Ông Trump (trái) và Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim ký các văn kiện trong cuộc gặp ở Kuala Lumpur hôm 26-10 - Ảnh: AFP
Tuần qua, truyền thông quốc tế thông tin chính quyền Tổng thống Donald Trump đã thêm "điều khoản viên thuốc độc" (điều khoản chấm dứt) vào hiệp định 
Mỹ - Trung kết thúc đàm phán tại Malaysia, ông Trump lạc quan về thỏa thuậnĐỌC NGAY
Ông Evenett cho rằng các điều khoản này rộng đến mức cho phép Mỹ đơn phương chấm dứt thỏa thuận, qua đó trao cho Washington thêm đòn bẩy trong khu vực.
Hiệp định với Malaysia cũng bao gồm điều khoản yêu cầu nước này phải tuân theo lệnh trừng phạt và các biện pháp hạn chế kinh tế của Mỹ.
"Xét cho cùng, những điều khoản viên thuốc độc này biến các hiệp định từ công cụ thương mại thuần túy thành công cụ để điều phối định hướng chính sách kinh tế đối ngoại rộng lớn hơn của các nước đối tác" - ông Evenett đánh giá.
Mặc dù đã có một tiền lệ pháp lý trong Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA) năm 2020, song ông Evenett cho rằng điều khoản "viên thuốc độc" trong USMCA có các yếu tố kích hoạt được định nghĩa rõ ràng, trái ngược với những điều khoản mơ hồ trong các hiệp định với Malaysia và Campuchia.
Bà Maria Demertzis, lãnh đạo Trung tâm Chiến lược kinh tế của tổ chức nghiên cứu Conference Board, cho rằng các "điều khoản viên thuốc độc" là "một chiếc đinh nữa đóng vào cỗ quan tài của chủ nghĩa đa phương" và phản ánh mối lo ngại của Mỹ trước nỗ lực của Trung Quốc nhằm thống trị chuỗi cung ứng khu vực.
"Mục tiêu là ngăn Trung Quốc thâm nhập thị trường Mỹ thông qua các nước ASEAN" - bà nói thêm.
Campuchia, Malaysia ứng phó
Không rõ liệu các điều khoản "viên thuốc độc" có thể thực thi được hay không, và nếu có thì sẽ thực thi như thế nào.
Ngoài ra, có một điều khoản trong thỏa thuận rằng các yêu cầu của Mỹ phải "phù hợp với lợi ích chủ quyền" của Campuchia và Malaysia - giống như "cửa thoát" giúp hai quốc gia này có thể tránh thực hiện yêu cầu nếu xung đột với lợi ích của họ.
Các hiệp định với Campuchia và Malaysia được ký trong chuyến công du châu Á vừa qua của ông Trump, hai nước này đã được giảm thuế nhập khẩu vào Mỹ xuống còn 19%.
Hiệp định thương mại của Malaysia đã vấp phải phản ứng dữ dội trong nước, song Bộ Thương mại Malaysia khẳng định Mỹ "không có quyền ép buộc Malaysia đưa ra bất kỳ quyết định nào. Họ chỉ yêu cầu các cuộc thảo luận hoặc tham vấn được tiến hành trước khi có hành động".
Giới quan sát cho rằng những điều khoản mang tính ép buộc trong các thỏa thuận với Campuchia và Malaysia khiến tình thế trở nên khó xử hơn cho các quốc gia ASEAN, vốn muốn duy trì quan hệ tốt với cả Trung Quốc (nhà cung cấp lớn) và Mỹ (thị trường xuất khẩu quan trọng).
Trong nhiều năm qua, các nước trong khu vực vẫn tìm cách duy trì thế cân bằng mong manh để giữ quan hệ tốt với cả hai cường quốc.
Trong những tuần sau khi ông Trump công bố các mức thuế quan "Ngày Giải phóng" hồi tháng 4, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có chuyến công du tới các nước Đông Nam Á.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định Bắc Kinh "luôn chủ trương các bên giải quyết tranh chấp thương mại và kinh tế thông qua đối thoại, tham vấn, đồng thời các cuộc đàm phán và thỏa thuận liên quan không được gây tổn hại đến bên thứ ba".
Trong dấu hiệu cho thấy các nước ASEAN sẽ tiếp tục "chơi với cả hai bên" sau chuyến thăm Malaysia của ông Trump, ASEAN và Trung Quốc đã ký nghị định thư nâng cấp Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA 3.0).
ASEAN là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, với kim ngạch hai chiều đạt 771 tỉ USD năm 2024.
Theo Financial Times, các nhà phân tích thương mại đang theo dõi kết quả của các cuộc đàm phán về thuế quan giữa Mỹ và các quốc gia Đông Nam Á khác để xem liệu "điều khoản viên thuốc độc" có được đưa vào hay không.
Ngoài "điều khoản viên thuốc độc", Mỹ còn đang xem xét mức thuế "trung chuyển" 40% áp dụng đối với hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc nhưng được chuyển hướng qua các cảng Đông Nam Á.
Vấp phải sự chỉ trích
Theo Viện Lowy, các thỏa thuận thương mại giữa Mỹ với Malaysia và Campuchia đã vấp phải sự chỉ trích vì "điều khoản viên thuốc độc". Cựu thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad (100 tuổi) là người lên tiếng phản đối mạnh mẽ nhất.
Đầu tuần này, ông Mahathir kêu gọi Thủ tướng Anwar và nội các Malaysia từ chức vì thỏa thuận thương mại trên, cho rằng nó không chỉ vi phạm hiến pháp Malaysia mà còn đe dọa quyền lợi và chủ quyền quốc gia.
Ông đánh giá đây là thỏa thuận một chiều, khiến Malaysia mất đi phần lớn quyền tự do trong việc quyết định chính sách của mình.
Thuế quan mới của Mỹ: Thắng lợi tạm thời cho ASEANNgành hàng không Mỹ đang bước vào giai đoạn hỗn loạn khi chính phủ liên bang đóng cửa sang ngày...
Cảnh sát vừa bắt giữ một cô gái gốc Việt trong vụ xả súng khiến 2 người gốc Việt thiệt...
Ông Trump tuyên bố sẽ không cử bất kỳ quan chức nào tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20 tổ...
Trong nỗ lực làm mới hệ thống mua sắm vũ khí bị coi là chậm chạp và quan liêu, Bộ...
Hungary bất ngờ trở thành "ngoại lệ" của Mỹ khi được Tổng thống Trump trao quyền miễn trừ hoàn toàn...
Nghiên cứu chỉ ra các cơn bão mạnh như Kalmaegi sẽ xuất hiện dày hơn và dữ hơn khi mặt...
