Sự ra đời của mô hình R1 thuộc DeepSeek vào cuối tháng 1/2025 đã làm dậy sóng ngành trí thông minh nhân tạo (AI) toàn cầu, khiến thị trường chứng khoán đỏ lửa khi Nvidia bốc hơi đến 600 tỷ USD vốn hóa.
Thế nhưng Trung Quốc không chỉ có DeepSeek, hàng loạt những BigTech đình đám như Alibaba, Tencent, Baidu, Huawei và ByteDance đều đang tích cực vận dụng công nghệ AI để củng cố và mở rộng sức mạnh của mình, không chỉ trong các sản phẩm tiêu dùng mà còn trong lĩnh vực đám mây, viễn thông, y tế, giáo dục, và nhiều ngành công nghiệp khác.
Đó là chưa kể đến những startup đầy tiềm năng như StepFun, MoonshotAI, MiniMax và Zhipu.
Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã nhanh chóng khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) qua những bước đột phá trong công nghệ, chính sách hỗ trợ của nhà nước và các chiến lược kinh doanh táo bạo của các BigTech.
Khi các ông lớn như Alibaba, Tencent, Baidu, Huawei hay ByteDance không ngừng đầu tư và tích hợp AI vào mọi mặt của đời sống, từ sản phẩm tiêu dùng đến dịch vụ công và chuyển đổi số, thì không ai có thể phủ nhận rằng quốc gia này đang định hình tương lai của công nghệ toàn cầu.
Dù ChatGPT của OpenAI thành công trước, nhưng Trung Quốc mới là nền kinh tế thực sự bùng nổ vì AI.
Tờ Time cho hay Trung Quốc từ lâu đã đặt mục tiêu trở thành cường quốc công nghệ toàn cầu. Năm 2017, Hội đồng Nhà nước đã phát động Kế hoạch phát triển AI thế hệ mới, mở ra lộ trình trở thành “siêu cường AI” vào năm 2030.
Chính sách này không chỉ thúc đẩy đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển mà còn tạo ra một hệ sinh thái đổi mới với sự hỗ trợ từ chính phủ qua các quỹ ưu đãi và các chương trình đào tạo nhân tài.
Theo Time, đầu tư vào lĩnh vực này dự kiến sẽ đạt hàng trăm tỷ USD trong vòng 10 đến 15 năm tới, nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng và trung tâm dữ liệu quy mô lớn, từ đó tạo điều kiện cho các ứng dụng AI trải rộng khắp mọi ngành nghề.
Đồng quan điểm, Chủ tịch Chen Liang của quỹ đầu tư quốc doanh Trung Quốc CICC nhận định ngành này sẽ nhận được hơn 10 nghìn tỷ Nhân dân tệ, tương đương 1,4 nghìn tỷ USD trong 6 năm tới.
Ông Liang cũng dự đoán thị trường AI Trung Quốc sẽ đạt tổng giá trị 5,6 nghìn tỷ Nhân dân tệ vào năm 2030.
Nghiên cứu của đại học Stanford cho thấy trong 10 năm qua, Trung Quốc đã đổ hơn 200 tỷ USD vào các hãng liên quan đến AI. Riêng trong tháng 1/2025, nước này đã chi 8,2 tỷ USD cho mảng AI.
Động thái này không chỉ nhằm mục đích thúc đẩy sự phát triển kinh tế mà còn là biện pháp để đối phó với các hạn chế xuất khẩu chip tiên tiến từ Mỹ, một thách thức lớn trong bối cảnh căng thẳng thương mại và các quy định kiểm soát xuất khẩu chip ngày càng thắt chặt từ phía Washington.
Trong bối cảnh đó, các tập đoàn công nghệ hàng đầu của Trung Quốc như Alibaba, Tencent, Baidu, Huawei và ByteDance không chỉ phát triển các mô hình AI tiên tiến mà còn tích hợp chúng vào hàng loạt sản phẩm và dịch vụ nhằm tối ưu hóa hoạt động kinh doanh và cải thiện trải nghiệm người dùng.
