Đặt tên địa phương sau sáp nhập ra sao?

17:00 18/03/2025

Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ đã thống nhất dự kiến trình cấp có thẩm quyền phương án sau khi sắp xếp sẽ giảm khoảng 50% số đơn vị hành chính cấp tỉnh và giảm khoảng 60 - 70% đơn vị hành chính cấp xã so với hiện nay.

Năm 2008, Hà Tây và một số địa phương của tỉnh Vĩnh Phúc, Hòa Bình được sáp nhập vào Hà Nội. Trong ảnh là một góc Hà Nội hiện nay - Ảnh: HỒNG QUANG

Trên cơ sở phân tích các nguyên tắc, tiêu chí, nhất là về dự kiến sắp xếp, tên gọi và trung tâm hành chính - chính trị của

Trao đổi với Tuổi Trẻ, GS Vũ Minh Giang, chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo (Đại học Quốc gia Hà Nội), phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, cho rằng cần nhận thức sâu sắc rằng địa danh, danh xưng hay tên gọi của địa phương là di sản văn hóa chứ không phải là cái tên để gọi cho thuận tiện và dễ sử dụng.

* Vậy theo ông, khi sáp nhập các tỉnh thành, tên gọi nên là lựa chọn kết hợp các địa phương hay lấy một tên đại diện?

- Có thể cân nhắc để lựa chọn một tên gọi đại diện trong số các địa phương được hợp nhất. Nếu chúng ta thay đổi toàn bộ tên gọi của tất cả các tỉnh thành sau sắp xếp, hoặc thậm chí là một phần tên gọi các tỉnh thành thôi, có thể sẽ làm rối hơn. Việc lấy một tên gọi thì khi giảm khoảng 50% số tỉnh thành hiện có sẽ hạn chế tối đa các tác động. Thay vì 63 tên thay đổi, hoặc cộng ra cộng vào lắp ghép các tên, thì ta vẫn còn giữ một nửa đơn vị cũ.

Khi Việt Nam là nước đã hội nhập sâu rộng, nhiều địa chỉ đã có tính lan tỏa vượt biên giới, thì cái tên cần đại diện cho tính di sản và tính hội nhập sâu rộng, tức là kết hợp truyền thống và hiện đại. Bài toán còn lại là tâm lý của người dân. Tôi cho rằng khi người dân đã hiểu vấn đề rõ ràng hơn, vì lợi ích chung sẽ đồng thuận, khi việc thay đổi hoàn toàn tên gọi có thể không mang lại lợi ích lâu dài, ít xáo trộn nhất.

* Vậy theo ông, nếu lựa chọn một tỉnh đại diện về tên gọi thì nên dựa vào tiêu chí nào?

- Nếu có định hướng sáp nhập các tỉnh thành và giữ lại một trong số tên gọi của các tỉnh như trên, việc lựa chọn tên gọi nào cần cân nhắc và xem xét cụ thể ở từng trường hợp. Song tôi cho rằng về tiêu chí, cần lưu ý địa danh nào có những sự lan tỏa và ảnh hưởng lớn đến văn hóa, kinh tế - xã hội thì nên chọn, chứ chưa hẳn dựa vào yếu tố lâu đời.

Ví dụ Hải Phòng và Hải Dương, rõ ràng tỉnh Hải Dương là địa danh có lịch sử lâu đời hơn, nhưng nếu chúng ta lựa chọn tên gọi địa phương sau sắp xếp là Hải Phòng thì tính lan tỏa, ảnh hưởng về kinh tế - xã hội sẽ lớn hơn, khi cái tên Hải Phòng được biết đến ở tầm quốc tế và có sức ảnh hưởng hơn. Tôi cũng cho rằng nếu đặt tên mới Hải Phòng thì người dân của tất cả các địa phương có thể hài lòng hơn là đặt một cái tên ghép. Vì vậy việc lựa chọn cái tên nào cần căn cứ cụ thể chứ không khát quát chung chung được.

* Cũng có những băn khoăn về lựa chọn trung tâm hành chính gắn với tên gọi, ông nghĩ sao về điều này?

- Chọn trung tâm hành chính của một địa phương phải là nơi có tính trung tâm, vừa có ý nghĩa tụ hội vừa có khả năng lan tỏa, chứ không phải là ở giữa về mặt địa lý. Đó phải là nơi thuận tiện về mặt giao thông, vị trí địa lý, có văn hóa, địa chính trị, nơi hợp lưu nhiều luồng khác nhau, khả năng kết nối các địa phương khác ở mức độ cao.

Thực tế tỉnh nào tồn tại cũng đều có trung tâm, nhưng sắp xếp lại thì cũng phải đại diện cho cả địa phương sau sắp xếp lại. Tiêu chí quan trọng phải là trung tâm của tất cả các địa phương, xét về đầu mối giao thông. Trung tâm phải có tính đô hội, có những vị trí kinh tế, văn hóa, xã hội được hội tụ. Xưa nay việc lựa chọn trung tâm cũng mang tính chất tự nhiên, chứ không phải theo ý định chủ quan và do tác động nhiều thời. Ta đã hình thành nên nhiều trung tâm hành chính qua nhiều thời kỳ và cần tính toán kỹ lưỡng để hội tụ đủ yếu tố, giúp cho trung tâm được lựa chọn đó trở thành cực tăng trưởng, lớn hơn là động lực tăng trưởng của cả vùng.

Cũng lưu ý rằng không nhất thiết địa điểm làm trung tâm và tên gọi của tỉnh phải là một. Vì tên gọi có tính chất di sản văn hóa, nhưng không phải nơi đó có thể là nơi đặt trung tâm hành chính, nơi hội tụ các yếu tố cho phát triển cả địa phương, nơi điều hành phát triển cho từng tỉnh. Vì vậy việc chọn địa danh nào đại diện thì phải xét nhiều mặt như tính chất tiêu biểu cho địa phương, hội tụ các yếu tố để tạo động lực cho phát triển.