Doanh nghiệp đang đứng ở đâu trong "cuộc chơi" dữ liệu?

Dữ liệu không chỉ là câu chuyện của Nhà nước hay của ngành công nghệ, mà là vấn đề sống còn với cộng đồng doanh nghiệp

Câu hỏi không còn là có thu thập dữ liệu hay không, mà là doanh nghiệp đang đứng ở đâu trong "cuộc chơi" dữ liệu. "Cuộc chơi" được nhận địn là ngày càng quyết định năng lực cạnh tranh và tốc độ tăng trưởng.

Tại Diễn đàn quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số lần thứ 3 diễn ra sáng 20/12 tại Trụ sở Chính phủ, nhiều phát biểu đã cho thấy dữ liệu không chỉ là câu chuyện của Nhà nước hay của ngành công nghệ, mà là vấn đề sống còn với cộng đồng doanh nghiệp. Khi dữ liệu trở thành một loại tài nguyên mới, doanh nghiệp buộc phải lựa chọn: hoặc tham gia "cuộc chơi" một cách chủ động, hoặc chấp nhận bị tụt lại phía sau.

Dữ liệu: Từ khái niệm kỹ thuật đến tài sản kinh tế

Trong tham luận tại diễn đàn, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, Bộ Công an đã đưa ra một cách nhìn dễ hình dung về vai trò của dữ liệu trong nền kinh tế hiện đại. Thiếu tướng nhấn mạnh: "Nhân loại đã trải qua nhiều hình thái kinh tế, mỗi hình thái đều gắn liền với những tư liệu sản xuất đặc trưng. Thế kỷ XXI hiện nay là thời đại của dữ liệu và trí tuệ nhân tạo".

So sánh này không mang tính lý thuyết suông. Trong thực tế, dữ liệu đang tham gia trực tiếp vào quá trình tạo ra giá trị kinh tế. Từ việc phân tích hành vi khách hàng, tối ưu chuỗi cung ứng, cá nhân hóa sản phẩm, cho đến dự báo nhu cầu thị trường, dữ liệu trở thành nền tảng cho những quyết định nhanh hơn và chính xác hơn.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương khẳng định vai trò kinh tế của dữ liệu khi cho rằng: "Dữ liệu là tài sản kinh tế đặc biệt, có thể được trao đổi, định giá và thương mại hóa; dữ liệu là nền tảng cho trí tuệ, cho dự báo và cho việc ra quyết định". Cách tiếp cận này cho thấy dữ liệu không còn đơn thuần để lưu trữ hay báo cáo, mà cần được nhìn nhận như một loại tài sản có thể sinh lợi nếu được khai thác đúng cách.

Ở tầm vĩ mô, Chính phủ coi dữ liệu là nền tảng cho chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Ở tầm vi mô, chính dữ liệu sẽ quyết định doanh nghiệp có thể đi nhanh hay chậm trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Thực tế cho thấy, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam không thiếu dữ liệu. Họ có dữ liệu khách hàng, dữ liệu bán hàng, dữ liệu vận hành, dữ liệu tài chính. Vấn đề nằm ở chỗ, rất ít doanh nghiệp biến những dữ liệu này thành lợi thế cạnh tranh.

Nhiều doanh nghiệp vẫn dừng ở mức số hóa cơ bản, đó là lưu trữ dữ liệu rời rạc ở các bộ phận khác nhau, sử dụng dữ liệu chủ yếu để tổng hợp báo cáo hoặc "nhìn lại" những gì đã xảy ra. Việc phân tích dữ liệu để dự báo xu hướng, tối ưu chiến lược hay thiết kế sản phẩm mới vẫn còn khá hạn chế, đặc biệt ở nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Trong khi đó, bức tranh kinh tế số của Việt Nam đang mở rộng rất nhanh. Theo báo cáo e-Conomy SEA 2025 của Google, Temasek và Bain & Company, quy mô nền kinh tế số Việt Nam dự kiến năm 2025 tăng khoảng 17% so với năm trước và nằm trong nhóm tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á. Con số này cho thấy thị trường số đủ lớn để doanh nghiệp khai thác, nhưng chỉ những doanh nghiệp biết tận dụng dữ liệu mới có thể hưởng lợi.