Ví dụ Alibaba đã tạo nên làn sóng mới trong lĩnh vực AI khi vừa cho ra mắt phiên bản cập nhật của trợ lý ảo Quark. Công nghệ mới của Quark, được tích hợp các khả năng lý luận, phân tích chuyên sâu và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, hứa hẹn sẽ cải thiện đáng kể các ứng dụng từ nghiên cứu học thuật đến chẩn đoán y khoa.
Ngoài ra, Alibaba còn tiếp tục phát triển dòng mô hình Qwen, một loạt LLM tiên tiến, nhằm phục vụ nhu cầu doanh nghiệp và mở rộng quy mô ứng dụng trong lĩnh vực thương mại điện tử, chuỗi cung ứng và quản lý khách hàng.
Thế rồi sự ra mắt QwQ-32B nhanh chóng trở thành tâm điểm chú ý từ tuần trước khi Alibaba tuyên bố mô hình AI nguồn mở này hiệu quả hơn khi chỉ dùng dữ liệu bằng 20% so với DeepSeek-R1.
Sự cam kết đầu tư hơn 50 tỷ USD trong ba năm tới vào cơ sở hạ tầng đám mây và AI càng khẳng định tham vọng của tập đoàn này trên bản đồ AI toàn cầu.
Không chịu kém cạnh, tờ Financial Times (FT) cho hay Tencent, với hệ sinh thái đa dạng từ mạng xã hội đến trò chơi điện tử, đã có những bước tiến mạnh mẽ trong tích hợp AI.
Công ty đã thay đổi chiến lược khi chuyển hướng từ phát triển các mô hình AI độc quyền sang hợp tác với các đối tác ngoài, tiêu biểu là việc tích hợp mô hình của DeepSeek vào ứng dụng Weixin (phiên bản nội địa của WeChat) nhằm cải thiện khả năng tìm kiếm và hỗ trợ người dùng.
Điều này cho thấy Tencent không ngại tận dụng các sản phẩm AI mã nguồn mở, nhằm nhanh chóng đưa ra những cải tiến sáng tạo trong môi trường cạnh tranh gay gắt.
Cách tiếp cận này không chỉ giúp giảm chi phí phát triển mà còn tạo ra sự linh hoạt, cho phép Tencent tập trung vào việc tối ưu hóa trải nghiệm người dùng thông qua các ứng dụng của mình.
Sự thay đổi trong chiến lược AI của Tencent được phản ánh qua mức tăng 80% cổ phiếu của công ty trong năm qua, minh chứng cho niềm tin của thị trường vào tầm nhìn này.
Cũng trong tuần trước, chatbot AI Yuanbao của Tencent đã vươn lên vị trí số một trên App Store tại Trung Quốc, đẩy ứng dụng DeepSeek xuống thứ hai. Chatbot này thực tế đã ra mắt từ tháng 5/2024 nhưng chỉ nhận được sự chú ý mạnh mẽ từ tháng 2/2025 khi Tencent đưa nền tảng DeepSeek R1 vào để hỗ trợ truy vấn.
Điểm mạnh của AI này còn nằm ở việc nó có thể truy cập hệ sinh thái nội dung rộng lớn WeChat của Tencent để trả về kết quả tìm kiếm. Tuần trước, WeChat bổ sung nút tải xuống Yuanbao, giúp chatbot tăng cơ hội tiếp cận hơn 1,3 tỷ người dùng mạng xã hội này.
Một ông lớn khác là Baidu cũng ra mắt Ernie Bot, một chatbot AI có khả năng xử lý truy vấn và tương tác với người dùng theo cách tự nhiên và thông minh. Ernie Bot không chỉ phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng mà còn được tích hợp vào các dịch vụ chuyên nghiệp như tìm kiếm chuyên sâu, phân tích dữ liệu và hỗ trợ lái xe tự động trong hệ thống Baidu Apollo.
