Tổng thống Trump sẽ phải tính toán lợi ích đan xen ở châu Á
Không giống như châu Âu, Mỹ không có hệ thống đồng minh bài bản tại châu Á. Với cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung, Tổng thống Trump sẽ phải cân nhắc nhiều thứ trong triển khai chính sách đối ngoại, an ninh và kinh tế.
Tổng thống Trump phát biểu tại phòng Roosevelt trong Nhà Trắng ngày 21-1, kế bên là lãnh đạo Tập đoàn SoftBank của Nhật Bản - Ảnh: AFP
Trong bài phát biểu nhậm chức ngày 20-1, Tổng thống Donald Trump đã nhắc đến nhiều vấn đề nội bộ của nước Mỹ. Người ta không ngạc nhiên với sự ưu tiên này, song đồng thời đặt câu hỏi sự thiếu vắng những vấn đề khác như Trung Quốc, Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Xung quanh thắc mắc này, Tuổi Trẻ Online đã có cuộc trao đổi với nguyên thứ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Quang Vinh, người có hai năm trực tiếp chứng kiến nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump trên cương vị đại sứ Việt Nam tại Mỹ từ năm 2014 đến 2018.
* Những điểm nào đáng chú ý trong bài phát biểu của 
Trang bìa nhiều tờ báo của Nhật Bản đưa tin về ngày đầu tiên của ông Trump sau khi trở lại Nhà Trắng - Ảnh: AFP
* Ông Trump không nhắc nhiều đến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Cách tiếp cận với khu vực mà Việt Nam là một phần của chính quyền mới ở Mỹ thế nào?
- Với những quốc gia khác có vấn đề thương mại với Mỹ, ông Trump có nhiều lựa chọn lẫn các yếu tố phải cân nhắc để hành xử. Mặc dù không đề cập đến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong bài phát biểu, điều đó không có nghĩa Tổng thống Trump không quan tâm đến khu vực này.
Đây vẫn là khu vực có ý nghĩa quan trọng đối với Mỹ trong cục diện và tương quan lực lượng thế giới hiện nay, khi trọng tâm địa chiến lược và địa kinh tế đang dịch chuyển từ tây sang đông.
Khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương có Trung Quốc, nhưng khác với châu Âu - nơi hệ thống đồng minh của Mỹ đã tương đối bài bản dựa trên lợi ích an ninh, kinh tế và cả hệ giá trị - châu Á và Thái Bình Dương lại không có một hệ thống đồng minh như vậy.
Đặt trong bối cảnh khu vực này là trọng tâm của cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung, chắc chắn sự thực dụng của Washington trong quan hệ kinh tế, thương mại với từng quốc gia sẽ phải tính đến cả yếu tố kết nối đồng minh và đối tác để tạo ra sức mạnh tổng thể, tăng lợi ích của Mỹ tại khu vực cũng như tạo ưu thế của họ trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc.
Cách tiếp cận của ông Trump chắc chắn vẫn dựa trên lợi ích nước Mỹ, nhưng sẽ có những điểm khác. Đồng minh bây giờ không chỉ thuần túy dựa trên hệ giá trị và lợi ích chiến lược mà còn phải dựa trên những lợi ích rất thực dụng trong quan hệ về kinh tế, thương mại và công nghệ với nước Mỹ.
Ở chiều ngược lại, trong quan hệ giữa Mỹ với các đối thủ, nhất là với Trung Quốc, cạnh tranh nước lớn sẽ không đi theo lối mòn là ý thức hệ mà là vừa cạnh tranh vừa duy trì lợi thế của nước Mỹ, vừa tìm kiếm các thỏa thuận kinh tế và thương mại có lợi cho Washington. Tất nhiên cũng có những thứ sẽ được tiếp nối từ thời chính quyền Joe Biden như bảo vệ công nghệ lõi và tăng cường sức mạnh quân sự.
Với phong cách làm việc một cách thực dụng, thực tế, ông Trump sẽ ít coi trọng các cơ chế đa phương mà thích song phương hơn. Đó cũng là bài toán cho các thiết chế ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương như APEC, ASEAN và sẽ cần theo dõi thêm để có câu trả lời xác đáng.
Với các vấn đề của khu vực, khi nhìn qua lăng kính là cạnh tranh Mỹ - Trung, các nước sẽ phải có những sự lựa chọn rất khác so với trước đây, bao gồm cả áp lực chọn bên. Ở chiều ngược lại, Washington sẽ phải nhìn giá trị của đồng minh và đối tác không chỉ dựa trên mối quan hệ giữa Mỹ với họ mà còn là cuộc cạnh tranh với Trung Quốc sẽ diễn biến như thế nào.
Trump 2.0 và 3 việc Việt Nam cần làm