Vị trí Bắc Cực từ thay đổi

Bản đồ Mô hình Từ trường Thế giới năm 2025. Ảnh: NOAA/NCEI/BGS.

Ngày 17/12 vừa qua, các chuyên gia tại Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) và Cơ quan Khảo sát Địa chất Anh (BGS) trong lần hợp tác định kỳ mỗi 5 năm, để ra mắt phiên bản cập nhật mới nhất của Mô hình Từ trường Thế giới (WMM) cho năm 2025.

Theo đó, trong khi Cực Bắc địa lý giữ nguyên vị trí cố định (tại đỉnh của trục quay Trái Đất), Cực Bắc từ - nơi từ trường Trái Đất hướng thẳng xuống, tạo ra một từ trường hoàn toàn thẳng đứng đã dịch chuyển ra khỏi Canada, hướng về phía Nga một khoảng 175 km.

Điều này xảy ra vì bên trong lõi Trái Đất có một lớp sắt và niken lỏng, chúng dẫn điện, tạo ra từ trường và luôn luôn di chuyển, dẫn đến Cực Bắc từ (và cả Cực Nam từ) đều thay đổi. Nếu bạn thường xuyên sử dụng la bàn hoặc hệ thống GPS, việc biết chính xác vị trí của các điểm này là vô cùng quan trọng.

Ông William Brown từ Cơ quan Khảo sát Địa chất Anh (BGS) cho biết rằng biểu hiện này của Cực Bắc từ là điều mà chúng ta chưa từng thấy trước đây, vì nó chỉ di chuyển chậm rãi quanh Canada từ những năm 1500.

Tuy nhiên, trong vòng 20 năm trở lại đây, nó đã tăng tốc hướng về phía Nga. Kỳ lạ hơn là cho đến 5 năm trước, tốc độ của Cực Bắc từ đã giảm đột ngột từ 50 còn 35 km/năm, sự giảm tốc lớn nhất từ trước đến giờ.

Sự thay đổi vị trí của Cực Bắc từ qua các thế kỷ. Ảnh: BGS.

Nghiên cứu cho thấy hai khối từ khổng lồ, một dưới Canada và một dưới Nga, là nguyên nhân gây ra sự dịch chuyển của Cực Bắc từ. Ông Brown cho rằng đôi khi, sự thay đổi trở nên đủ lớn để thực hiện cập nhật khẩn cấp, ngoài chu kỳ 5 năm thông thường.

Sau bản cập nhật mới nhất, chúng ta đã có một bản đồ chính xác hơn về Cực Bắc từ, dự kiến sẽ sử dụng được trong nửa thập kỷ tới. Đây cũng là lần đầu tiên bản đồ có độ phân giải cao hơn được thực hiện, chi tiết hơn gấp 10 lần, cho thấy tính cấp thiết của việc cập nhật bản đồ từ trường.

Theo BGS, nếu sử dụng Mô hình Từ trường Thế giới cũ, khi di chuyển 8.500 km từ Nam Phi đến Vương Quốc Anh theo một đường thẳng, bạn sẽ bị lệch 150 km với hành trình ban đầu. Vì thế, không chỉ các công ty về bản đồ và vận chuyển, mà chính phủ và các cơ quan cũng cần thực hiện cập nhật ngay bây giờ.

Tuy nhiên, theo Science Alert, việc cập nhật trên điện thoại và thiết bị vệ tinh sẽ được tự động thực hiện.

Cực Bắc từ được Sir James Clark Ross phát hiện tại miền bắc Canada vào năm 1831. Kể từ đó, các nhà nghiên cứu đã dần dần theo dõi nó với độ chính xác cao hơn, bằng cách sử dụng các phép đo lường trên mặt đất được thực hiện khắp nơi trên thế giới cũng như các số liệu thu được từ vệ tinh trong không gian.