Trong những năm gần đây, ngành công nghiệp giải trí Trung Quốc đã chứng kiến một sự chuyển dịch ngoạn mục, không phải từ các bom tấn điện ảnh hoành tráng mà từ sự bùng nổ của một định dạng mới: mini-drama (phim ngắn nhiều tập).
Với độ dài mỗi tập chỉ vỏn vẹn hai phút hoặc ít hơn, những bộ phim này đã biến thành một ngành công nghiệp tỷ USD, không chỉ vượt mặt doanh thu phòng vé truyền thống mà còn trở thành một mô hình xuất khẩu văn hóa mới ra toàn cầu, đồng thời làm rung chuyển cả hệ thống sản xuất nội dung truyền hình, điện ảnh khổng lồ của đất nước tỷ dân.
Thỏa mãn cảm xúc dễ dàng
Sự phát triển của loại hình này bắt đầu từ giai đoạn đại dịch Covid-19, khi hàng triệu người Trung Quốc bị hạn chế di chuyển và dành nhiều thời gian trên các nền tảng video ngắn như Douyin (phiên bản nội địa của TikTok).
Trong cơn khát nội dung mới, các nhà sản xuất nhận ra rằng khán giả không cần những bộ phim dài lê thê, mà chỉ cần vài phút giải trí nhanh với kịch bản "hưng phấn cao", nghĩa là kích thích mạnh, dễ hiểu và dễ gây nghiện.
Sau khi hết đại dịch, các mini-drama tiếp tục thành công nhờ nắm bắt triệt để thói quen tiêu thụ nội dung của khán giả thời đại 5G và TikTok. Chúng được thiết kế để mang lại cảm giác "hưng phấn gây nghiện cao", cung cấp sự thỏa mãn cảm xúc nhanh chóng và dễ dàng, thường là trong khoảng thời gian rảnh rỗi ngắn ngủi như lúc chờ xe buýt hay xếp hàng.
Theo công ty tư vấn DataEye ở Thâm Quyến, doanh thu thị trường mini-drama Trung Quốc năm 2025 có thể đạt 68,6 tỷ nhân dân tệ (khoảng 9,6 tỷ USD), cao hơn cả doanh thu phòng vé truyền thống. Các hãng sản xuất không chỉ kiếm tiền từ người xem, mà còn từ quảng cáo tích hợp, sản phẩm tài trợ, hoặc doanh thu bản quyền khi xuất khẩu sang nước ngoài.
Được phổ biến rộng rãi thông qua các ứng dụng video dạng ngắn như Douyin và Kuaishou, các nhà phân tích dự đoán thị trường này sẽ tiếp tục tăng trưởng, có thể chạm mốc 100 tỷ NDT vào năm 2027. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi một cơ sở người dùng khổng lồ lên tới hơn 1 tỷ người dùng internet xem video ngắn mỗi ngày tại Trung Quốc, tương đương bình quân 2,5 giờ/ngày.
Các công ty sản xuất đã tối ưu hóa quy trình để đạt được tốc độ và chi phí thấp đáng kinh ngạc. Tại các phim trường chuyên biệt như Xưởng phim Shudian ở Đông Hoản, các bối cảnh đa dạng được bố trí trong một không gian nhỏ gọn để giảm thiểu thời gian di chuyển.
Nơi đây chứa đủ mọi bối cảnh: ngân hàng, bệnh viện, trường học, phòng xử án, tiệm làm tóc hay thậm chí cả máy bay riêng. Mỗi tháng, hàng chục đoàn phim nối đuôi nhau vào quay, cho ra đời khoảng mười bộ phim ngắn mới, tất cả được hoàn thành trong vòng chưa đầy một tuần.
Kết quả là, một loạt phim có thể được hoàn thành chỉ trong ba đến bảy ngày, với ngân sách trung bình khoảng 300.000 NDT, một con số không đáng kể so với các sản phẩm truyền hình dài tập truyền thống.
Thành công này không chỉ dừng lại ở biên giới Trung Quốc. Các công ty dẫn đầu như ReelShort, được hậu thuẫn bởi COL Group, đã chứng minh khả năng xuất khẩu mô hình này sang thị trường phương Tây.
Thông qua chiến lược nội địa hóa mạnh mẽ như sử dụng diễn viên, ngôn ngữ và bối cảnh địa phương, các ứng dụng này đã đưa mini-drama trở thành một đối thủ đáng gờm trên thị trường giải trí toàn cầu, đặc biệt là tại Mỹ, nơi chúng nhắm vào đối tượng khán giả nữ yêu thích các cốt truyện kịch tính về CEO, trả thù và lãng mạn cao trào.
Ngoài ra, Nhật Bản, Indonesia và Malaysia cũng đang nổi lên như những điểm đến mới. Với tốc độ lan tỏa đó, nhiều chuyên gia nhận định mini-drama có thể trở thành "vũ khí văn hóa mềm" mới của Trung Quốc, tương tự cách K-pop lan tỏa hình ảnh Hàn Quốc ra toàn cầu.
