Bộ Công an đang Dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, trong đó dự kiến điều chỉnh tăng mức xử phạt đối với một số nhóm hành vi vi phạm liên quan đến vi phạm quy tắc giao thông là nguyên nhân trực tiếp gây tai nạn giao thông. Đặc biệt, có những hành vi tái vi phạm được đề nghị tịch thu phương tiện được nhiều người đặc biệt chú ý.
Liên quan đến nội dung này, TS. Nguyễn Hữu Đức, chuyên gia giao thông cho rằng: "Đề xuất của Bộ Công an nhằm tăng cường xử lý các hành vi vi phạm giao thông đặc biệt nghiêm trọng, gây nguy hiểm cho cộng đồng, là một động thái đáng hoan nghênh. Việc tịch thu phương tiện đối với những trường hợp tái phạm hoặc thực hiện các hành vi vi phạm nghiêm trọng như trên có thể mang lại những tác động tích cực".
Nhiều vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra do tài xế tái phạm nhiều lần và có hành vi vi phạm nghiêm trọng
Theo chuyên gia, biện pháp tịch thu phương tiện sẽ tạo ra một rào cản mạnh mẽ, khiến người điều khiển phương tiện phải suy nghĩ kỹ trước khi thực hiện các hành vi vi phạm. Giảm thiểu đáng kể các vụ tai nạn giao thông do lái xe lạng lách, đánh võng gây ra, bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân. Thúc đẩy ý thức chấp hành luật giao thông, tạo ra một môi trường giao thông văn minh, an toàn.
Tuy nhiên, để đề xuất này thực sự hiệu quả, TS. Nguyễn Hữu Đức lưu ý: "Cần có cơ chế rõ ràng để xác định hành vi tái phạm, cũng như các tiêu chí cụ thể để đánh giá mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm. Việc tịch thu phương tiện cần được áp dụng một cách công bằng, không gây oan sai cho người dân. Bên cạnh việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, cần có các giải pháp đồng bộ như tăng cường tuyên truyền giáo dục pháp luật, nâng cao chất lượng hạ tầng giao thông, để từ đó giảm thiểu nguy cơ xảy ra các hành vi vi phạm".
Một số gợi ý được chuyên gia nêu ra như tăng cường sự hiện diện của lực lượng chức năng trên đường để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Sử dụng các thiết bị giám sát, camera để ghi lại hình ảnh các hành vi vi phạm, làm cơ sở để xử lý vi phạm. Xây dựng một cơ sở dữ liệu thống kê đầy đủ về các hành vi vi phạm để đánh giá hiệu quả của các biện pháp xử lý và điều chỉnh các chính sách phù hợp.
Những khó khăn trong việc thực hiện đề xuất này được chuyên gia chỉ ra đó là việc xác định một hành vi có phải là tái phạm hay không, đặc biệt trong trường hợp các hành vi vi phạm nhỏ lẻ, rải rác, sẽ gặp không ít khó khăn. Điều này đòi hỏi một cơ sở dữ liệu chính xác và hệ thống quản lý thông tin hiệu quả. Việc áp dụng biện pháp tịch thu phương tiện có thể dẫn đến tình trạng phân biệt đối xử giữa người giàu và người nghèo. Những người có điều kiện kinh tế khó khăn sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề hơn khi bị tịch thu phương tiện. Xử lý và bảo quản một lượng lớn phương tiện bị tịch thu sẽ đặt ra áp lực lớn lên cơ sở vật chất của các cơ quan chức năng. Đối với nhiều người, phương tiện giao thông là công cụ để mưu sinh. Việc bị tịch thu phương tiện có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của họ.
"Nếu việc áp dụng biện pháp tịch thu phương tiện không được thực hiện một cách công bằng, minh bạch, sẽ gây ra giảm lòng tin của người dân vào cơ quan chức năng. Thay vì tuân thủ luật giao thông, một số người có thể tìm cách né tránh hoặc chống đối bằng cách sử dụng các phương tiện không chính thức, gây ra những vấn đề phức tạp khác. Việc xử lý một lượng lớn vụ việc liên quan đến tịch thu phương tiện sẽ gây áp lực lớn lên hệ thống tư pháp", chuyên gia nhấn mạnh.
