Giấc mộng Mặt Trăng của Elon Musk tan vỡ?

NASA đã lên kế hoạch cho SpaceX của

Mảnh vỡ từ tên lửa SpaceX, được phóng ở Texas, đã buộc các máy bay trên vùng biển Caribbean phải chuyển hướng bay. Ảnh: Marcus Haworth/Reuters.

Tên lửa Space Launch System của Mỹ, được chế tạo bởi một tập đoàn các công ty hàng không vũ trụ với chi phí rất lớn, đang chuẩn bị thực hiện chuyến bay có người lái ngang qua Mặt Trăng như một cuộc diễn tập cho việc đưa con người trở lại bề mặt Mặt Trăng.

Nhiệm vụ đó sẽ mở đường cho việc NASA phóng Artemis III, với sự tham gia của SpaceX.

Nhưng Artemis III sẽ là một dự án phức tạp hơn nhiều.

Kế hoạch này đề xuất đưa các phi hành gia lên Mặt Trăng bằng Hệ thống Phóng Không gian (Space Launch System). Sau đó, họ sẽ chuyển sang một phiên bản cải tiến của Starship - Hệ thống Hạ cánh Con người (Human Landing System - HLS) - trên quỹ đạo quanh Mặt Trăng, trước khi hạ cánh xuống bề mặt Mặt Trăng bằng tàu vũ trụ của Musk.

SpaceX hoạt động dựa trên nguyên tắc thử nghiệm nhanh chóng thiết kế tên lửa của mình, phóng nhiều nguyên mẫu nhằm đẩy nhanh tiến độ chương trình Apollo. Nếu một số thử nghiệm thất bại, đó là một phần của quy trình.

Nhưng không giống như các sứ mệnh Apollo của những năm 1960 và 1970, việc đưa Starship lên Mặt Trăng sẽ không phải là một lần phóng duy nhất. Hệ thống phóng HLS, lớn hơn nhiều lần so với tàu đổ bộ Eagle của Apollo, sẽ không thể đạt đến quỹ đạo và mang đủ nhiên liệu để đến Mặt Trăng chỉ trong một lần phóng.

Thay vào đó, hành trình dài 240.000 dặm (386.242 km) sẽ cần đến tên lửa để vận chuyển nhiên liệu đến hệ thống HLS của Starship khi nó bay quanh Trái Đất, trước khi cuối cùng thực hiện chuyến đi. Nhiệm vụ này sẽ cần khoảng 12 lần phóng thành công tên lửa hạng nặng của Musk để hoàn thành.

Lý do đằng sau việc sử dụng Starship để lên Mặt Trăng là vì một ngày nào đó, hệ thống này có thể được tái sử dụng hoàn toàn. Starship sẽ có khả năng thực hiện nhiều nhiệm vụ lên bề mặt Mặt Trăng, giúp giảm chi phí đáng kể.

Theo SpaceX, tên lửa tiên tiến này sẽ giúp nhân loại "thiết lập sự hiện diện lâu dài trên bề mặt Mặt Trăng, chứ không chỉ là cờ và dấu chân".

Tuy nhiên, đã có những lời kêu gọi NASA xem xét lại cách tiếp cận của mình.

Vào tháng 9, tại một phiên điều trần của Thượng viện, Jim Bridenstine, cựu quản lý của NASA, đã cảnh báo rằng sứ mệnh này "vô cùng phức tạp" và cho rằng "rất khó có khả năng chúng ta sẽ đổ bộ lên Mặt Trăng trước Trung Quốc".

Tháng đó, một hội đồng an toàn của NASA cảnh báo rằng tàu đổ bộ lên Mặt Trăng của SpaceX có nguy cơ bị "chậm trễ nhiều năm" và cho rằng chương trình đang "gặp phải những thách thức đáng kể". Tại một cuộc họp trong tháng này, hội đồng đã kêu gọi NASA "xem xét lại các mục tiêu nhiệm vụ" cho Artemis III.

Ông lớn cạnh tranh với SpaceX

SpaceX lần đầu tiên được trao hợp đồng chế tạo tàu đổ bộ lên Mặt Trăng vào năm 2021, trị giá 2,9 tỷ USD.

Nhưng vào tháng 10, Sean Duffy, quyền giám đốc NASA, cho biết ông sẽ "mở lại hợp đồng" và "cho phép các công ty vũ trụ khác cạnh tranh với SpaceX". Musk đã đáp trả bằng cách gọi ông ta là "Sean Dummy" trong một bài đăng trên X.

