Màn hình hiển thị ba nhà khoa học đoạt giải Nobel Hóa học 2025 trong buổi công bố tại Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, Stockholm, vào ngày 8-10 - Ảnh: REUTERS
Ngày 8-10 tại Stockholm (Thụy Điển), ba nhà khoa học Susumu Kitagawa (74 tuổi, Đại học Kyoto - Nhật Bản), Richard Robson (88 tuổi, Đại học Melbourne - Úc) và Omar M. Yaghi (60 tuổi, Đại học California - Berkeley, Mỹ) đã được trao giải Nobel Hóa học lần thứ 117.
Thành tựu của họ kể nên câu chuyện đẹp về khát vọng tri thức, sự bền bỉ trong nghiên cứu và sức mạnh của hợp tác khoa học xuyên biên giới.
Vật liệu xốp đa năng ứng dụng
Công trình đoạt giải mang tên "Sự phát triển khung kim loại - hữu cơ" (metal-organic frameworks, MOF). Trong cấu trúc này, các ion kim loại đóng vai trò làm nền tảng, được liên kết với những phân tử hữu cơ dài chứa gốc carbon. Sự kết hợp đó tạo nên các tinh thể có khoang rỗng lớn - vật liệu xốp với đặc tính độc đáo.
Bằng cách điều chỉnh các khối cấu trúc, các nhà hóa học có thể thiết kế MOF để thu giữ, lưu trữ những chất cụ thể, xúc tiến phản ứng hóa học hoặc dẫn điện.
GS Yaghi đi thăm khuôn viên ĐHQG-HCM năm 2010 - Ảnh: ĐPCC
Trong suốt 30 năm hình thành và phát triển, ĐHQG TP.HCM luôn nhận được sự đồng hành quý báu của nhiều chuyên gia, nhà khoa học quốc tế - những người bạn chân thành và tận tâm đã mang đến những bài học lớn trong quản lý, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.
Đặc biệt, GS Omar M. Yaghi (ĐH California, Berkeley - UCB), nhà khoa học hàng đầu thế giới về vật liệu khung kim loại - hữu cơ (MOF), đã để lại dấu ấn sâu sắc tại ĐHQG TP.HCM.
Với phong cách làm việc nghiêm khắc nhưng đầy cảm hứng, GS không chỉ giúp đạt được nhiều kết quả cụ thể mà còn góp phần định hình lại nhận thức và văn hóa nghiên cứu khoa học của nhà trường.
Từ quá trình hợp tác, ĐHQG TP.HCM đã rút ra những bài học quý báu: Kỷ luật và đam mê: Lao động khoa học đòi hỏi sự nghiêm túc, đam mê mãnh liệt và kỷ luật phòng thí nghiệm chuẩn mực; Chất lượng vượt trội: Mọi nghiên cứu cần đạt chuẩn quốc tế, chỉ công bố trên các tạp chí uy tín nhất; Nhân tài và đãi ngộ: Nhà khoa học phải được hỗ trợ bởi các cố vấn hàng đầu, điều kiện nghiên cứu đầy đủ và chế độ tương xứng với "giá trị thị trường" (market value); Tính ứng dụng: Dù là nghiên cứu cơ bản, vẫn phải hướng tới khả năng ứng dụng và thu hút nguồn tài trợ - điều mà chính GS Yaghi đã trực tiếp cùng ĐHQG thực hiện; Nhân văn và khắt khe: Khắt khe trong chuyên môn nhưng vẫn nhân hậu, gần gũi và luôn sẵn sàng chia sẻ.
Năm 2022, GS Omar M. Yaghi được trao Giải thưởng VinFuture, nhưng ý nghĩa lớn hơn là những giá trị ông để lại - từ việc đào tạo thế hệ nhà khoa học trẻ, xây dựng Trung tâm Xuất sắc (CoE), cho đến việc lan tỏa tinh thần nghiên cứu chuyên nghiệp và tận hiến cho tri thức.
PGS.TS PHAN THANH BÌNH (nguyên Giám đốc ĐHQG TP.HCM)
Nobel Hóa học 2025 vinh danh khung kim loại - hữu cơ
