Bạc đã được con người sử dụng như một loại tiền tệ trong suốt chiều dài lịch sử, kể từ thời kỳ hưng thịnh và suy tàn của Đế chế La Mã. Mặc dù hầu hết mọi người thường coi bạc là “vàng cấp thấp”, nhưng trên thực tế bạc là tài nguyên được sử dụng nhiều thứ hai trên hành tinh, chỉ đứng sau dầu mỏ trong hệ thống phân cấp hàng hóa.
Bạc và công dụng đặc biệt
Bạc là một nguyên tố kim loại màu trắng, có khả năng chống ăn mòn, chống ẩm ướt và gần như không thể bị phá hủy ở cấp độ phân tử. Nó cũng dễ uốn và dễ dát mỏng, khiến nó trở thành vật liệu lý tưởng để tạo ra nhiều loại sản phẩm.
Ký hiệu nguyên tố của bạc “Ag” bắt nguồn từ tiếng Latinh Argentum và tiếng Phạn argunas, có nghĩa là “sáng”.
Bạc có điểm đặc biệt vì nó vừa là công cụ lưu trữ giá trị, vừa là phương tiện trao đổi, lại được sử dụng rộng rãi cho mục đích công nghiệp. Trong khi vàng, người anh em nổi tiếng hơn của bạc, cũng có một số ứng dụng công nghiệp như trong vi xử lý, chip nhớ và nhiều sản phẩm công nghệ, nó chủ yếu được sử dụng như một loại tiền tệ.
Ngược lại, bạc là mặt hàng thiết yếu với hơn một nửa nhu cầu đến từ mục đích công nghiệp, và công dụng của nó rất đa dạng. Bạc chỉ đứng sau dầu mỏ về mức độ sử dụng và có hơn 10.000 ứng dụng nhờ vào nhiều đặc tính độc đáo. Sự khan hiếm và lịch sử lâu đời như một loại tiền tệ khiến bạc trở thành phương tiện giao dịch lý tưởng, vì nó là kim loại quý, dễ phân chia nhất, thậm chí có thể chia nhỏ thành các mệnh giá nhỏ hơn để thuận tiện cho giao dịch.
Trang sức là sản phẩm phổ biến nhất được làm từ bạc. Mặc dù mục đích chính của bạc là để trang trí, nhưng trang sức bằng bạc và vàng cũng có thể được sử dụng như một công cụ lưu trữ giá trị và đơn vị trao đổi trong thời kỳ kinh tế bất ổn.
Tuy nhiên, công dụng chính của bạc là trong lĩnh vực sản xuất thiết bị điện tử. Bạc có độ dẫn điện và dẫn nhiệt cao nhất trong số các kim loại và là yếu tố cần thiết để dẫn điện hiệu quả.
Công tắc điện, bảng mạch, chất siêu dẫn, mạ điện và hầu như bất kỳ thứ gì sử dụng điện đều cần một lượng bạc nhất định để hoạt động. Trong những năm gần đây, nhu cầu năng lượng từ trí tuệ nhân tạo (AI) và các trung tâm dữ liệu liên quan đã làm tăng nhu cầu về bạc. AI phụ thuộc vào bạc để sản xuất các chip bán dẫn quan trọng.
Bạc còn đóng vai trò trong việc sản xuất năng lượng, là thành phần chính trong các tấm pin mặt trời. Ngành công nghiệp năng lượng mặt trời toàn cầu đã phát triển đáng kể trong những năm gần đây, và sự tăng trưởng này dự kiến sẽ tiếp tục. Ngành công nghiệp năng lượng mặt trời hiện chiếm 16% tổng nhu cầu bạc, so với 6% vào năm 2015.
Bạc cũng đóng vai trò quan trọng trong năng lượng hạt nhân và thường được sử dụng trong các thanh điều khiển để kiểm soát mức độ phân hạch hạt nhân trong lò phản ứng.
Việc hàn cũng cần đến bạc nhờ độ bền kéo cao, nghĩa là nó cực kỳ chắc chắn nhưng vẫn linh hoạt.
Bạc thậm chí còn được sử dụng trong sản xuất hóa chất. Nó đóng vai trò xúc tác để sản xuất formaldehyde, được dùng trong nhựa cứng, lớp phủ bảo vệ, chất khử trùng và chất ướp xác, cũng như ethylene oxide, được sử dụng cho nhựa đúc và nhựa dẻo như polyester.
Đáng kinh ngạc hơn cả là bạc iodide thậm chí còn được dùng để tạo mưa nhân tạo từ mây nhằm kiểm soát bão.