Bên hưởng lợi lớn nhất có thể là Blue Origin, do Jeff Bezos, đối thủ của Musk, điều hành. Blue Origin đã và đang phát triển tàu vũ trụ lên Mặt Trăng của riêng mình, dự định sử dụng trong các sứ mệnh Artemis sau này.

Vào tháng 12, Duffy được thay thế bởi Jared Isaacman, một cựu phi hành gia của SpaceX và là bạn của Musk, làm người đứng đầu NASA.

Nếu dự án Artemis III diễn ra theo đúng kế hoạch, các phi hành gia sẽ du hành đến Mặt Trăng trên tàu Hệ thống Phóng Không gian (Space Launch System) của NASA. Ảnh: Joel Kowsky/NASA.

Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg, Isaacman vẫn để ngỏ khả năng xem xét các lựa chọn thay thế cho SpaceX.

Ông nói: "Tôi nghĩ cả hai nhà cung cấp đều nhận thức rõ rằng bất kỳ tàu đổ bộ nào có sẵn trước tiên để đảm bảo Mỹ đạt được các mục tiêu chiến lược trên Mặt Trăng thì đó sẽ là lựa chọn của chúng tôi".

Việc ông được bổ nhiệm vào ngày 18/12 đã được tiếp nối bằng một sắc lệnh hành pháp mới từ ông Trump, yêu cầu quay trở lại Mặt Trăng vào năm 2028 và thiết lập một "tiền đồn thường trực trên Mặt Trăng" vào năm 2030.

Lệnh này cũng yêu cầu xem xét nhanh chóng các chương trình "chậm tiến độ hơn 30%", cùng với "các nỗ lực giảm thiểu hoặc khắc phục đã được lên kế hoạch".

"Thực tế là nếu con người muốn lên Mặt Trăng vào năm 2028, họ sẽ không thể làm được điều đó chỉ bằng cách dựa vào phương pháp đầy tham vọng dựa trên tàu Starship", Tim Farrar, đến từ công ty nghiên cứu công nghệ TMF Associates, cho biết.

Vào tháng 10, cả SpaceX và Blue Origin đều đệ trình kế hoạch lên NASA cho một sứ mệnh được cho là "đơn giản hóa" nhằm đẩy nhanh tiến độ Artemis III. Không giống như tên lửa của SpaceX, tầng thứ hai của tàu vũ trụ New Glenn của Bezos được thiết kế để có thể thay thế bằng một lần.

Vào tháng 11, Dave Limp, giám đốc điều hành của Blue Origin, đã nói với Ars Technica: "Nếu NASA muốn đẩy nhanh tiến độ, chúng tôi sẽ làm mọi cách có thể".

"Điều thú vị là trong những tháng gần đây, Blue Origin đang cố gắng chen chân vào thị trường này. Họ đã gặt hái được nhiều thành công với New Glenn. Mọi người thường đánh giá thấp họ", Farrar nói.

Những tuần tới có thể sẽ rất quan trọng.

Trong khi SpaceX chuẩn bị cho các cuộc thử nghiệm mới của Starship, Blue Origin đang thực hiện sứ mệnh riêng của mình, mang theo phiên bản robot của tàu đổ bộ lên Mặt Trăng do chính họ chế tạo, dự kiến phóng vào tháng 2 năm sau.

Lucas, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Vật lý Thiên văn, cho biết thời hạn năm 2028 "không phải là hoàn toàn điên rồ, nó hoàn toàn có thể xảy ra".

Ông nói thêm rằng lợi ích của việc cố gắng sử dụng Starship là Mỹ có thể đạt được "khả năng vận chuyển hàng nặng lâu dài" lên Mặt Trăng, vượt xa kiểu phóng "Apollo". Một Starship hoạt động đầy đủ có thể mở đường cho các căn cứ trên Mặt Trăng lâu dài và các cơ sở khác trong tương lai.

Nhưng nếu ông Trump đang tìm kiếm một chiến thắng nhanh chóng bằng cách đưa người Mỹ trở lại bề mặt Mặt Trăng, thì Musk có thể gặp rắc rối.

"Liệu có ai sẽ dám nói với tổng thống rằng: 'Rất tiếc, không thể hạ cánh vào năm 2028'?", Farrar đặt câu hỏi.