập màu cam khiến giới khoa học kinh ngạc.

Tháng này, ông Arauz Naranjo cùng các đồng nghiệp đã công bố nghiên cứu trên tạp chí khoa học Marine Biodiversity. Họ kết luận rằng màu sắc vàng-cam rực rỡ cùng đôi mắt trắng đục, không thấy mống mắt của con cá mập có thể do cùng lúc xuất hiện hai tình trạng di truyền hiếm gặp: bạch tạng (albinism) và chứng vàng sắc tố (xanthism).

Bạch tạng khiến cơ thể mất hết sắc tố, kể cả mắt. Xanthism lại tạo ra sự dư thừa sắc tố vàng.

Sự kết hợp của cả hai gần như cực hiếm, bởi những cá thể mang đặc điểm này dễ dàng trở thành mục tiêu của kẻ săn mồi. “Giống như lúc nào cũng mang theo một tấm biển cảnh báo trên người vậy”, Arturo Angulo, nhà ngư học thuộc Đại học Costa Rica (không tham gia nghiên cứu), nhận xét.

Ông Angulo giải thích thêm cá mập y tá thường dựa vào màu nâu sẫm của cơ thể để ngụy trang dưới đáy biển, vừa tránh kẻ thù, vừa rình mồi mà chúng hút bằng chiếc cổ họng lớn. Tuy nhiên, ông từng ghi nhận hiện tượng màu sắc bất thường tương tự ở một số loài cá nước ngọt như cá rô phi. Nguyên nhân có thể do đột biến gene, nhưng yếu tố khác như căng thẳng, chế độ ăn uống hay ô nhiễm nguồn nước cũng có thể góp phần.

Dù vậy, con cá mập được phát hiện năm ngoái rõ ràng vẫn sống khỏe.

Ông Arauz Naranjo cho rằng vùng nước đục nơi nó sinh sống có thể đã giúp che giấu màu sắc nổi bật khi nó còn nhỏ, tránh được những kẻ săn mồi lớn hơn. “Con cá này quả thực may mắn khi được sống trong môi trường đó và không đụng phải cá mập to khác”, ông nói.

Khám phá này dấy lên câu hỏi: Liệu đây chỉ là trường hợp cá biệt, hay báo hiệu một xu hướng mới trong quần thể cá mập y tá địa phương?

“Tôi thấy thật đáng kinh ngạc khi đến giờ vẫn có người ra biển, ngay gần bờ, mà phát hiện ra điều chưa từng được khoa học ghi nhận. Biển cả vẫn còn vô số bất ngờ cho chúng ta”, ông Arauz Naranjo chia sẻ.

Giờ thì con cá mập ấy đang ở đâu, chỉ nó và những sinh vật biển nào tình cờ bắt gặp một kẻ săn mồi màu cam mới biết.

Ông Watson tiết lộ đã có nhóm nhà khoa học liên hệ để lặn tại khu vực nơi ông từng câu được con cá này trong năm tới, hy vọng tìm thấy nó một lần nữa, hoặc ít nhất nghiên cứu xem có yếu tố môi trường nào liên quan đến màu sắc đặc biệt ấy.

Ý định giữ lại con cá mập chưa bao giờ xuất hiện trong tâm trí ông hay các thuyền viên.

Trước khi thả nó đi, ông Watson còn tiến lại gần, hôn lên phần lưng sần sùi như giấy nhám và thì thầm: “Cảm ơn vì đã biến chuyến đi này thành một trải nghiệm hạnh phúc. Cảm ơn vì đã xuất hiện đúng lúc, ngay cạnh thuyền tôi. Cảm ơn vì đã cắn câu. Cảm ơn. Chúng tôi yêu bạn”.