Đứng trên mái của tòa chung cư 16 tầng ở thủ đô Kiev, ông Valerii Pyndyk chỉ vào hàng loạt tấm pin mặt trời vừa được lắp đặt.
Ông Pyndyk kỳ vọng rằng hệ thống này – một trong những dự án năng lượng đầu tiên do cư dân tự triển khai tại Kiev – sẽ giúp khoảng 1.000 hộ gia đình trong tòa nhà vượt qua mùa đông khó khăn nhất kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự tại Ukraine năm 2022.
"Ý tưởng được nảy sinh khi chúng tôi bị cắt điện kéo dài vào mùa hè" ông Pyndyk, 49 tuổi, người đứng đầu ban quản lý tòa nhà, chia sẻ. "Chúng tôi nhận ra rằng nếu mùa hè còn mất điện, thì mùa đông có thể sẽ còn tồi tệ hơn".
Hai mùa đông trước trong thời chiến đã rất gian nan, nhưng tình hình năm 2024 càng trầm trọng hơn khi Nga tăng cường tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Từ tháng 3/2024, đã có ít nhất 11 cuộc tấn công lớn bằng tên lửa và máy bay không người lái.
Khoảng một nửa công suất phát điện của Ukraine đã bị phá hủy, trong khi các mạng lưới phân phối cũng chịu thiệt hại nặng nề.
Tại Kiev, mất điện hàng ngày kéo dài khoảng 8 tiếng đã trở thành chuyện thường nhật, buộc người dân phải sắp xếp sinh hoạt theo lịch trình phù hợp, từ việc chờ thang máy để lên tầng cao đến làm việc trong các quán cà phê...
Đường phố và nhà cửa tối tăm trong thời gian mất điện do các cuộc tấn công bằng tên lửa lớn của Nga nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine, ngày 29/11/2024. (Ảnh: AFP)
Hướng tới nguồn năng lượng độc lập
Nhiều người dân và doanh nghiệp đã tìm cách tự tạo ra năng lượng, giảm phụ thuộc vào hệ thống điện lưới trung tâm.
"Ở Ukraine, xu hướng hướng tới sự độc lập năng lượng đang tăng lên, từ các hộ gia đình nhỏ đến các doanh nghiệp lớn" - ông Serhiy Kovalenko, Giám đốc điều hành của Yasno – một nhà cung cấp năng lượng hàng đầu, cho biết.
Các giải pháp bao gồm nhập khẩu điện từ các nước láng giềng, sử dụng máy phát điện, pin Mặt trời, và các máy phát điện nhỏ sử dụng tuabin khí...
Công ty Yasno, cung cấp điện cho hơn 3,5 triệu người tiêu dùng và khoảng 100.000 doanh nghiệp, đã lắp đặt nhiều hệ thống năng lượng tái tạo. "Nhu cầu rất cao" - ông Kovalenko nói. "Mùa thu này, chúng tôi đã lắp đặt 8 megawatt, và dự kiến sẽ đạt 30-35 megawatt vào năm 2025".
Thiệt hại nặng nề và thách thức an ninh
Tất cả các nhà máy nhiệt điện và thủy điện của Ukraine đã bị Nga phá hủy hoặc hư hại. Theo ước tính từ Trường Kinh tế Kiev, thiệt hại trực tiếp của ngành năng lượng Ukraine lên tới 16 tỷ USD, trong khi tổn thất tài chính gián tiếp vượt 40 tỷ USD.
Với việc phải dựa vào các nhà máy điện hạt nhân, hệ thống điện quốc gia gặp khó khăn trong việc cân bằng tải, đặc biệt trong các giờ cao điểm sáng và tối.
Dù Ukraine đã tăng cường bảo vệ cơ sở hạ tầng và hợp tác với các đối tác để bổ sung hệ thống phòng không, việc bảo vệ lưới điện toàn diện vẫn là một bài toán nan giải.
Thúc đẩy năng lượng sạch
Những chương trình tài chính từ phương Tây đã hỗ trợ Ukraine chuyển đổi sang mô hình năng lượng bền vững hơn. Các tấm pin mặt trời bắt đầu xuất hiện trên mái nhà dân, trường học, bệnh viện và các tòa nhà công cộng...
Dự án của ông Pyndyk có chi phí khoảng 950.000 hryvnia (23.000 USD), trong đó chính phủ và thành phố Kiev hỗ trợ 2/3 kinh phí.
Theo số liệu chính thức, đã có khoảng 1,5 gigawatt điện mặt trời mới được lắp đặt trên khắp Ukraine. Tuy nhiên, với những thiệt hại và nhu cầu lớn, đây chỉ là bước khởi đầu.
"Vấn đề này không chỉ thách thức trong mùa đông năm 2024" - bà Olena Lapenko, Tổng giám đốc phụ trách an ninh năng lượng tại tổ chức nghiên cứu DIXI Group, nhận định. "Chúng tôi cần 3 đến 5 năm để thay thế những gì đã bị phá hủy và hiện đại hóa hệ thống năng lượng".
