Trong một thế giới mà chúng ta luôn nghe về sự tuyệt chủng và các loài có nguy cơ tuyệt chủng, thật vui khi biết rằng những loài động vật được cho là đã biến mất từ lâu đôi khi lại xuất hiện trở lại.
Lấy ví dụ về loài chim bồ câu gáy đen, được mô tả lần đầu tiên vào cuối thế kỷ 19 và đã không được nhìn thấy trong hơn 140 năm. Nhưng giờ đây, một nhóm tìm kiếm chim lạc đã quay được đoạn phim về loài chim này trên đảo Fergusson, một hòn đảo hiểm trở trong quần đảo D'Entrecasteaux ngoài khơi phía đông Papua New Guinea.
Các bức ảnh và video do các nhà nghiên cứu chụp là lần đầu tiên loài chim này được ghi chép một cách khoa học kể từ năm 1882. Các nhà điểu học biết rất ít về loài này, nhưng họ tin rằng quần thể trên đảo Fergusson rất ít và đang giảm dần.
Nhóm nghiên cứu đã chụp lại được những bức ảnh của loài chim quý hiếm này bằng bẫy ảnh từ xa vào cuối cuộc tìm kiếm kéo dài 1 tháng ở Fergusson.
Jordan Boersma, trưởng đoàn thám hiểm đồng thời là nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Điểu học Cornell, cho biết: "Trong suốt chuyến đi, chúng tôi không tìm thấy bất cứ dấu vết gì về sự tồn tại của bồ câu gáy đen. Khi chỉ còn 2 ngày nữa là kết thúc hành trình trên đảo Fergusson ở Papua New Guinea thì một trong những chiếc camera tự động của chúng tôi đã ghi lại được cảnh bồ câu gáy đen đi vòng quanh và quạt đuôi".
John C. Mittermeier, Giám đốc chương trình Lost Birds tại ABC và đồng trưởng đoàn thám hiểm cho biết thêm: "Sau 1 tháng tìm kiếm, việc nhìn thấy những bức ảnh đầu tiên về chim bồ câu gáy đen giống như một phép màu. Đó là khoảnh khắc mà bạn mơ ước trong suốt cuộc đời mình với tư cách là một nhà bảo tồn và người quan sát các loài chim".
Bồ câu gáy đen hay còn gọi là bồ câu trĩ (Otidiphaps nobilis) sống trên mặt đất, có kích thước bằng con gà, đầu và thân màu đen, đôi cánh ngắn tròn màu nâu, đuôi bồng bềnh giống chim trĩ.
Bồ câu gáy đen là một loài rất hiếm, ăn hạt và quả rụng. Loài chim này thường làm tổ trên mặt đất bên dưới những tán cây và bụi rậm. Chúng thưởng chỉ đẻ một quả trứng và sẽ ấp trong khoảng bốn tuần. Cả chim trống và chim mái đều ấp trứng và chăm sóc con non.
Chúng có thể chỉ tồn tại ở sâu trong đất liền trên đảo Fergusson - nơi khí hậu nóng, ẩm, địa hình gồ ghề, hiểm trở, hoang sơ, sông ngòi chằng chịt.
Quần thể của loài này chưa được xác định nhưng nó được Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế liệt vào danh sách cực kỳ nguy cấp. Tính đến tháng 7/2021, số lượng ước tính của nó là từ 50 đến 249 con.
Tận dụng kiến thức và kinh nghiệm của người bản địa là chìa khóa thành công của chuyến thám hiểm lần này. Doka Nason, người lớn lên ở Papua New Guinea gần Fergusson đã tham gia tìm kiếm và tư vấn cho nhóm về nơi bồ câu gáy đen có thể xuất hiện. "Đây là nhà sinh vật học thực địa ấn tượng nhất mà tôi từng có cơ hội làm việc cùng. Anh ấy cũng chính là người đã chọn địa điểm để lắp đặt máy quay, ghi lại những hình ảnh của bồ câu gáy đen", Jordan Boersma cho biết.
Giờ đây, các nhà khoa học đã xác định được, bồ câu gáy đen vẫn tồn tại, vấn đề đặt ra là làm cách nào để giữ cho loài chim quý hiếm này không bị tuyệt chủng. Giống như những loài chim bị "mất tích" khác, quần thể của nó rất nhỏ và đang gặp nguy hiểm.
Theo Gregg, một nhà nghiên cứu trong đoàn, việc khai thác gỗ của các tập đoàn nước ngoài là mối đe dọa ngày càng tăng với những loài chim đang sống trong rừng. Bên cạnh đó, mèo hoang cũng có thể giết chết những con chim trĩ và chim bồ câu giống như chúng vẫn thường làm với các loài chim khác ở đảo.
Theo các nhà khoa học Úc, những loài chim kích thước từ nhỏ đến trung bình, chim làm tổ và kiếm ăn trên mặt đất, chim sống trên các đảo xa hoặc những vùng đất khô cằn là mục tiêu cao nhất. Mỗi ngày, có hàng triệu con chim ở nước này bị mèo hoang giết chết.
Việc duy trì các loài chim đã tuyệt chủng từ lâu đòi hỏi phải tìm hiểu kỹ về hoạt động và tình trạng quần thể, đồng thời triển khai các dự án bảo tồn để bảo vệ môi trường sống của chúng. Người dân địa phương phải là những người chủ lực trong công tác bảo tồn.
"Đó là một phần lịch sử và văn hóa của họ. Nếu chúng ta mất đi loài chim này thì ý nghĩa về mặt văn hóa cũng như vai trò của nó trong hệ sinh thái cũng sẽ mất đi. Không phải chỉ ở Fergusson mà bất cứ vùng đất nào trên thế giới, việc bảo tồn các loài quý hiếm hoàn toàn phụ thuộc vào cộng đồng cư dân đang sinh sống ở nơi đó", Boersma nói.
Việc phát hiện ra loài bồ câu gáy đen khiến các nhà nghiên cứu lại tràn trề hy vọng sẽ tiếp tục tìm ra những loài chim khác chưa được nhìn thấy trong nhiều thập kỷ, đang tồn tại ở khắp nơi trên thế giới.