Khi báo cáo tài chính mới nhất của Microsoft được công bố, thị trường tài chính toàn cầu không chỉ nhìn vào doanh thu điện toán đám mây hay mảng game, mà còn bị thu hút bởi một “chi tiết nhỏ nhưng chấn động”: khoản lỗ 3,1 tỷ USD mà Microsoft phải ghi nhận từ khoản đầu tư vào OpenAI.
Từ con số đó, các nhà phân tích nhanh chóng tính toán và ước lượng: nếu Microsoft đang nắm khoảng 27–32,5 % cổ phần, thì tổng mức lỗ của OpenAI trong quý vừa rồi phải lên tới khoảng 11,5 – 12 tỷ USD. Con số này, theo Financial Times, có thể là một trong những mức lỗ quý lớn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử các công ty công nghệ tư nhân.
Điều đáng nói là OpenAI không hề công bố báo cáo tài chính riêng, nhưng chính số liệu từ Microsoft – đối tác chiến lược, nhà đầu tư lớn nhất, đồng thời là người cung cấp hạ tầng GPU, data center – đã vô tình kéo tấm rèm che tài chính. Và đằng sau tấm rèm ấy, hiện ra một thực tế: dù doanh thu OpenAI tăng thần tốc, chi phí vận hành và đầu tư còn nhanh hơn thế rất nhiều.
Theo Financial Times, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, OpenAI đã mang về khoảng 4,3 tỷ USD doanh thu và dự kiến cả năm có thể đạt 13 tỷ. Một con số đáng mơ ước với một công ty chưa đến 10 năm tuổi. Nhưng nếu đi sâu hơn vào cấu trúc chi phí, bức tranh lập tức đổi màu: khoảng 2,5 tỷ USD cho R&D, gần 2 tỷ cho marketing & sales, thêm khoảng 2,5 tỷ USD dưới dạng cổ phần ưu đãi cho nhân viên để giữ chân nhân tài AI. Chưa kể chi phí vận hành hệ thống GPU, huấn luyện mô hình, điện toán đám mây, các trung tâm dữ liệu phân tán toàn cầu.
Áp lực không chỉ đến từ chi phí. Mô hình doanh thu thực tế của OpenAI cũng không trọn vẹn như vẻ ngoài. Do hợp đồng chia sẻ doanh thu với Microsoft, OpenAI phải nhường 20% dòng tiền từ khách hàng cho đối tác. Reuters cho biết OpenAI đang thương lượng để hạ xuống mức 8 % vào cuối thập kỷ, nhưng ngay lúc này, đó vẫn là “vết cắt vào lợi nhuận” khiến OpenAI kiếm 1 USD nhưng giữ lại chưa tới 0,8 USD. Không nhiều công ty tăng trưởng siêu tốc nào phải mang gánh nặng như thế khi còn đang trong giai đoạn đốt tiền, theo Reuters.
Ở chiều ngược lại, cũng chính Microsoft là “lá chắn” duy nhất giúp OpenAI có đủ năng lực hạ tầng. Từ siêu máy chủ, chip AI, đến các trung tâm dữ liệu được xây riêng cho OpenAI — tất cả hiện diện nhờ tiền và sức mạnh công nghệ của Microsoft. Điều đó giải thích vì sao khoản lỗ của OpenAI lại đi qua báo cáo của Microsoft, và vì sao câu chuyện tài chính của OpenAI, muốn hay không, vẫn bị soi chiếu một cách gián tiếp.
Nhưng câu hỏi lớn nhất không nằm ở con số lỗ 12 tỷ USD — mà là: bao lâu nữa OpenAI mới bắt đầu có lãi? Bao lâu nữa “chi phí cho tương lai” sẽ trở thành “lợi nhuận cho hiện tại”?
Người chịu sức ép trực tiếp nhất, không ai khác, chính là Sam Altman.
Altman không chỉ điều hành một công ty công nghệ, ông còn gánh trên vai kỳ vọng của cả Thung lũng Silicon, giới đầu tư, Big Tech, và cả những chính phủ coi AI là lĩnh vực chiến lược. Ông vừa phải giữ OpenAI là “người dẫn đầu”, vừa phải chứng minh mô hình kinh doanh có lãi, vừa phải duy trì tốc độ đổi mới sản phẩm, vừa trấn an những người đặt cược hàng chục tỷ USD vào sự thành công của ông. Và trên hết, Altman phải trả lời câu hỏi mà mọi nhà đầu tư luôn hỏi sau thời kỳ “AI hype”: AI rốt cuộc là ngành sinh lợi, hay chỉ là một bong bóng công nghệ mới?
