Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình chủ trì cuộc họp với lãnh đạo các bộ, ngành, doanh nghiệp về Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam - Ảnh: VGP/Nguyễn Hoàng
Sáng 27/11, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình đã chủ trì cuộc họp với lãnh đạo các bộ, ngành và doanh nghiệp về Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Tham dự hội nghị có Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà; Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh; Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng; Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cùng lãnh đạo các Bộ Tài chính, Khoa học và Công nghệ.
Đáng chú ý, cuộc họp có sự tham gia của 5 doanh nghiệp đã đăng ký quan tâm đến dự án, bao gồm: Công ty TNHH Việt Nam 3000 – Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam, CTCP Tập đoàn Discovery, CTCP Vận tải đường sắt Việt Nam, CTCP Tập đoàn Trường Hải (Thaco) và CTCP Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed.
Tuy nhiên, diễn biến thực tế tại cuộc họp cho thấy đây không chỉ là buổi lắng nghe ý tưởng, mà thực chất là một "phép thử" về năng lực tài chính và sự nghiêm túc của các nhà đầu tư. Sự thể hiện của các doanh nghiệp đã bộc lộ sự phân hóa rõ rệt về tầm vóc đối với dự án hạ tầng lớn nhất lịch sử này.
Ong Nguyễn Nam Thiều, Chủ tịch HĐQT Discovery
Đáng chú ý trong nhóm doanh nghiệp đăng ký là trường hợp của Công ty cổ phần Tập đoàn Discovery. Dù lãnh đạo đơn vị này bày tỏ mong muốn đầu tư theo phương án kinh doanh thu hồi vốn, nhưng các chỉ số nội tại lại cho thấy khoảng cách lớn so với quy mô siêu dự án. Khi được yêu cầu làm rõ nguồn lực, ông Nguyễn Nam Thiều, Chủ tịch HĐQT Discovery xác nhận doanh nghiệp hiện có khoảng 70 nhân sự và tổng vốn dao động từ 2.000 đến 3.000 tỷ đồng. Con số này trở nên quá nhỏ bé khi đặt cạnh tổng mức đầu tư dự kiến lên tới hơn 60 tỷ USD của dự án.
Đại diện Công ty TNHH Việt Nam 3000 – Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam
Tương tự, Công ty TNHH Việt Nam 3000 – Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam đề xuất tham gia theo hình thức đối tác công - tư (PPP) với vai trò huy động vốn và chuyên gia. Tuy nhiên, tại phần chất vấn trực tiếp về tỷ lệ vốn góp của doanh nghiệp trong cơ cấu PPP hay cơ sở pháp lý để huy động nguồn lực, đại diện doanh nghiệp này đã không đưa ra được câu trả lời cụ thể, nội dung giải trình thiếu trọng tâm.
Nghiêm trọng hơn về tính minh bạch, Liên minh nhà đầu tư Mekolor và Great (USA) dù có tên trong danh sách đăng ký nhưng đã vắng mặt không lý do. Cơ quan chức năng cho biết đã cố gắng liên hệ nhưng không thể tìm ra địa chỉ của liên minh nhà đầu tư này.
Cũng tham dự cuộc họp, đại diện Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Việt Nam lại tiếp cận dự án ở góc độ chuyên ngành hẹp hơn. Đơn vị này bày tỏ mong muốn được tham gia vào dự án với trọng tâm chủ yếu nằm ở mảng hạ tầng về thiết bị thông tin tín hiệu và hệ thống điện phục vụ vận hành đường sắt cao tốc.
Trái ngược với sự mơ hồ của nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, hai tập đoàn kinh tế lớn trong nước là Thaco và Vinspeed đã trình bày các phương án tài chính và lộ trình thi công với những số liệu định lượng cụ thể.
Tổng Giám đốc Nguyễn Hoàng Tuệ - Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải (Thaco)
Đại diện Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải (Thaco), Tổng Giám đốc Nguyễn Hoàng Tuệ khẳng định mong muốn tham gia theo hình thức đầu tư, kinh doanh căn cứ Luật Đầu tư. Về cấu trúc vốn, Thaco đề xuất phương án nhà đầu tư chịu trách nhiệm 20% vốn đối ứng, 80% còn lại sẽ huy động từ các nguồn vay. Tập đoàn này dự kiến thành lập các công ty con chuyên biệt để huy động vốn từ các đối tác trong nước và quốc tế.