Không chỉ về quy mô, vai trò của kinh tế số trong nền kinh tế cũng ngày càng rõ nét. Theo các mục tiêu được Chính phủ đặt ra, kinh tế số dự kiến đóng góp khoảng 20,5% GDP vào năm 2025, với tổng doanh thu ước đạt hơn 50 tỷ USD. Điều này đồng nghĩa với việc ngày càng nhiều hoạt động kinh doanh sẽ dựa trên nền tảng số và dữ liệu, từ thương mại, tài chính đến logistics và dịch vụ.

Khoảng cách giữa dữ liệu quốc gia và dữ liệu doanh nghiệp

Một điểm đáng chú ý được nhấn mạnh tại diễn đàn là mối liên hệ giữa dữ liệu quốc gia và hoạt động của doanh nghiệp. Trong những năm gần đây, Việt Nam đã đầu tư mạnh vào xây dựng các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, doanh nghiệp, bảo hiểm, đất đai. Những hệ thống này giúp cơ quan quản lý giảm thủ tục giấy tờ, tăng tính minh bạch và nâng cao hiệu quả điều hành.

Nhưng tác động của dữ liệu quốc gia không dừng lại ở khu vực công. Khi dữ liệu được chuẩn hóa và kết nối, doanh nghiệp là đối tượng hưởng lợi trực tiếp. Việc xác thực thông tin nhanh hơn, thủ tục đơn giản hơn giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí. Xa hơn, các nguồn dữ liệu này còn mở ra khả năng phát triển sản phẩm, dịch vụ mới dựa trên dữ liệu, từ tài chính số, thương mại điện tử đến bảo hiểm và logistics.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cho rằng, nếu được khai thác đúng cách, dữ liệu quốc gia có thể trở thành "nguyên liệu đầu vào" cho khu vực tư nhân. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp không chỉ chờ dữ liệu "chảy" về, mà phải chủ động xây dựng năng lực tiếp nhận, phân tích và kết nối dữ liệu với chiến lược kinh doanh của mình.

Khoảng cách hiện nay nằm ở chỗ, nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng về hạ tầng và nhân lực để tận dụng nguồn dữ liệu ngày càng phong phú này. Nếu không chuẩn bị, doanh nghiệp có thể đứng ngoài một dòng chảy giá trị mới đang hình thành.

Cơ hội lớn, thách thức không nhỏ

Nhìn rộng hơn, "cuộc chơi" dữ liệu không chỉ là cuộc đua công nghệ mà còn là cuộc đua về tư duy quản trị. Doanh nghiệp muốn đi xa cần chuyển từ quản lý dựa trên kinh nghiệm sang ra quyết định dựa trên dữ liệu. Điều này đòi hỏi thay đổi từ lãnh đạo đến bộ máy vận hành, từ cách đầu tư đến cách chấp nhận rủi ro.

Thực tế, số lượng doanh nghiệp công nghệ và doanh nghiệp số tại Việt Nam đang tăng nhanh. Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ, đến năm 2025, Việt Nam có hơn 75.000 doanh nghiệp công nghệ số hoạt động ổn định. Đây vừa là cơ hội, vừa là áp lực cạnh tranh, bởi doanh nghiệp nào làm chủ dữ liệu tốt hơn sẽ có lợi thế rõ rệt.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội là những thách thức về an toàn thông tin, bảo mật dữ liệu và tuân thủ pháp luật. Việc khai thác dữ liệu đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư bài bản, không thể làm theo phong trào. Nếu coi dữ liệu là tài sản, doanh nghiệp cũng phải quản trị dữ liệu như quản trị tài sản, với quy trình, tiêu chuẩn và trách nhiệm rõ ràng.

Nhìn tổng thể, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng ở ngã rẽ của "cuộc chơi" dữ liệu. Một bên là con đường quen thuộc: sử dụng dữ liệu ở mức tối thiểu, phục vụ vận hành hàng ngày. Bên còn lại là con đường đòi hỏi đầu tư và thay đổi tư duy, nhưng mở ra cơ hội tăng trưởng dài hạn.

Như vậy, dữ liệu không còn là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn tham gia sâu vào nền kinh tế số. Khi dữ liệu trở thành tư liệu sản xuất của thời đại mới, doanh nghiệp không thể đứng ngoài cuộc chơi.

Doanh nghiệp càng sớm coi dữ liệu là tài sản chiến lược, càng có cơ hội tận dụng làn sóng kinh tế số đang hình thành mạnh mẽ tại Việt Nam.