Phiên bản nâng cấp của Ernie Bot sẽ được cung cấp miễn phí cho người dùng trên nền tảng di động và máy tính, nhằm mở rộng cơ sở khách hàng và cạnh tranh trực tiếp với các đối thủ trong lĩnh vực trợ lý ảo và AI tạo nội dung. Việc cung cấp miễn phí giúp Baidu thu thập phản hồi từ người dùng thực tế, từ đó liên tục cải tiến và đưa ra các giải pháp tối ưu.
Trong khi đó Huawei, dù không nổi tiếng với các sản phẩm AI trực tiếp dành cho người tiêu dùng nhưng hãng lại tập trung vào phát triển chip và giải pháp điện toán đám mây tích hợp AI.
Tờ Time cho hay việc hạn chế xuất khẩu chip từ Mỹ khiến các công ty Trung Quốc gặp khó khăn đã dẫn đến quyết định đầu tư mạnh mẽ vào các dự án nghiên cứu phát triển chip nội địa của Huawei, đặc biệt là dòng chip Ascend.
Các giải pháp của Huawei được tích hợp vào hệ thống IoT, thiết bị thông minh và các trung tâm dữ liệu nhằm tạo ra một hệ sinh thái AI toàn diện, giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn cung từ phương Tây.
Cuối cùng, nói về công nghệ Trung Quốc thì không thể không nhắc đến ByteDance, công ty đứng sau TikTok, không chỉ nổi tiếng với nền tảng chia sẻ video mà còn là một trong những nhà tiên phong trong phát triển các mô hình chatbot giá rẻ như Doubao.
Tờ Wall Street Journal (WSJ) cho hay chatbot này đã nhanh chóng trở thành một trong những chatbot được tải xuống nhiều nhất tại Trung Quốc, với khả năng tạo ra nội dung sáng tạo, hỗ trợ khách hàng và cải thiện trải nghiệm người dùng trên các ứng dụng truyền thông xã hội.
Không riêng gì các BigTech, Trung Quốc còn vô số những startup non trẻ bùng nổ trong lĩnh vực AI mà ví dụ tiêu biểu nhất là DeepSeek, một hãng khởi nghiệp thành lập ở Hàng Châu từ năm 2023.
Theo DeepSeek, mô hình R1 được xây dựng trên nền tảng V3 với khoảng 2.000 chip Nvidia H800, tiêu tốn tổng chi phí 5,6 triệu USD, chỉ bằng một phần nhỏ so với số tiền khổng lồ mà Meta, Microsoft, Google hay OpenAI bỏ ra.
Trong khi đó, hiện tượng AI mới nhất tại Trung Quốc là Manus cũng đang thu hút sự chú ý được giới truyền thông gọi là “khoảnh khắc DeepSeek thứ 2”.
Tờ Forbes gọi mô hình do startup Monica phát triển là tác nhân AI hoàn toàn tự động đầu tiên trên thế giới, với khả năng suy nghĩ, lập kế hoạch và thực hiện các nhiệm vụ một cách độc lập như con người.
Không giống như các chatbot yêu cầu nhiều đầu vào, Manus có thể hoàn thành nhiệm vụ phức tạp như sắp xếp sơ yếu lý lịch, phân tích cổ phiếu, thu thập dữ liệu và thậm chí xây dựng trang web chỉ sau một lần nhắc.
Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng Manus bị thổi phồng, chỉ là vỏ bọc AI sử dụng các mô hình khác, như Claude 3 của Anthropic. Nó cũng gây tranh cãi khi chỉ cho số ít người được mời sử dụng, dấy lên nghi vấn nhóm phát triển cố tình tạo sự khan hiếm cho sản phẩm của mình.