Dựa trên tính toán nguồn lực, Thaco đưa ra lộ trình thi công chia theo phân đoạn. Cụ thể, đoạn Hà Nội - Vinh và TP.HCM - Nha Trang dự kiến hoàn thành trong 5 năm; riêng đoạn Nha Trang - Vinh sẽ cần thời gian thực hiện là 7 năm. Doanh nghiệp này cũng cam kết mạnh mẽ về tỷ lệ nội địa hóa và yêu cầu Chính phủ sớm ban hành khung tiêu chuẩn kỹ thuật để có cơ sở triển khai.
Ông Nguyễn Việt Quang, Tổng Giám đốc Vinspeed
Ở quy mô tổng thể hơn, Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed – đơn vị được thành lập với định hướng chuyên biệt cho dự án này – đưa ra ước tính tổng mức đầu tư dự án trên 61 tỷ USD (chưa bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng). Ông Nguyễn Việt Quang, Tổng Giám đốc Vinspeed đề xuất thời hạn thi công gói gọn trong 5 năm kể từ thời điểm nhận bàn giao đất sạch.
Về phương án tài chính, Vinspeed đề nghị cơ chế vay 80% vốn đầu tư và hoàn trả trong vòng 30 năm. Đáng chú ý, đại diện Vinspeed đưa ra cam kết "cứng" về việc sẵn sàng chấp nhận rủi ro kinh doanh, tuyệt đối không để phát sinh tình trạng đội vốn – một vấn đề nhức nhối trong các dự án đầu tư công trước đây. Đồng thời, đơn vị này nhấn mạnh mục tiêu không chỉ nhận chuyển giao công nghệ mà sẽ tổ chức nghiên cứu để tạo ra các giá trị công nghệ mới mang thương hiệu Việt Nam.
Kết luận tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình đã có những phát biểu thẳng thắn, đánh giá trực diện vào thực trạng năng lực của các doanh nghiệp đăng ký. Ông nhấn mạnh quan điểm xuyên suốt của Chính phủ là việc xem xét phải công tâm, khách quan, minh bạch, công khai và "không có gì dấm dúi".
Đánh giá về bức tranh năng lực trái chiều tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình phát biểu: "Buổi làm việc hôm nay, chúng ta có mời 6 doanh nghiệp có đăng ký làm việc, nhưng chỉ có 5 doanh nghiệp có mặt, còn 1 doanh nghiệp có đăng ký làm việc là Liên minh nhà đầu tư Mekolor và Great (USA) nhưng không tới, chúng ta đã có liên hệ mà không thể tìm ra được địa chỉ. Qua đây, chúng ta có thêm được nhiều các thông tin của doanh nghiệp ở các khía cạnh khác nhau về tinh thần làm việc nghiêm túc hay thiếu nghiêm túc".
Đi sâu vào chi tiết năng lực tài chính, Lãnh đạo Chính phủ chỉ rõ sự chênh lệch giữa tham vọng và thực tế của một số nhà đầu tư: "Có những doanh nghiệp tại cuộc họp này làm việc với tinh thần rất nghiêm túc, báo cáo được chuẩn bị rất kỹ lưỡng, công phu, song cũng có doanh nghiệp báo cáo còn sơ sài, ý tưởng chưa rõ ràng; có doanh nghiệp quy mô nhân sự chỉ có 70 người, tổng vốn khoảng 2.000-3.000 tỷ đồng thì không thể đáp ứng được các yêu cầu của dự án".
Cuộc họp này được xác định là bước sàng lọc cần thiết giúp Chính phủ và dư luận nhận diện rõ đâu là những doanh nghiệp có sự chuẩn bị nghiêm túc, đủ tiềm lực thực hiện dự án trọng điểm quốc gia, và đâu là những tuyên bố thiếu cơ sở thực tế. Trên cơ sở đó, Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước hoàn thiện báo cáo đề xuất phương thức đầu tư khả thi nhất trình cấp có thẩm quyền quyết định.
