Giữa năm 2025, trên tuyến thủy nội địa dài gần 180 km từ Bình Dương (cũ) về Cái Mép - Thị Vải, những chuyến sà lan chạy hoàn toàn bằng điện lần đầu tiên được đưa vào vận hành thử nghiệm. Không phải mô hình lý thuyết hay dự án trình diễn, đây là kết quả hợp tác giữa Gemadept và Tập đoàn CMA CGM (Pháp) - một trong những hãng tàu lớn nhất thế giới - đánh dấu bước ngoặt thực sự của logistics Việt Nam.
Việc đưa đội sà lan điện vào hoạt động không chỉ tạo ra phương thức vận tải mới mà còn mở đường cho mục tiêu cắt giảm khoảng 778 tấn CO₂ mỗi năm, hướng tới chuẩn quốc tế về logistics xanh. Diễn biến này cho thấy ngành cảng biển Việt Nam đang bước vào giai đoạn cạnh tranh bằng “tiêu chuẩn xanh”, nơi doanh nghiệp nào không chuyển đổi sẽ đứng ngoài chuỗi cung ứng toàn cầu.
Cảng Quốc tế Tân Cảng - Cái Mép đạt giải thưởng Cảng xanh 2020 của Hội đồng Mạng lưới dịch vụ cảng APEC.
Theo công bố vào tháng 5/2025, Gemadept và CMA CGM chính thức thành lập liên doanh vận hành đội sà lan điện 100% đầu tiên tại Việt Nam. Tuyến vận hành dài 180 km giúp giảm 778 tấn CO₂/năm - một con số không lớn với thế giới, nhưng là bước mở đầu có ý nghĩa chiến lược tại Việt Nam, nơi vận tải thủy vẫn chủ yếu phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Thảo, Trưởng phòng Quan hệ Công chúng và điều phối Ban ESG của Gemadept, doanh nghiệp đã chuẩn bị cho chuyển đổi xanh từ năm 2023: Thành lập Ban ESG, đo lường khí nhà kính theo tiêu chuẩn quốc tế, đặt mục tiêu đến năm 2025 áp dụng ESG đồng bộ toàn hệ thống.
Gemadept định hướng xây dựng mô hình cảng sinh thái – logistics phát thải thấp, triển khai: Hệ thống smartPort, smartGate, riverGate, điện mặt trời áp mái, các phương tiện - thiết bị chạy điện. Đội sà lan điện chỉ là bước đầu trong chiến lược xanh hóa sâu rộng, giúp doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn mà các hãng tàu toàn cầu đang áp đặt.
Tân Cảng Sài Gòn: Từ tiên phong đến “ngọn cờ đầu” chuyển đổi xanh
Nếu Gemadept là người mở đường trong vận tải thủy sạch, thì Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn (TCSG) là doanh nghiệp đặt nền móng sớm nhất cho mô hình cảng xanh tại Việt Nam.
Từ năm 2009 - thời điểm khái niệm “cảng xanh” còn xa lạ thì TCSG đã quyết định thay thế toàn bộ thiết bị chạy dầu diesel bằng thiết bị điện. Đây là bước đi mang tính nền tảng, tạo ra thay đổi sâu rộng: Chi phí vận hành giảm từ 200 tỷ xuống 66 tỷ đồng/năm; Hạn chế tiếng ồn và khí thải; Tăng hiệu suất vận hành; Tạo tiền đề cho tự động hóa và quản trị thông minh.
Đến nay, TCSG vận chuyển 80% hàng hóa giữa Cái Mép - Thị Vải và TP.HCM bằng xà lan, giảm áp lực cho đường bộ và giảm hàng trăm nghìn tấn khí thải mỗi năm.
Cảng Quốc tế Tân Cảng - Cái Mép xây dựng và khai thác cảng biển theo mô hình “xanh hóa”.
Song song, hệ thống điện mặt trời được lắp đặt trên mái văn phòng; thiết bị nâng hạ, xe đầu kéo dần chuyển sang chạy điện; điện bờ được cung cấp cho tàu biển; và hệ thống xử lý chất thải được nâng cấp. Hai cảng lớn nhất của Tân Cảng - Cát Lái và Tân Cảng - Cái Mép - đã được công nhận cảng xanh của Cộng đồng Cảng biển châu Á - Thái Bình Dương (APSN).
