Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây tuyên bố Washington sẵn sàng áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt mới đối với ngành năng lượng Nga, nhưng chỉ trong trường hợp toàn bộ các quốc gia NATO đồng thuận ngừng mua dầu của Nga và áp dụng các biện pháp tương tự. Phát ngôn mang tính cảnh báo này được đưa ra trong bối cảnh mâu thuẫn Nga - Ukraine đã bước sang năm thứ tư, nhưng các dòng chảy năng lượng từ Nga sang phương Tây vẫn chưa hoàn toàn chấm dứt.
Dù Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã áp đặt hàng loạt biện pháp trừng phạt lên Moscow từ năm 2022, thực tế cho thấy hàng tỷ euro giá trị năng lượng và hàng hóa của Nga vẫn tiếp tục được giao dịch. Từ khí đốt hóa lỏng, urani làm giàu đến phân bón và kim loại hiếm, Nga vẫn duy trì được những "sợi dây" thương mại chiến lược với cả hai thị trường lớn này.
Tại châu Âu, các biện pháp hạn chế thương mại đã khiến xuất khẩu từ EU sang Nga giảm 61% và nhập khẩu từ Nga lao dốc đến 89% trong giai đoạn quý I/2022 đến quý II/2025, theo Eurostat. Tuy nhiên, EU vẫn nhập khẩu dầu, khí tự nhiên, niken, phân bón, sắt thép từ Nga. Đặc biệt, phân bón Nga vẫn giữ vai trò áp đảo với 34% thị phần EU vào quý II/2025, thậm chí còn tăng so với mức 28% của 4 năm trước. Trong khi đó, các mặt hàng như sắt thép hay dầu mỏ đã chứng kiến mức sụt giảm nghiêm trọng.
Về dầu mỏ, Nga từng là nhà cung cấp lớn nhất của EU, nhưng lệnh cấm nhập khẩu đường biển khiến thị phần của Nga rơi xuống còn 2% trong năm 2025, từ mức gần 29% của năm 2021. Trong lĩnh vực khí đốt, Nga hiện chỉ còn chiếm 12% thị phần nhập khẩu của EU, nhường vị trí hàng đầu cho Algeria (27%) và bị Na Uy đẩy lùi mạnh mẽ.
Khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) cũng không ngoại lệ. Sau giai đoạn giá tăng vọt năm 2022 khiến giá trị nhập khẩu LNG Nga vào EU leo thang, thị phần của Nga trong quý II/2025 chỉ còn 14%. Mỹ đã vượt lên trở thành nhà cung cấp lớn nhất, chiếm đến 54% thị phần.
Ở chiều ngược lại, Mỹ cũng đã cắt giảm đáng kể thương mại với Nga. Kim ngạch nhập khẩu từ Nga chỉ còn 2,5 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025, so với 14,14 tỷ USD cùng kỳ năm 2021. Song, một số mặt hàng nhạy cảm như phân bón, uranium làm giàu và palladium vẫn tiếp tục được nhập khẩu với giá trị lần lượt là 1,27 tỷ USD, 624 triệu USD và 878 triệu USD trong năm 2024.
Tuyên bố mới của ông Trump cho thấy Mỹ đang muốn thúc ép các đồng minh hành động dứt khoát hơn, thay vì duy trì những ràng buộc kinh tế thầm lặng với Nga.
Dẫu vậy, thực tế lại chứng minh rằng EU vẫn còn bị chia rẽ bởi lợi ích năng lượng. Một số quốc gia như Hungary hay Bulgaria vẫn đang nhập khí đốt Nga qua tuyến ống TurkStream, còn Nhật Bản - một đồng minh thân cận của Mỹ, vẫn duy trì mua dầu thô từ dự án Sakhalin-2 của Nga vì lý do an ninh năng lượng.
Trong bối cảnh Washington cân nhắc các lệnh thuế hoặc trừng phạt thứ cấp với các nước thứ 3 vẫn mua dầu Nga, châu Âu đang đứng trước một bài toán khó giữa bảo vệ an ninh năng lượng và gây áp lực tài chính lên Moscow. Những tranh cãi xung quanh thời điểm và hình thức siết chặt trừng phạt đang ngày càng trở thành chủ đề nóng trên bàn cờ địa chính trị xuyên Đại Tây Dương.
Tổng thống Trump có thể sẽ dùng quyền lực của mình để áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt nếu NATO không đồng lòng. Nhưng sự thiếu thống nhất trong khối, cùng với thực tế rằng châu Âu vẫn cần một số nguồn cung từ Nga, có thể khiến những nỗ lực của Mỹ không đạt được hiệu quả tối đa.
Tham khảo Reuters
