Cuộc khẩu chiến đầy bất ngờ, kịch tính ngay trong Phòng Bầu dục của Nhà Trắng giữa Tổng thống Donald Trump cùng Phó Tổng thống JD Vance với Tổng thống Ukraine V. Zelensky chẳng khác gì gáo nước lạnh dội xuống đầu các đồng minh và đối tác của Mỹ ở châu Âu đồng thời là đòn quyết định khiến họ hoàn toàn vỡ mộng.
Họ buộc phải nhận ra rằng Mỹ và châu Âu đã khác biệt nhau rất rõ về ý thức hệ chính trị cũng như hệ giá trị. Họ không thể không cảm nhận thấy rằng đã bị Mỹ buông bỏ hoặc bất chấp. Bối cảnh tình hình này làm cho cuộc tụ họp của lãnh đạo nhiều quốc gia thành viên EU và NATO (của EU và NATO tại London ngày 2/3 vừa qua theo đề xuất và dưới sự chủ trì của Thủ tướng Anh Keir Starmer) càng thêm quan trọng đối với họ.
Tham dự cuộc gặp cấp cao này có lãnh đạo nhiều nước thành viên EU và NATO ở châu Âu như: Thủ tướng Canada, Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thư ký NATO và lãnh đạo Ủy ban EU. Đương nhiên không thể vắng Tổng thống Ukraine V. Zelensky.
Thực chất chương trình nghị sự của cuộc gặp này chỉ xoay quanh 3 vấn đề cấp thiết đối với châu Âu là níu kéo Mỹ không buông bỏ Ukraine và không bất chấp EU, NATO; hậu thuẫn thế nào để Ukraine không thua Nga trong trường hợp bị Mỹ ngừng viện trợ quân sự và tài chính cũng như châu Âu làm cách nào để tự chủ được an ninh.
Giải pháp cho cả ba vấn đề này thật ra rất đơn giản đối với châu Âu và ông Starmer cùng các vị khách hiện đều đã biết rất rõ. Đó là châu Âu phải thực sự và nhanh chóng tự thân vận động về đảm bảo an ninh, tự giải quyết mọi vấn đề của châu lục. Biết vậy nhưng việc hiện thực hóa nhận thức này lại không đơn giản như chuyện đi tới được nhận thức.
Nguyên nhân ở chỗ châu Âu hiện không có con chủ bài nào công dụng để khiến cho chính quyền mới ở Mỹ phải thay đổi quan điểm đối với EU và NATO, đối với Nga và Ukraine để cả khối Phương Tây có lại được thời quan hệ thân ái trong nội bộ vốn đã từng có; để buộc Nga chịu khuất phục; để Ukraine sẽ thắng chứ không thua trong cuộc chiến tranh hiện tại; để cặp Mỹ - Nga không dàn xếp mọi chuyện hệ trọng đối với châu Âu trên đầu các nước châu Âu, đặc biệt là EU, NATO và Ukraine.
Sau Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, ông Starmer giờ chộp cờ và phất cờ đi đầu ở châu Âu trên phương diện này. Cả hai đều không những chỉ muốn thể hiện có khả năng bắc cầu nối và dung hoà giữa Mỹ và châu Âu mà còn muốn gây dựng vai trò, ảnh hưởng lãnh đạo châu Âu. Ông Starmer quyết ngay việc tăng thêm viện trợ tài chính và quân sự cho Ukraine. Chủ tịch Ủy ban EU Ursula von der Leyen đề xuất việc tăng cường vũ trang cho châu Âu.
Cuộc gặp đã bàn thảo về việc thành lập quân đội riêng cho châu Âu và đưa lực lượng quân đội đa quốc gia vào Ukraine. Ông Starmer cùng ông Macron đưa ra sáng kiến ngừng chiến 1 tháng trên không và trên biển ở Ukraine. Ông Starmer đề cập đến sáng kiến hoà bình mới cho Ukraine mà tới đây sẽ tham vấn Mỹ. Đúng là trong khó ló ra nhiều ý tưởng. Nhưng vì tất cả hiện đều khiếm khuyết và thấu đáo về nội dung nên tính khả thi chưa được đảm bảo.
Bế tắc ở cuộc gặp này là châu Âu biết phải tự thân vận động nhưng chưa biết cần, nên và phải tự thân vận động như thế nào khi khả năng tự lực tự cường chỉ có hạn. Và Mỹ cũng như Nga đóng vai trò quyết định không kém đối với việc châu Âu có thể tự thân vận động thành công hay không.
