Ồn ào Nuôi Em và bài học từ 'cú sập' của các quỹ từ thiện quốc tế

Hoàng Hoa Trung là người sáng lập dự án Nuôi Em. Ảnh: Hoàng Hoa Trung/Facebook.

Ồn ào xoay quanh dự án

Minh bạch tài chính là bắt buộc trong công tác thiện nguyện. Ảnh: Hoàng Hoa Trung/Facebook.

Nhiều tổ chức thiện nguyện quốc tế đặt ra 3 nhóm nghĩa vụ lớn đối với người đứng ra kêu gọi từ thiện:

Một, công khai tài chính định kỳ. Theo khuyến nghị của Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC) năm 2021, mọi tổ chức phi lợi nhuận phải công bố báo cáo tài chính theo chuẩn IFR4NPO hoặc dạng báo cáo tối thiểu phải bao gồm: tổng thu, tổng chi, chi tiết các khoản đã giải ngân và phần còn tồn.

Hai, tách bạch tài khoản. Ủy ban Từ thiện Anh và xứ Wales cảnh báo sử dụng tài khoản cá nhân để nhận và chi tiền từ thiện là "rủi ro nghiêm trọng", có thể dẫn tới nhầm lẫn, thất thoát hoặc cáo buộc gian lận.

Cuối cùng, thiết lập cơ chế giám sát độc lập. OECD khuyến nghị mọi quỹ có quy mô cộng đồng đều phải có "ít nhất một cơ chế giám sát độc lập", bao gồm kiểm toán nội bộ, kiểm toán bên ngoài hoặc ban giám sát không hưởng lợi từ quỹ. Điều này giúp tránh xung đột lợi ích và tạo nền tảng tin cậy với người đóng góp.

Dự án Nuôi Em được khởi xướng từ năm 2014, với mục tiêu hỗ trợ bữa ăn và điều kiện học tập cho học sinh vùng cao. Ảnh: YouTube.

Bên cạnh đó, trong hệ thống pháp lý quốc tế, người đóng góp không phải là "người cho rồi thôi".

The Donor Bill of Rights (tạm dịch: Tuyên ngôn Quyền lợi Người Hiến tặng), bộ tiêu chuẩn do Hiệp hội các Chuyên gia Gây quỹ (AFP), Hội đồng Phát triển và Hỗ trợ Giáo dục (CASE) và Tổ chức thiện nguyện trong lĩnh vực y tế (AHP) ban hành năm 2021, được coi là tài liệu nền tảng cho quyền của mạnh thường quân. Trong đó, quy định người đóng góp có ít nhất 4 quyền cốt lõi:

Một, quyền được biết tiền của mình được sử dụng như thế nào, bao gồm mục đích sử dụng, chi phí quản lý và tiến độ, kết quả dự án.

Hai, quyền tiếp cận báo cáo tài chính và bằng chứng giải ngân. IFAC và OECD đều yêu cầu tổ chức phi lợi nhuận phải cung cấp tài liệu chứng minh dòng tiền, bao gồm báo cáo tài chính, hóa đơn và bản đối soát. Người đóng góp có quyền kiểm tra khi có dấu hiệu bất thường.

Ba, quyền yêu cầu hoàn trả hoặc thay đổi mục đích sử dụng khi xảy ra sai phạm.

Tại Mỹ, theo hướng dẫn của Văn phòng Tổng chưởng lý ở nhiều bang, khi tổ chức sử dụng sai mục đích hoặc không còn khả năng thực hiện dự án, người đóng góp có thể yêu cầu hoàn trả khoản tiền chưa được giải ngân, hoặc yêu cầu chuyển sang mục đích khác phù hợp và minh bạch hơn.

Cuối cùng, quyền được tôn trọng, bảo vệ dữ liệu cá nhân và minh bạch trong truyền thông.

Bộ tiêu chuẩn của AFP khẳng định người đóng góp có quyền yêu cầu không bị lợi dụng thông tin cá nhân, không bị gây áp lực tiếp tục đóng góp và phải được thông báo khi có thay đổi lớn trong vận hành của tổ chức.