Trao đổi về lộ trình xanh hóa, ông Bùi Văn Quỳ, Phó Tổng Giám đốc TCSG cho biết, doanh nghiệp đã chủ động triển khai chiến lược từ sớm, bắt đầu với việc điện hóa thiết bị - bước đi khả thi nhất và mang lại hiệu quả ngay lập tức.
Từ cẩu bãi, xe nâng đến các phương tiện vận hành trong cảng, tất cả được thay thế dần từ chạy dầu sang chạy điện. Song song đó, Tân Cảng cũng lắp đặt hệ thống điện mặt trời tại nhiều kho bãi và văn phòng để bổ sung nguồn năng lượng sạch, giảm phụ thuộc vào điện lưới.
Tuy nhiên, theo ông Quỳ, chuyển đổi năng lượng mới chỉ là một phần trong “cuộc đại phẫu xanh”. Quan trọng hơn, doanh nghiệp phải thay đổi cả phương thức vận tải.
Đây là lý do TCSG đẩy mạnh đưa hàng lên sà lan, giảm tải cho đường bộ vốn gây tắc nghẽn và phát thải lớn. Hiệu quả được nhìn thấy rất rõ: trong khi một xe tải chỉ chở một container và tiêu thụ khoảng 50 lít dầu cho quãng đường 100 km, thì một sà lan có thể chở 30 - 40 container trong cùng quãng đường và giảm tới 70% lượng nhiên liệu tiêu thụ.
Để vượt qua những trở ngại của quá trình chuyển đổi, Tân Cảng Sài Gòn thành lập Ban chỉ đạo cảng xanh nhằm thống nhất mục tiêu, phân công nhiệm vụ và xây dựng lộ trình phù hợp cho toàn hệ thống. Đồng thời doanh nghiệp lập trung tâm đào tạo nội bộ để cập nhật thường xuyên kiến thức về năng lượng sạch, cảng thông minh, quản trị carbon… giúp đội ngũ nhân viên chủ động thích ứng.
Tân Cảng cũng chủ động mở rộng hợp tác quốc tế, cử nhân sự sang học hỏi tại các cảng tiên tiến ở châu Âu, Mỹ, Singapore, Trung Quốc, Nhật Bản. Những kinh nghiệm này được đưa về áp dụng trực tiếp tại Cát Lái và TCIT, tạo ra sự thay đổi thực chất và bền vững.
Toàn cảnh Cảng quốc tế Tân Cảng - Cái Mép.
Theo Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, cả nước có 34 cảng biển, trong đó một số cảng như Tân Cảng Cát Lái, Cái Mép - Thị Vải, Đà Nẵng, Hải Phòng đã đạt nhiều tiêu chí cảng xanh. Tuy nhiên, tiến độ chuyển đổi xanh của toàn ngành vẫn còn chậm. Ông Hoàng Hồng Giang, Phó Cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam cảnh báo, nếu không đẩy nhanh, ngành hàng hải có nguy cơ tụt hậu, khi các hãng tàu xanh sẽ chỉ chọn những cảng đáp ứng tiêu chuẩn phát thải thấp.
Theo Ông Hoàng Hồng Giang, chuyển đổi xanh trong ngành cảng biển có thể khởi đầu từ các bước khả thi như sử dụng năng lượng sạch, số hóa quy trình vận hành, tối ưu khai thác và từng bước đầu tư nhà máy nhiên liệu sạch tại cảng.
Cục Hàng hải và Đường thủy sẽ kiến nghị Bộ Xây dựng đề xuất Chính phủ sớm ban hành các chính sách ưu đãi về thuế, giá và đẩy mạnh truyền thông hỗ trợ DN. Đồng thời, cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng khung pháp lý rõ ràng, tạo hành lang thuận lợi để DN yên tâm đầu tư và thực hiện lộ trình chuyển đổi xanh.