Nhìn ở góc độ chiến lược, khoản lỗ 12 tỷ USD không phải dấu chấm hết, mà là một phép thử: liệu OpenAI có đủ năng lực để biến lợi thế công nghệ thành “dòng tiền ổn định”, hay sẽ trở thành biểu tượng cho một kỷ nguyên đầu tư mù quáng vào AI. Câu trả lời chưa xuất hiện. Nhưng áp lực thì đã ở ngay trước cửa phòng làm việc của Sam Altman.
Mới đây nhất, vị CEO này đã khiến làng công nghệ thế giới chấn động tuyên bố một bước ngoặt mang tính lịch sử: tái cấu trúc để biến OpenAI trở thành một công ty hướng lợi nhuận truyền thống, chấm dứt mô hình “phi lợi nhuận lai” đã gây tranh cãi suốt nhiều năm qua.
Theo thông tin từ Reuters, tổ chức phi lợi nhuận từng nắm quyền kiểm soát OpenAI sẽ nhận về cổ phần trị giá 130 tỷ USD trong công ty mới, trong khi Microsoft – đối tác chiến lược lớn nhất – sẽ giữ khoảng 27% cổ phần, tương đương 135 tỷ USD.
Đây là một cột mốc được so sánh với “cuộc lột xác” của Google khi thành lập Alphabet năm 2015, hay của Tesla khi chuyển sang mô hình công ty đại chúng. Nhưng với OpenAI, câu chuyện còn sâu hơn – bởi họ vốn được sinh ra với một sứ mệnh khác biệt: “đảm bảo rằng trí tuệ nhân tạo mang lại lợi ích cho toàn nhân loại”. Giờ đây, câu hỏi đặt ra là: liệu công ty này có thể tiếp tục giữ lời hứa đó trong khi trở thành một công ty chịu sức ép về lợi nhuận, cổ đông và thị trường vốn?
Theo Politico, việc tái cấu trúc này diễn ra sau nhiều tháng làm việc với cơ quan quản lý bang California và Delaware, hai nơi OpenAI đăng ký hoạt động. Cấu trúc mới gồm hai phần: OpenAI Foundation – tổ chức phi lợi nhuận sẽ nắm quyền kiểm soát và giữ cổ phần chính, cùng OpenAI Group PBC (Public Benefit Corporation) – công ty lợi nhuận có nhiệm vụ thương mại hóa sản phẩm, ký hợp đồng, huy động vốn và mở rộng toàn cầu.
Chủ tịch hội đồng quản trị Bret Taylor cho biết, đây là “bước đi tất yếu” để đơn giản hóa cấu trúc, tăng khả năng huy động vốn và giúp công ty duy trì tốc độ phát triển nhanh trong cuộc đua toàn cầu về AI. “Chúng tôi cần một cấu trúc mạnh mẽ hơn để huy động nguồn lực cho thời kỳ tiền-AGI (trí tuệ nhân tạo tổng quát)”, Taylor viết trong thư gửi nhân viên.
Từ góc độ tài chính, đây là sự thay đổi hợp lý. OpenAI đã phát triển vượt xa tầm một viện nghiên cứu, trở thành trung tâm của cuộc đua công nghệ lớn nhất hành tinh. Mỗi tháng, chi phí vận hành hệ thống của họ tiêu tốn hàng trăm triệu USD, chưa kể đầu tư vào phần cứng, siêu máy chủ và nhân lực nghiên cứu. Để duy trì tốc độ phát triển, công ty buộc phải tiếp cận nguồn vốn khổng lồ – điều mà mô hình phi lợi nhuận truyền thống không thể đáp ứng. Cấu trúc “lai” giữa phi lợi nhuận và lợi nhuận đã giúp OpenAI cất cánh, nhưng giờ đây lại trở thành gánh nặng, làm mờ ranh giới giữa mục tiêu nghiên cứu và kinh doanh.
Theo: Financial Times, Reuters, WSJ
