Máy bay đang trên đường đến Puerto Rico thì phi công bất ngờ nhận được thông báo từ đài kiểm soát không lưu: họ sắp bay qua khu vực nguy hiểm. Nguyên nhân đến từ một chiếc tên lửa thử nghiệm phát nổ của SpaceX, chỉ vài phút sau khi cất cánh.
Các phi công của chiếc máy bay phản lực lúc này phải đưa ra quyết định khi đang ở phía bắc San Juan: tiếp tục hành trình xuyên qua khu vực có thể có mảnh vỡ tên lửa, hoặc chấp nhận rủi ro hết nhiên liệu trên biển.
Hai máy bay khác—một của hãng Iberia Airlines và một máy bay phản lực tư nhân—cũng rơi vào tình huống tương tự. Theo hồ sơ của Cục Hàng không Liên bang, chúng đều tuyên bố tình trạng khẩn cấp về nhiên liệu và bay qua vùng cấm bay tạm thời.
Rất may, cả ba chuyến bay chở 450 hành khách sau cùng đều hạ cánh an toàn.
Các tài liệu của FAA cho thấy vụ nổ tàu Starship của SpaceX ngày 16 tháng 1 đã ảnh hưởng đến lớn đến các máy bay hoạt động trong cùng khu vực. Vụ nổ đã khiến các mảnh vỡ bốc cháy rải rác khắp một số khu vực vùng biển Caribe trong khoảng 50 phút.
Các nhân viên kiểm soát không lưu đã vội vã điều khiển máy bay tránh xa khu vực có mảnh vỡ, và điều đó ảnh hưởng đến độ an toàn. Sau vụ nổ, ít nhất hai máy bay đã bay quá gần nhau, buộc nhân viên kiểm soát không lưu phải can thiệp để tránh va chạm.
Các tài liệu cũng cho biết SpaceX đã không thông báo ngay lập tức cho cơ quan này về vụ nổ thông qua đường dây nóng chính thức. Cục Hàng không Liên bang (FAA) yêu cầu các nhà điều hành phóng tên lửa phải sử dụng đường dây nóng để nhanh chóng cảnh báo khi xảy ra sự cố. Các kiểm soát viên cần thông tin về khu vực mảnh vỡ để cảnh báo phi công và đưa họ ra khỏi khu vực nguy hiểm.
Các khu vực cấm bay do mảnh vỡ tạo ra đã được kích hoạt bốn phút sau khi tàu Starship bắt đầu ngừng cung cấp dữ liệu về chuyến bay thử nghiệm, theo các tài liệu của FAA. SpaceX đã xác nhận với cơ quan này rằng Starship đang vỡ chỉ 15 phút sau đó, theo các tài liệu.
Các nhân viên kiểm soát không lưu ở Miami lần đầu tiên được thông báo về vụ nổ từ các phi công khi họ nhìn thấy mảnh vỡ. Các quan chức khác của FAA biết được sự việc thông qua một cuộc trò chuyện nội bộ.
Sau khi thông tin vụ việc được đăng tải, SpaceX cho biết bài viết của tờ Journal đưa tin sai lệch và chứa thông tin không đầy đủ.
“Đối với mỗi chuyến bay thử nghiệm Starship, an toàn luôn là ưu tiên hàng đầu của SpaceX. Không có máy bay nào bị đặt vào tình thế nguy hiểm”, công ty cho biết trong một bài đăng trên X. “SpaceX cam kết sử dụng không phận một cách có trách nhiệm trong các lần phóng và hạ cánh, ưu tiên an toàn công cộng để bảo vệ người dân trên mặt đất, trên biển và trên không.”
Vụ nổ tàu vũ trụ Starship đã gây lo ngại cho ngành hàng không và các quan chức chính phủ Mỹ. Vào tháng Hai, các lãnh đạo của FAA đã triệu tập một nhóm chuyên gia để xem xét lại cách xử lý rủi ro từ mảnh vỡ của các sự cố trong chuyến bay vũ trụ, tiếp nối công việc đã được thực hiện trước đó về vấn đề này. Nỗ lực càng trở nên cấp thiết hơn vào tháng Ba sau khi một tàu Starship phát nổ trong một lần phóng thử nghiệp khác.
Mảnh vỡ có thể trở thành mối nguy hiểm lớn hơn về an toàn khi tốc độ phóng tên lửa tăng lên. Trong một dự báo gần đây, Cục Hàng không Liên bang (FAA) cho biết họ dự kiến sẽ giám sát trung bình khoảng 200 đến 400 vụ phóng hoặc tái nhập khí quyển tên lửa mỗi năm trong những năm tới. Con số này cao hơn nhiều so với khoảng hai chục vụ phóng trung bình mỗi năm trong giai đoạn từ năm 1989 đến năm 2024.
SpaceX, dưới sự lãnh đạo của Giám đốc điều hành Elon Musk, muốn sử dụng Starship để cung cấp năng lượng cho nhiều chuyến bay đó.
Cao hơn 122 mét, đây là tên lửa mạnh nhất từng được chế tạo, theo tuyên bố của công ty. SpaceX đã và đang phát triển phương tiện này thông qua các nhiệm vụ thử nghiệm cất cánh từ khu phức hợp của họ ở ngoại ô Brownsville, Texas. Trong các chuyến bay đó, Starship được thiết kế để bay lên trên Vịnh Mexico (nay là Vịnh Mỹ), bay trong không gian và hạ cánh xuống Ấn Độ Dương.
Với 11 sứ mệnh Starship đã được thực hiện, SpaceX đang lên kế hoạch cho các chuyến bay trong tương lai đưa tàu vũ trụ bay qua Florida, Mexico và các tuyến đường hàng không Bắc Đại Tây Dương.
Việc phát triển tên lửa mới bao gồm thử nghiệm và sai sót—và đôi khi, cả những vụ nổ. Theo dữ liệu từ Chris Kunstadter, một giám đốc điều hành lâu năm trong lĩnh vực bảo hiểm vũ trụ, 1/3 số tên lửa hoạt động từ năm 2000 đến nay đã thất bại trong chuyến bay đầu tiên.
SpaceX từ lâu đã coi những thất bại là cơ hội để thu thập dữ liệu nhằm cải tiến sản phẩm, và đã áp dụng phương pháp này trong quá trình phát triển Starship. “Với một thử nghiệm như thế này, thành công đến từ những gì chúng ta học được”, công ty cho biết sau một sứ mệnh Starship vào tháng 11 năm 2023.
Sau những sự cố trong chuyến bay, Cục Hàng không Liên bang (FAA) đã xem xét lại các rủi ro do mảnh vỡ gây ra và các quy trình dành cho kiểm soát viên không lưu. Theo các tài liệu nội bộ mà tờ báo này đã xem xét, trước đó cơ quan này đã phát triển một phương pháp để đối phó với “rủi ro thảm khốc đối với giao thông hàng không khi tương tác với các nhiệm vụ không gian” bằng cách tạo ra các vùng cấm bay tạm thời được gọi là khu vực ứng phó mảnh vỡ.
Các khu vực này được vạch ra trước mỗi lần phóng tên lửa và chỉ được kích hoạt khi có sự cố có thể dẫn đến mảnh vỡ rơi xuống. Khi được kích hoạt, các nhân viên kiểm soát không lưu có nhiệm vụ hướng dẫn máy bay tránh xa các khu vực bị ảnh hưởng, cung cấp các tuyến đường thay thế hoặc yêu cầu máy bay giữ vị trí trên không.
Theo: WSJ, Reuters
