Ông Steve Witkoff, người được ông Trump chọn đàm phán với Nga, là biểu tượng "ngoại giao con thoi" của Mỹ trong vấn đề Ukraine - Ảnh: AFP
Ngày 23 và 24-3, nhóm quan chức Mỹ lần lượt gặp đại diện Ukraine và Nga ở Saudi Arabia để thảo luận điều khoản ngừng bắn trên Biển Đen, khẳng định rõ vai trò trung tâm của "ngoại giao con thoi" kiểu Mỹ trong việc giải quyết chiến sự Ukraine.
Lập trường và cách tiếp cận mới của Washington đã đưa quan chức Kiev và Matxcơva trở lại bàn đàm phán sau gần 3 năm thương lượng đổ bể, cho thấy viễn cảnh kết thúc chiến tranh đã đến rất gần.
Chiến lược của Mỹ
Saudi Arabia một lần nữa trở thành "nhân chứng" cho nỗ lực hướng đến hòa bình do Mỹ làm trung gian. Tối 23-3, cuộc gặp giữa quan chức Mỹ và Ukraine đã diễn ra với tinh thần "năng suất và tập trung", theo Bộ trưởng Quốc phòng kiêm trưởng phái đoàn Ukraine Rustem Umerov.
Chiều 24-3, phía Mỹ chính thức bước vào cuộc họp với đại diện Matxcơva. Phái đoàn Ukraine được cho là vẫn ở Saudi Arabia, sẵn sàng họp phát sinh với Mỹ nếu cần thiết. Đặc phái viên của Nhà Trắng tại Ukraine Keith Kellogg mô tả hình thức cùng có mặt ở một nơi nhưng không chạm mặt này là "ngoại giao con thoi giữa các phòng khách sạn".
Chia sẻ với đài CBS về kết quả cuộc họp với Ukraine, Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Mike Waltz cho biết trọng tâm đàm phán là "lệnh ngừng bắn hàng hải để hai nước có thể vận chuyển ngũ cốc, nhiên liệu và bắt đầu giao thương qua Biển Đen trở lại".
Ông Waltz cũng hé lộ chiến lược tiến đến hòa bình của Washington. Theo đó, sau khi hoàn tất đàm phán lệnh ngừng bắn trên Biển Đen, hai bên sẽ bàn về các biện pháp đảm bảo lệnh ngừng bắn lâu dài được duy trì. Cuối cùng sẽ là thương lượng "đổi lãnh thổ lấy hòa bình lâu dài" và "điều mà người Ukraine thường gọi là đảm bảo an ninh", theo ông Waltz.
Các cuộc gặp ở Saudi Arabia được nhiều nhà phân tích đánh giá là tín hiệu khả quan cho thấy hòa bình đã đến gần hơn.
Với cách tiếp cận khác biệt với người tiền nhiệm Joe Biden, Tổng thống Mỹ Donald Trump thể hiện quyết tâm kết thúc cuộc xung đột, làm ấm dần quan hệ với Nga và tỏ ra không mặn mà với an ninh Ukraine nói riêng và châu Âu nói chung. Dưới sức ép từ Nhà Trắng, cả Nga và Ukraine đã chấp nhận ngồi vào bàn đàm phán, qua đó nối lại những nỗ lực ngoại giao.
"Củ cà rốt" của Washington
Nỗ lực đàm phán khởi động với cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin vào hôm 12-2. Chỉ vài ngày sau, quan chức cấp cao Mỹ và Nga đến Saudi Arabia để tiến hành cuộc đàm phán trực tiếp đầu tiên giữa hai nước trong nhiều năm.
Tính cả cuộc đàm phán ngày 24-3, Mỹ đã có ít nhất ba cuộc đàm phán chính thức với Nga và hai cuộc với Ukraine tại Saudi Arabia.