Để giảm thiểu những khó khăn và tác động tiêu cực, có thể cân nhắc một số giải pháp sau như giúp quản lý chặt chẽ các hành vi vi phạm, xác định chính xác các trường hợp tái phạm. Ủy quyền cho các địa phương có thẩm quyền xử lý các vụ việc vi phạm đơn giản, giảm áp lực cho cơ quan trung ương. Bên cạnh việc tịch thu phương tiện, có thể áp dụng các hình thức xử phạt khác như tước giấy phép lái xe, phạt tiền, lao động công ích. Đối với những trường hợp khó khăn, cần có các chính sách hỗ trợ để giúp họ ổn định cuộc sống.
Việt Nam không đơn độc trong cuộc chiến chống lại vi phạm giao thông
Theo TS. Nguyễn Hữu Đức, nhiều quốc gia trên thế giới cũng đã và đang áp dụng nhiều biện pháp khác nhau để xử lý tình trạng này. Singapore được biết đến với hệ thống xử phạt giao thông cực kỳ nghiêm khắc. Các lỗi vi phạm, từ vượt quá tốc độ đến không thắt dây an toàn, đều bị xử phạt nặng bằng tiền. Hơn nữa, thông tin về các vụ vi phạm và người vi phạm thường được công khai trên các phương tiện truyền thông, tạo ra sức ép xã hội lớn.
Các nước như Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan có hệ thống xử phạt giao thông minh bạch và công bằng. Việc xử phạt được thực hiện nhanh chóng, và thông tin về người vi phạm được lưu trữ trong một cơ sở dữ liệu chung.
Việc nghiêm khắc tịch thu phương tiện đối với những trường hợp tái vi phạm giao thông hoặc thực hiện các hành vi vi phạm nghiêm trọng có thể mang lại những tác động tích cực đến xã hội.
Một số quốc gia chú trọng vào giáo dục và thay đổi hành vi như Nhật Bản, ngoài việc xử phạt, Nhật Bản rất chú trọng vào giáo dục ý thức giao thông từ khi còn nhỏ. Các trường học thường tổ chức các buổi học về luật giao thông, và trẻ em được khuyến khích tham gia các hoạt động tình nguyện liên quan đến giao thông.
Không chỉ có Nhật Bản, tại nước Đức có một hệ thống đào tạo lái xe rất nghiêm ngặt, bao gồm cả phần lý thuyết và thực hành. Ngoài ra, quốc gia này cũng thường xuyên tổ chức các chiến dịch tuyên truyền về an toàn giao thông.
Một số quốc gia lựa chọn sử dụng công nghệ để hỗ trợ quản lý giao thông. Cụ thể, nhiều thành phố ở Mỹ đã sử dụng các camera giám sát giao thông, radar để phát hiện và xử lý các vi phạm. Ngoài ra, công nghệ GPS cũng được sử dụng để theo dõi tốc độ của các phương tiện.
Nhiều nước châu Âu đã đầu tư vào các hệ thống giao thông thông minh, sử dụng các cảm biến và thuật toán để điều khiển đèn tín hiệu giao thông, giảm ùn tắc và nâng cao hiệu quả giao thông.
"Các quốc gia thành công trong việc giảm thiểu vi phạm giao thông thường kết hợp cả hai yếu tố này. Xử phạt nghiêm khắc tạo ra rào cản, trong khi giáo dục giúp thay đổi hành vi lâu dài. Việc công khai thông tin về các vụ vi phạm tạo ra sức ép xã hội, giúp người dân ý thức hơn về hành vi của mình. Công nghệ giúp tăng cường hiệu quả quản lý giao thông, phát hiện và xử lý vi phạm chính xác hơn. Một hệ thống giao thông hiện đại, an toàn sẽ khuyến khích người dân tuân thủ luật giao thông", TS. Nguyễn Hữu Đức chia sẻ.
Để học hỏi từ những kinh nghiệm của các quốc gia khác, Việt Nam có thể tăng cường công tác tuyên truyền như tổ chức các chiến dịch tuyên truyền đa dạng, sáng tạo để nâng cao ý thức của người dân về luật giao thông. Xây dựng một hệ thống xử phạt minh bạch, công bằng, và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát. Áp dụng các công nghệ hiện đại để quản lý giao thông, như camera giám sát, radar, hệ thống giao thông thông minh. Nâng cao chất lượng đào tạo lái xe, đảm bảo người tham gia giao thông có đầy đủ kiến thức và kỹ năng.