Kiểm duyệt
Sự bùng nổ không kiểm soát của mini-drama đã kéo theo sự can thiệp ngày càng sâu của chính quyền. Cục Quản lý Phát thanh và Truyền hình Quốc gia (NRTA) đã bắt đầu thắt chặt kiểm duyệt từ năm 2024, yêu cầu các nền tảng phải duyệt nội dung trước khi phát hành.
Điều này nhằm "chấn chỉnh" các chủ đề bị coi là "thô tục", "gây sốc" hoặc chứa đựng các giá trị không lành mạnh như mâu thuẫn gia đình quá mức, trả thù xã hội và hình tượng "CEO quyền lực" độc đoán. Các bộ phim có ngân sách lớn hơn phải trải qua quy trình kiểm duyệt cấp quốc gia nghiêm ngặt hơn.
Nhiều tác phẩm bị gỡ bỏ vì "nội dung thô tục", một khái niệm bao trùm từ chủ đề trả thù, tranh chấp gia đình cho tới các mối tình với giới tài phiệt.
Thực tế, các nhà sản xuất cho biết mức độ kiểm duyệt phụ thuộc vào ngân sách. Những phim giá rẻ thường chỉ được nền tảng duyệt nội bộ, trong khi phim có vốn đầu tư trên 1 triệu Nhân dân tệ phải trải qua quy trình kiểm duyệt cấp tỉnh hoặc trung ương.
Mặc dù vậy, giới sáng tạo nhìn chung chấp nhận "luật chơi" này, cho rằng miễn là tránh các đề tài nhạy cảm về tôn giáo hoặc chính trị, họ vẫn được tự do khai thác các yếu tố giải trí để tăng lượt xem.
Tuy nhiên, chính sự dễ dãi đó cũng dẫn tới sự bão hòa và suy giảm chất lượng. Không ít mini-drama bị chê là "rác truyền thông" với cốt truyện rập khuôn, nhân vật phi logic và kịch bản chỉ tập trung vào yếu tố giật gân. Nhiều nhà sản xuất thừa nhận chỉ 1/10 phim ra mắt có lãi, phần còn lại chìm trong biển nội dung khổng lồ mỗi ngày tràn ngập trên Douyin.
Điều này buộc các nhà sản xuất phải đổi mới mô hình kinh doanh. Bên cạnh mô hình thanh toán truyền thống (mua từng tập), các nền tảng đang tích cực thử nghiệm mô hình miễn phí có quảng cáo (IAA), học hỏi từ các đối thủ lớn, để thu hút người dùng trong bối cảnh chi phí thu hút khán giả ngày càng tăng cao.
Mặc dù bị hoài nghi về độ bền, mini-drama đang chứng minh rằng nó không chỉ là trào lưu thoáng qua. Bằng việc kết hợp dữ liệu người dùng, quảng cáo hướng đối tượng và kịch bản được "đo ni đóng giày" cho cảm xúc nhanh, mô hình này phù hợp hoàn hảo với nền kinh tế số hiện đại.
Nhiều công ty Trung Quốc đã bắt đầu nâng cấp sản xuất, tăng đầu tư, thuê diễn viên quốc tế, thậm chí hợp tác quay tại Đông Nam Á để mở rộng thị trường. Chính phủ Trung Quốc cũng đã phát động sáng kiến "Micro Drama Plus", khuyến khích sử dụng phim ngắn trong quảng bá du lịch, văn hóa địa phương và thương mại điện tử, biến nó thành một công cụ kinh tế chứ không chỉ là sản phẩm giải trí.
Từ góc nhìn truyền thông, mini-drama là hình ảnh thu nhỏ của kỷ nguyên nội dung ngắn, nơi ranh giới giữa phim ảnh, quảng cáo và mạng xã hội dần bị xóa nhòa. Nếu truyền hình truyền thống từng thống trị nhờ độ dài, sự kỹ lưỡng và sức lan tỏa đại chúng, thì ngày nay, sức mạnh lại nằm trong sự ngắn gọn, liên tục và cá nhân hóa.
Câu hỏi đặt ra không còn là liệu mini-drama có tồn tại lâu dài hay không, mà là nó sẽ định hình lại ngành giải trí như thế nào. Khi công nghệ trí tuệ nhân tạo tham gia vào việc viết kịch bản, dựng cảnh, và thậm chí tạo nhân vật ảo, ranh giới giữa sản xuất và tiêu thụ nội dung sẽ ngày càng mờ.
Phim ngắn nhiều tập đang tạo ra một "đế chế hai phút", nơi mọi cảm xúc, bi kịch, hài hước, thăng trầm đều được nén lại trong chiếc điện thoại di động. Ở đó, công nghiệp giải trí Trung Quốc không chỉ đang đổi mới cách kể chuyện, mà còn đang thử nghiệm lại chính bản chất của việc xem phim trong thời đại số: nhanh hơn, rẻ hơn, và… gây nghiện hơn bao giờ hết.
*Nguồn: FT, Fortune, BI