Ngoài ra, tờ WSJ cho hay startup StepFun của Trung Quốc đang được định giá 2 tỷ USD và chatbot của hãng này đang nằm trong top 10 chatbot tốt nhất thế giới.
Một cái tên khác là Moonshot AI cũng đang có 13 triệu người dùng và được định giá 3,3 tỷ USD nhờ hậu thuẫn từ Alibaba và Tencent. Hãng mới ra mắt mô hình k1.5 được cho là đánh bại GPT-4o của OpenAI trong cuộc thi toán.
Với mức định giá 3 tỷ USD, startup MiniMax cũng được WSJ đánh giá là có tiềm năng nhờ chatbot Talkie ngày càng phổ biến ở Mỹ.
Hai mô hình chatbot mà hãng phát triển khác cũng được cho là có hiệu năng tốt hơn cả GPT-4o của OpenAI và Claude3.5 Sonnet của Anthropic nhờ sử dụng kỹ thuật “Lightning Attention” cho tốc độ tính toán nhanh hơn.
Cuối cùng, cái tên được WSJ nhắc đến là Zhipu cũng với mức định giá 3 tỷ USD với mô hình xây dựng video Ying được cho là cạnh tranh cùng Sora của OpenAI. Startup này đã bị Mỹ đưa vào danh sách đen cấm vận công nghệ đầu năm 2025.
Số liệu của Qichacha cho thấy trong nửa đầu năm 2024, Trung Quốc đã có hơn 237.000 startup được thành lập liên quan đến AI. Hồ sơ đăng ký kinh doanh thì cho thấy có đến 1,7 triệu doanh nghiệp có chữ AI trong tên thương hiệu của mình.
Không chỉ dừng lại ở việc phát triển các mô hình AI, các BigTech Trung Quốc còn tích cực tích hợp công nghệ này vào các sản phẩm và dịch vụ thực tế. Tờ Forbes cho hay trái với Mỹ chỉ tập trung phát triển AI nói chung thì Trung Quốc định hướng công nghệ này vào những ngành công nghiệp cụ thể, áp dụng luôn vào thực tế.
Hãng tin Reuters cho hay trong lĩnh vực tiêu dùng, các trợ lý ảo như Quark của Alibaba và Yuanbao của Tencent được tích hợp vào smartphone và nền tảng mạng xã hội, cung cấp các dịch vụ từ tìm kiếm thông tin, đặt lịch hẹn cho đến gợi ý mua sắm và chẩn đoán y tế.
Sự hợp tác với Apple để tích hợp các tính năng AI tiên tiến vào iPhone tại Trung Quốc cho thấy tầm ảnh hưởng của công nghệ này trong thị trường tiêu dùng toàn cầu.
Với ngành công nghiệp và dịch vụ công, các công ty như Baidu và Huawei đang sử dụng AI để tối ưu hóa quy trình sản xuất, tự động hóa dây chuyền sản xuất, cải thiện hệ thống giám sát an ninh và phân tích dữ liệu quy mô lớn trong các thành phố thông minh.
Chính phủ Trung Quốc cũng đang áp dụng AI trong quản lý đô thị, chăm sóc sức khỏe và giáo dục, nhằm tăng cường hiệu quả và giảm chi phí hoạt động.
Tại lĩnh vực tài chính và viễn thông, các nhà cung cấp dịch vụ đám mây và viễn thông lớn như China Mobile, China Unicom và China Telecom đã tích hợp các mô hình AI, đặc biệt là từ DeepSeek, để nâng cao chất lượng dịch vụ, tối ưu hóa quá trình xử lý dữ liệu và cải thiện trải nghiệm khách hàng.
Điều này giúp thúc đẩy sự tăng trưởng và thu hút nguồn đầu tư lớn từ thị trường chứng khoán trong nước cũng như quốc tế.
Tờ Forbes nhận định đến năm 2030, ngành AI sẽ đóng góp đến 600 tỷ USD mỗi năm cho nền kinh tế Trung Quốc.