"Ngoại giao con thoi" của Washington đạt kết quả cụ thể đầu tiên tại cuộc đàm phán với phái đoàn Ukraine ngày 11-3, với việc Kiev tuyên bố ủng hộ lệnh ngừng bắn tạm thời 30 ngày. Kế hoạch này được điều chỉnh thành ngừng tấn công các cơ sở năng lượng của nhau sau hai cuộc điện đàm giữa ông Trump và tổng thống Nga, Ukraine trong hai ngày 18 và 19-3.
Những bước tiến trên được xem là khá nhanh chóng trong bối cảnh giải pháp ngoại giao từng tưởng như rất xa vời. Tuy nhiên, chặng đường tiến đến hòa bình lâu dài vẫn còn nhiều khó khăn khi lãnh đạo Nga và Ukraine đều công khai những yêu sách vượt "lằn ranh đỏ" của bên còn lại.
Trong cuộc điện đàm với ông Trump hôm 18-3, ông Putin nhắc lại điều kiện ngừng bắn toàn bộ gồm: Kiev ngừng lệnh tổng động viên, hoạt động huấn luyện binh sĩ và nhập khẩu vũ khí. Ngoài ra, Matxcơva cũng giữ nguyên yêu sách chủ quyền với bán đảo Crimea và bốn vùng nước này tuyên bố sáp nhập hồi tháng 9-2022, cũng như yêu cầu Ukraine không gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Ngược lại, giới chức Ukraine tuyên bố sẽ không bao giờ chấp nhận yêu sách chủ quyền của Matxcơva, từ chối việc không được gia nhập NATO và giảm quy mô quân đội. Quốc gia Đông Âu một lần nữa nhắc lại đòi hỏi phải có "đảm bảo an ninh" cho mình trong bất kỳ phương án hòa bình nào.
Trước tình hình này, Washington được kỳ vọng nắm "củ cà rốt" có thể thuyết phục Matxcơva và Kiev nhượng bộ. Mỹ vẫn đang là nước viện trợ lớn nhất dành cho Ukraine. Trong bối cảnh châu Âu cũng đang chật vật trong việc đảm bảo an ninh của mình thì giới chức Kiev hiểu rõ nỗ lực chiến tranh sẽ vô cùng khó khăn nếu không có sự hậu thuẫn của Washington.
Trong khi đó, Nga cũng hướng mắt đến "món quà" bình thường hóa quan hệ với Mỹ, qua đó phần nào giảm nhẹ sức ép lên nền kinh tế. Thậm chí New York Times còn đánh giá Matxcơva mong muốn thuyết phục ông Trump không chỉ giảm bớt cam kết an ninh với Ukraine mà còn từ bỏ một phần tầm ảnh hưởng lên lục địa già.
Cách chọn người đàm phán của ông Trump
Đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực "ngoại giao con thoi" của Washington là nhà đầu tư bất động sản Steve Witkoff - người gần đây được ông Trump bổ nhiệm làm đặc phái viên giữa ông và tổng thống Nga.
Thực tế ban đầu ông Trump đã bổ nhiệm cựu tướng quân đội Keith Kellogg làm đặc phái viên về vấn đề Ukraine. Tuy nhiên quan điểm thân Ukraine của ông Kellogg khiến ông không được phía Nga hoan nghênh. Ngược lại, ông Witkoff được Matxcơva đón nhận nồng hậu vì đã thể hiện lập trường cảm tình với Nga trong nhiều năm.
Từ khi ông Trump lên nắm quyền, ông Witkoff đã hai lần bay đến Matxcơva và trò chuyện trực tiếp trong nhiều giờ đồng hồ với ông Putin hôm 14-3. Vai trò song song của ông Witkoff và ông Kellogg giúp Washington có những đại diện được cả lãnh đạo Nga và Ukraine đón nhận, phần nào giúp đẩy nhanh việc đàm phán.
Nga tấn công tên lửa vào trường học Ukraine trong lúc đang đàm phán với Mỹ
