Các nhà khoa học tìm ra "chìa khóa" gia tăng ung thư đại trực tràng

Tìm ra gen thúc đẩy hình thành ung thư đại trực tràng

Trong những năm gần đây, tại nhiều quốc gia trên thế giới, ung thư đại trực tràng có xu hướng trẻ hóa, gia tăng ở những người dưới 50 tuổi, nhưng không rõ lý do chính xác. Các nhà nghiên cứu nghi ngờ chế độ ăn uống kém, béo phì, lối sống ít vận động, tiếp xúc với môi trường và di truyền có thể là những yếu tố.

Hiện nay, các nhà khoa học từ Đại học Johns Hopkins (Mỹ) xác nhận rằng một gen cụ thể có thể thúc đẩy bệnh ung thư này, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi và họ đang tìm cách để vô hiệu hóa nó.

Theo The New York Post, HMGA1 hoạt động như một "chìa khóa" phân tử "mở" các vùng ADN để kích hoạt các gen quan trọng cho hoạt động bình thường của tế bào gốc đại trực tràng. Các tế bào gốc này rất cần thiết để liên tục sửa chữa và thay thế niêm mạc đại trực tràng vốn bị mòn tự nhiên do tiêu hóa.

Ung thư đại trực tràng có xu hướng trẻ hóa (Ảnh minh họa: Istock).

HMGA1 được biết là phản ứng với các tác nhân gây căng thẳng như đột biến gen, nhiễm trùng và viêm do chế độ ăn uống kém. Hoạt động quá mức của HMGA1 có thể dẫn đến khối u.

"Bằng cách mở các vùng của bộ gen, HMGA1 cho phép các protein khác nhảy vào ADN và kích hoạt biểu hiện gen tế bào gốc theo cách không kiểm soát", Giáo sư - Tiến sĩ Linda Resar, chuyên gia về bệnh lý học và ung thư học tại Trung tâm Ung thư Johns Hopkins Kimmel giải thích.

HMGA1 kích hoạt trực tiếp ASCL2, một gen liên quan đến ung thư đại trực tràng khởi phát sớm.

Ngoài ra, nồng độ HMGA1 cao có thể giúp các tế bào khối u trốn tránh sự phát hiện của các tế bào miễn dịch, khiến ung thư khó chống lại hơn.

Nhóm của TS Resar muốn xem điều gì sẽ xảy ra nếu họ chặn hoạt động của HMGA1 ở những con chuột bị đột biến gen polyp tuyến đại tràng (APC). Đột biến ở gen này làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư đại tràng.

Một nhóm chuột có một bản sao của gen APC đột biến và ruột chứa đầy vi khuẩn gây viêm, một môi trường được biết là thúc đẩy sự phát triển của ung thư. Nhóm chuột còn lại có hai bản sao của gen đột biến.

Việc kích hoạt các gen tế bào gốc ở những động vật có APC đột biến khiến các tế bào đột biến nhân lên và tạo ra khối u.

Nhưng khi các tác giả nghiên cứu vô hiệu hóa một bản sao của gen HMGA1 ở chuột, thì có ít khối u hơn và những con chuột sống sót lâu hơn. Những con chuột chỉ có một bản sao của HMGA1 có thể có tuổi thọ bình thường.

"Chúng tôi rất vui mừng với kết quả này vì nó cho thấy rằng nếu chúng tôi có thể chặn chức năng của HMGA1 chỉ 50%, chúng tôi có thể tác động đáng kể đến sự phát triển của khối u mà không gây ra tác động bất lợi nào đến sức khỏe của chuột", TS Resar cho biết.

Những phát hiện này đã được công bố vào tháng này trên Tạp chí Nghiên cứu Lâm sàng và công trình vẫn đang tiếp tục.

"Bây giờ chúng ta đã biết rằng HMGA1 đang thúc đẩy sự phát triển của khối u đại trực tràng, câu hỏi trị giá hàng triệu đô la là làm thế nào chúng ta có thể chặn nó?. Chúng tôi rất quan tâm đến việc phát triển các liệu pháp để chặn HMGA1 và kích thích hệ thống miễn dịch tấn công các khối u", TS Resar nhấn mạnh.

Các nhà nghiên cứu cũng đang khám phá vai trò của HMGA1 trong ung thư máu và ung thư tuyến tụy vì chúng cũng có mức HMGA1 cao.

"Những phát hiện của chúng tôi có thể không chỉ liên quan đến khối u đại trực tràng mà còn liên quan đến nhiều loại ung thư ở người", bà cho biết.

Ung thư đại trực tràng có xu hướng gia tăng trên toàn cầu

Xu thế trẻ hóa người mắc ung thư đại trực tràng cũng được ghi nhận tại nước ta. Ung thư đại trực tràng thường gặp ở những người trên 50 tuổi, tuy nhiên tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng trong nhiều năm gần đây tăng nhanh ở giới trẻ.

Tại Bệnh viện K Trung ương (Hà Nội) căn bệnh này đã được chẩn đoán ở cả những bệnh nhân 20 tuổi.

Theo chuyên gia Bệnh viện K, ung thư đại trực tràng ở nước ta cũng như nhiều nước đang phát triển tăng nhanh do liên quan trực tiếp đến lối sống, chế độ ăn.

Người dân dần thích nghi với lối sống của phương Tây, trong đó béo phì, ít vận động, tiêu thụ nhiều thịt đỏ, ăn ít trái cây và rau xanh, nạp nhiều chất béo, thức ăn nhanh, uống nhiều rượu, hút thuốc lá... là những yếu tố nguy cơ gia tăng tỷ lệ mắc bệnh.

Chế độ ăn uống thiếu lành mạnh là một trong những yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng. 

Ngoài lối sống, ung thư đại trực tràng có liên quan đến yếu tố tuổi tác và di truyền, tuy nhiên số ca liên quan đến di truyền chỉ chiếm 3-5%.

Theo TS.BS Phạm Văn Bình, Phó Giám đốc Bệnh viện K, dấu hiệu ung thư đại trực tràng giai đoạn đầu dễ gây lầm tưởng với các bệnh lý đường tiêu hóa khác. Do đó phần lớn bệnh nhân ung thư đại trực tràng ở nước ta được phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, chủ yếu ở giai đoạn 3-4 nên điều trị gặp nhiều hạn chế.

Nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, tỉ lệ sống sau 5 năm lên tới trên 90%.