Số liệu của Statista thì cho thấy tổng đầu tư vào AI tại Trung Quốc đã tăng 5 lần chỉ trong 1 năm, từ 650 triệu USD năm 2023 lên 3,15 tỷ USD năm 2024.
Các chuyên gia nhận định rằng trong vòng 1-2 năm tới, Trung Quốc sẽ chứng kiến sự bùng nổ không chỉ về số lượng mô hình AI mà còn về ứng dụng trong các lĩnh vực đặc thù như sản xuất thông minh, y tế, giáo dục và dịch vụ công.
Việc xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế cho AI, cùng với sự tham gia của các BigTech như Alibaba, Tencent, Baidu và Huawei, sẽ góp phần tạo ra một hệ sinh thái AI toàn diện và bền vững.
Sự ra mắt của những sản phẩm như DeepSeek, Qwen của Alibaba, Ernie của Baidu và các giải pháp tích hợp AI từ Tencent cho thấy rằng Trung Quốc đang không chỉ theo kịp mà còn có thể vượt qua các đối thủ phương Tây trong một số lĩnh vực trọng yếu. Điều này không chỉ tạo ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong nước mà còn là thách thức đối với các ông lớn công nghệ toàn cầu trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Phân tích của FT cho thấy sự chuyển hướng chiến lược của các BigTech Trung Quốc từ tập trung vào phát triển nội bộ sang hợp tác với các công ty khởi nghiệp AI và tối ưu hóa nguồn lực đang tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự đổi mới và ứng dụng nhanh chóng.
Các công ty như Tencent đã thay đổi thông điệp chiến lược, chuyển sang tích hợp các giải pháp AI tiên tiến từ các đối tác bên ngoài nhằm tăng cường tính linh hoạt và nhanh nhạy trước sự biến động của thị trường toàn cầu.
Chính phủ Trung Quốc cũng không ngừng thúc đẩy sự phát triển của AI thông qua việc xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển công nghệ và mở rộng quy mô sản xuất. Điều này không chỉ giúp các công ty AI nội địa giảm bớt sự phụ thuộc vào công nghệ từ phương Tây mà còn đặt nền móng cho giấc mơ tự chủ công nghệ của Bắc Kinh.
Tờ Wired cho hay sự thay đổi chiến lược của các BigTech Trung Quốc không chỉ gây ảnh hưởng trong nước mà còn tác động mạnh mẽ đến thị trường toàn cầu.
Sự đột phá của các mô hình AI nguồn mở như DeepSeek đã khiến các công ty công nghệ hàng đầu ở Thung lũng Silicon phải lo ngại về sự mất độc quyền về công nghệ, đồng thời tạo ra một làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào các cổ phiếu liên quan đến AI tại Trung Quốc.
Các nhà đầu tư quốc tế đang đặt cược rằng những bước đi táo bạo của các BigTech Trung Quốc sẽ kéo theo một sự chuyển dịch quyền lực trong ngành công nghệ, ảnh hưởng đến các chuỗi cung ứng toàn cầu và thị trường chứng khoán, đặc biệt là các cổ phiếu của các ông lớn như Nvidia, Google, Microsoft.
Theo FT và Reuters, các tập đoàn Trung Quốc đang tập trung vào việc cung cấp các sản phẩm AI không chỉ để cạnh tranh mà còn nhằm khẳng định chủ quyền công nghệ trong bối cảnh toàn cầu hóa và căng thẳng thương mại.
Hiện Trung Quốc đang dẫn đầu Chỉ số Nature 2024 về những đóng góp khoa học trên toàn thế giới, đồng thời gia tăng đáng kể số lượng bằng sáng chế trong lĩnh vực này suốt 10 năm qua.
Sự thành công của các mô hình như Qwen của Alibaba hay Hunyuan của Tencent đã mở ra cơ hội để các công ty này không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà còn tiến vào các thị trường quốc tế, nơi họ có thể sử dụng lợi thế về dữ liệu, chi phí thấp và khả năng tùy chỉnh cao.
