Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) Jerome Powell vừa đưa ra một bức tranh ảm đạm về thị trường lao động Mỹ khi ông cảnh báo rằng "ngày tận thế việc làm" do AI gây ra đang trở thành hiện thực, với việc tạo ra việc làm mới "gần như bằng không" sau khi loại bỏ các yếu tố thống kê sai lệch.
Trong cuộc họp báo hôm thứ Tư sau phiên họp của Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC), ông Powell đã vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại về thị trường lao động trông có vẻ ổn định trên bề mặt với tỷ lệ thất nghiệp 4,3% và chi tiêu tiêu dùng vững chắc, nhưng đang âm thầm mất đà phía dưới. Ông nhấn mạnh rằng khi điều chỉnh việc đếm quá mức trong dữ liệu bảng lương, "việc tạo ra việc làm gần như bằng không."
Chủ tịch FED ông Jerome Powell
Chủ tịch FED đã kết nối sự chậm lại này, ít nhất là một phần, với những gì các CEO hiện đang công khai nói với các nhà đầu tư rằng AI cho phép họ làm được nhiều việc hơn với ít người hơn. Ông Powell lưu ý rằng "một số lượng đáng kể các công ty" gần đây đã thông báo sa thải hoặc tạm dừng tuyển dụng, với nhiều công ty trong số đó nêu rõ AI là lý do.
Ông Powell cho biết: "Phần lớn thời gian họ đang nói về AI và những gì nó có thể làm được," đồng thời cảnh báo rằng các nhà tuyển dụng lớn đang báo hiệu họ sẽ không cần bổ sung nhân sự trong nhiều năm tới. Ông nhấn mạnh: "Chúng tôi đang theo dõi điều đó rất cẩn thận."
Những bình luận này được đưa ra khi FED cắt giảm lãi suất một phần tư điểm xuống mức 3,75%-4%, với lý do "rủi ro giảm đối với việc làm" ngay cả khi lạm phát vẫn cao. Ông Powell cho biết nền kinh tế Mỹ vẫn đang mở rộng với "tốc độ vừa phải" ngay cả khi việc tuyển dụng chậm lại. Ông mô tả chi tiêu đó là một trong những "nguồn tăng trưởng lớn trong nền kinh tế," được thúc đẩy bởi các công ty xây dựng trung tâm dữ liệu và các thiết bị khác liên quan đến trí tuệ nhân tạo.
Những thông báo của các tập đoàn gần đây minh họa cho cảnh báo của ông Powell. Amazon đã thông báo trong tuần này rằng họ sa thải 14.000 quản lý cấp trung - khoảng 4% lực lượng lao động cổ áo trắng trong nỗ lực "loại bỏ các lớp tổ chức." Việc sa thải này diễn ra trong bối cảnh họ đầu tư mạnh mẽ vào AI. Target, Paramount và các công ty lớn khác cũng theo sau với các đợt cắt giảm của riêng mình.
Theo báo cáo của Challenger, Gray & Christmas, các nhà tuyển dụng Mỹ đã thông báo gần 946.000 ca sa thải cho đến nay trong năm nay - tổng số cao nhất kể từ năm 2020 - với hơn 17.000 ca được liên kết rõ ràng với AI và 20.000 ca khác với tự động hóa. Ông Powell nhấn mạnh: "Việc tạo ra việc làm rất thấp, và tỷ lệ tìm việc cho những người thất nghiệp cũng rất thấp."
Hiện tượng này diện rộng đến mức một số nhà kinh tế đã đặt ra một thuật ngữ mới - "Đóng băng Lớn" (The Great Freeze) - để mô tả tình trạng thị trường lao động ảm đạm. Với tỷ lệ thất nghiệp trong số sinh viên mới tốt nghiệp đại học vượt quá 5% và AI đe dọa tự động hóa các công việc văn phòng cấp cơ sở, nhiều lao động thế hệ Z đang chuyển sang trường sau đại học như một thời gian nghỉ chiến lược.
Sự cân bằng bất thường này - đầu tư mạnh nhưng tuyển dụng yếu - hiện đang ở trung tâm của việc ra quyết định của FED. Ông Powell cho biết nền kinh tế ngày càng giống với hình dạng chữ K, với các hộ gia đình thu nhập cao và các tập đoàn lớn hưởng lợi từ thị trường chứng khoán mạnh và tăng năng suất nhờ AI, trong khi người tiêu dùng thu nhập thấp rút lui dưới sức nặng của chi phí tăng.
Ông Powell chỉ ra các báo cáo giai thoại từ các nhà bán lẻ lớn và công ty tiêu dùng mô tả "nền kinh tế phân đôi," trong đó người Mỹ giàu có tiếp tục chi tiêu tự do nhưng những người ở tầng lớp dưới đang chuyển sang hàng hóa rẻ hơn. Ông nói: "Người tiêu dùng ở tầng lớp thấp đang gặp khó khăn và mua ít hơn và chuyển sang các sản phẩm chi phí thấp hơn."
Đồng thời, ông Powell nhấn mạnh rằng sự bùng nổ này tạo ra một tình huống khó xử về chính sách cho FED. AI và tự động hóa đang thúc đẩy sản lượng, nhưng chúng cũng cho phép các công ty làm được nhiều việc hơn với ít công nhân hơn, khiến thị trường lao động yếu hơn ngay cả khi GDP vẫn dương. Ông giải thích: "Chúng ta có rủi ro tăng đối với lạm phát, rủi ro giảm đối với việc làm. Đây là điều rất khó khăn đối với ngân hàng trung ương, bởi vì một trong những điều đó kêu gọi lãi suất thấp hơn, một cái kêu gọi lãi suất cao hơn."
Ông Powell kết luận: "Không có con đường nào không có rủi ro cho chính sách. Chúng tôi đang điều hướng sự căng thẳng giữa các mục tiêu việc làm và lạm phát của chúng tôi một cách cẩn thận nhất có thể."
