Những mùa tựu trường thương nhớ - Kỳ 6: Lắt lẻo chèo xuồng ba lá đến trường

17:30 08/09/2025

Mùa mưa năm đó, một vài người trong xóm bơi xuồng ghé xin ông ngoại tôi lá dừa nước và cây gỗ trong vườn để dựng lớp học ở đầu kinh đối diện nhà.

Một thời, học sinh vùng quê xa xôi Cà Mau tới trường phải qua những cây "cầu khỉ" thế này - Ảnh HUỲNH LÂM

Đó cũng là lúc tôi được nhắc tới tuổi đến trường. Và tôi mãi không quên hình ảnh những đứa nhóc phải cởi quần áo lóp ngóp lội qua kinh, rồi kiếm bụi cây để chui vào mặc lại đồ háo hức đón

Học sinh vùng sông nước Cà Mau tới trường - Ảnh: THANH HUYỀN

Lội cùng xóm trên xóm dưới để mượn sách giáo khoa cho con học

Những năm khó khăn ấy, gần đến ngày tựu trường cũng là thời điểm nước rút để… mượn sách giáo khoa. Mẹ tôi, dì tôi, cậu mợ, xóm giềng… cứ đi đến nhà nọ nhà kia xa gần có con cháu vừa học qua lớp mà con mình sắp vào học để mượn sách giáo khoa cũ.

Thậm chí có người đã "xuống mối" từ năm học trước để xí phần bộ sách giáo khoa cho con mình. Thời buổi khó khăn, chuyện mua tập sách cho con học là một khoản tiền lớn với nhiều người.

Sách giáo khoa cho chương trình lớp 1 năm đó cũng chỉ có hai cuốn toán và học vần, tôi được để lại từ người chị học trước đó. Tuy hai môn học nhưng mẹ tôi cũng chỉ đủ tiền mua một cuốn tập học giấy vàng sậm. Phía trước tập dành để viết môn toán, phía sau chép môn học vần.

Khi vào học rồi tôi mới biết chuyện học sách giáo khoa mượn của anh chị học trước, cũng như một cuốn tập cho hai môn học không chỉ riêng tôi mà hầu hết học sinh trong xóm cũng đồng cảnh ngộ. Thậm chí nhiều bạn không có sách giáo khoa, giáo viên phải xếp ngồi gần với học sinh có sách để "học ké" - hình ảnh giúp nhau học rất đỗi thân thương thời nghèo khó mà học sinh thời nay không thể biết.

Một kỷ niệm nữa mà tôi vẫn không quên là trường nghèo, chuyện dựng lên mái lá để có chỗ dạy học cũng phải đi vận động sức dân đóng góp thì làm gì có tiền để mua trống. Ngày khai giảng trường tôi im lìm không tiếng trống. Đơn giản là phụ huynh chỉ dẫn con vào gửi gắm cho cô giáo, vốn là người quen biết, thậm chí là họ hàng trong xóm, vậy là xong.

Năm đó lễ khai giảng cũng là lễ khánh thành điểm trường mới nên có mời trưởng ấp và vài người có uy tín đến dự. Trong đầu óc một đứa trẻ con, tôi được dạy chuyện lễ nghi người lớn nói gì không được phép nghe.

Nên ngày khai trường của tôi chỉ nhớ xồng xộc mùi là mùi. Mùi đất bùn mới quyện với mùi lá dừa nước, mùi gỗ ủng nước, vỏ cây thối… Những mùi không dễ chịu với người phố thị nhưng lại quen thuộc với chúng tôi và khi đã quen rồi thì không sao quên được.

Năm học mới nhưng trường nghèo làm gì có đồng phục, cũng không có quần áo mới. Nhiều học sinh còn mặc quần xà lỏn đến trường. Thậm chí nhiều học sinh cởi quần áo lội qua sông, chui vào lùm sậy mặc lại rồi vào học.

Sau khi có điểm trường Rạch Muỗi đã bớt đi chuyện học sinh chìm xuồng ướt quần áo, tập vở. Cũng không còn chuyện tụi nhỏ mượn cớ theo người lớn lặn tìm vỏ đạn, vỏ bom sót lại từ thời chiến tranh để bán ve chai rồi dần bỏ học.

Sau này đám học trò quê nghèo đó tứ tán khắp nơi. Mỗi người một vị trí, một phận sự cho cuộc sống. Có thể họ giàu hoặc nghèo, có thể đi đến nhiều nơi, ngửi được nhiều mùi hoa thơm, quả ngọt nhưng có lẽ nhiều người sẽ không quên cái mùi đặc biệt thuở thơ ấu đến trường.

Đó là hình ảnh của cha tảo tần lặn ngụp đáy sông móc lên từng thớ đất đắp nền làm trường, là những người ông người bà cặm cụi góp từng cây tre, cây tràm, lá dừa nước… để có cái gọi là trường lớp tạm đủ che nắng mưa cho con cháu mình được đi học.

Họ khát khao xóm nghèo sẽ dần đổi thay, sáng sủa hơn từ chính những đứa trẻ được cắp sách đến trường...

******************

Hành trình trở về miền ký ức có những nơi chốn chỉ cần đặt chân tới là bao kỷ niệm tuổi thơ lại ùa về. Và với tôi, đó là ngôi trường nhỏ thân yêu miền đất đỏ.

>> Kỳ tới: Ngày khai giảng, chị em tôi đẫm bùn đất đỏ

Những mùa tựu trường thương nhớ - Kỳ 5: Mùa tựu trường đầu tiên của tôi

Đó là một buổi sáng gió thổi mát lành khi mẹ dắt tay tôi qua cây cầu ván nhỏ, con nước lớn đã vượt mặt hàng lau sậy, dòng phù sa từ thượng nguồn đã đầy ắp chảy về trong lấp lánh nắng thu.