Trong khi các tập đoàn công nghệ Mỹ và châu Âu vẫn đang dựa vào các mô hình AI đắt đỏ và các giải pháp độc quyền, các BigTech Trung Quốc đang hướng đến một con đường mới: sự kết hợp giữa công nghệ mã nguồn mở, tối ưu hóa chi phí và tích hợp sâu rộng vào các ứng dụng thực tiễn.
Sự chuyển đổi này không chỉ mở ra cơ hội cạnh tranh mới mà còn tạo ra áp lực không nhỏ đối với các ông lớn toàn cầu.
Chính phủ Trung Quốc đã và đang đặt ra những mục tiêu chiến lược với sự đầu tư quy mô lớn vào nghiên cứu và ứng dụng AI.
Các chính sách hỗ trợ cùng với môi trường kinh doanh linh hoạt đã tạo điều kiện cho các tập đoàn như Alibaba, Tencent, Baidu, Huawei và ByteDance không ngừng đổi mới, từ đó góp phần định hình lại cán cân quyền lực trong ngành công nghệ toàn cầu.
Trong bối cảnh các hạn chế xuất khẩu chip tiên tiến từ Mỹ vẫn còn tồn tại, các công ty Trung Quốc đã khéo léo tận dụng lợi thế về nguồn dữ liệu khổng lồ và tài năng kỹ thuật để phát triển những mô hình AI hiệu quả với chi phí thấp.
Những bước đi táo bạo này không chỉ giúp Trung Quốc giảm sự phụ thuộc vào công nghệ từ phương Tây mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho sự phát triển của AI, nơi mà các giải pháp mã nguồn mở và khả năng tích hợp linh hoạt được coi là chìa khóa dẫn đến thành công.
Nhìn chung, sự phát triển của AI tại Trung Quốc đang tạo ra những tác động to lớn trên nhiều mặt: từ việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện chất lượng dịch vụ công, đến việc tạo ra áp lực cạnh tranh mạnh mẽ đối với các tập đoàn công nghệ toàn cầu.
Các BigTech Trung Quốc không chỉ đang dần khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực AI mà còn góp phần định hình lại tương lai của công nghệ và kinh tế thế giới, mở ra một chương mới trong cuộc đua toàn cầu về trí tuệ nhân tạo.
Mặc dù đạt được nhiều bước tiến nhưng Trung Quốc vẫn còn chặng đường rất dài phải đi.
Tờ Time cho rằng bên cạnh áp lực cấm vận công nghệ từ Phương Tây, sự cạnh tranh gay gắt với các ông lớn công nghệ đến từ Mỹ như OpenAI, Google, Meta đang đòi hỏi các công ty Trung Quốc không chỉ đầu tư vào công nghệ mà còn cần nâng cao chất lượng dịch vụ và cải tiến liên tục.
Điều này không chỉ ảnh hưởng đến giá trị cổ phiếu mà còn tác động đến chiến lược kinh doanh của các tập đoàn lớn.
Ngoài ra trong bối cảnh AI yêu cầu thu thập và xử lý lượng dữ liệu khổng lồ, vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trở thành một trong những rào cản cần được giải quyết. Các công ty Trung Quốc phải cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và tuân thủ các quy định bảo mật, đồng thời đối mặt với áp lực từ các nước phương Tây về khả năng truy cập dữ liệu người dùng.
Mặc dù vậy, việc Trung Quốc đi sau nhưng lại dần vượt trước về công nghệ AI đang khiến nhiều chuyên gia phải bất ngờ.
Liệu Trung Quốc có thể trở thành một siêu cường AI nhưng Bắc Kinh từng mong ước hay không thì vẫn cần thời gian để trả lời.
*Nguồn: Times, Forbes, Reuters, FT, Wired, WSJ