Ngoài ra, nhờ đặc tính kháng khuẩn, bạc được sử dụng rộng rãi trong y tế. Nó tiêu diệt vi khuẩn bằng cách can thiệp vào quá trình hô hấp của chúng, vì nó hấp thụ oxy. Trước khi y học hiện đại và thuốc dược phẩm ra đời, lá bạc thậm chí còn được đặt lên vết thương để giúp chúng lành lại.
Trong bệnh viện, bạc được phủ lên bề mặt và thiết bị y tế để ngăn chặn sự lây lan của mầm bệnh, và nó cũng được sử dụng nhiều trong nha khoa cho cả dụng cụ và vật liệu trám răng.
Bạc cần thiết trong vòng bi động cơ và pin xe điện, khiến nó trở thành một phần quan trọng của ngành công nghiệp ô tô. Bạc trước đây cũng là thành phần thiết yếu trong nhiếp ảnh phim truyền thống mặc dù sự phổ biến của nhiếp ảnh kỹ thuật số đã làm giảm tầm quan trọng của nó.
Có rất nhiều công dụng khác của bạc, nhưng có thể nói rằng đây là một trong những nguồn tài nguyên quan trọng nhất của con người và là một phần của hầu hết mọi thứ mà chúng ta biết đến như công nghệ hiện đại.
Bạc được khai thác như thế nào?
Lịch sử khai thác bạc có thể bắt nguồn từ Anatolia, hay Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay, khoảng năm 3.000 TCN. Mặc dù đã có rất nhiều loại tiền tệ khác xuất hiện nhưng bạc đã vượt qua thử thách của thời gian, và việc sử dụng nó làm tiền tệ đã giúp nền văn minh phát triển.
Đến năm 100 sau công nguyên, Tây Ban Nha trở thành trung tâm của ngành công nghiệp khai thác bạc, và các mỏ ở đây trở thành nguồn cung cấp cho Đế chế La Mã. Trong thời kỳ này, bạc là một mặt hàng giao dịch có giá trị cao trên các tuyến đường gia vị châu Á, kéo dài từ bờ biển phía tây Nhật Bản, qua các đảo nhiệt đới của Indonesia, vòng quanh Ấn Độ và đến Trung Đông và châu Âu.
Sau khi Tây Ban Nha chinh phục châu Mỹ vào khoảng năm 1500, Mexico, Bolivia và Peru đã sản xuất hơn 85% lượng bạc của thế giới. Khai thác bạc sau đó lan rộng đến Mỹ, Australia, Trung Mỹ, Canada, châu Phi, Nhật Bản và nhiều quốc gia khác trên toàn cầu.
Bạc được khai thác trên hành tinh ngày nay đến từ hai nguồn: khai thác bạc nguyên chất và bạc được sản xuất như một sản phẩm phụ của việc khai thác các kim loại khác, chẳng hạn như đồng, chì, kẽm và vàng. Bạc tới từ sản phẩm phụ phổ biến hơn nhiều, chiếm ít nhất 70% nguồn cung bạc khai thác toàn cầu.
Trong thời kỳ đầu, khi xã hội cần ít bạc hơn nhiều so với ngày nay, các mỏ lộ thiên thường đủ để đáp ứng nhu cầu và người khai thác chỉ cần một chiếc cuốc chim. Khi nhu cầu về bạc tăng lên, thợ mỏ cần đi sâu vào lòng đất để lấy được loại quặng này. Các công cụ bắt đầu được dùng nhiều hơn, từ búa, rìu đến đục, nêm, xà beng, và cuối cùng là mũi khoan và chất nổ - khi ngành khai mỏ bước vào thời kỳ hiện đại.
Quặng bạc có thể cứng và đặc, bao gồm các khối lớn, hoặc ở dạng vảy, trộn lẫn với sỏi, cát và các khoáng chất khác.
Khai thác bạc lộ thiên cần dùng chất nổ đặt vào các lỗ khoan trong đá xung quanh mỏ bạc. Thợ mỏ sau đó cho nổ đá thành những mảnh nhỏ hơn, thu gom đá và quặng để gửi đến bãi thải hoặc cơ sở xử lý. Bạc từ các mỏ lộ thiên thường có hàm lượng thấp hơn, vì vậy phải khai thác một lượng lớn để có lợi nhuận.
Các mỏ ngầm được xây dựng cẩn thận để duy trì một mạng lưới đường hầm và buồng khai thác, theo sát các mạch bạc có hàm lượng cao, cho phép khai thác tối ưu. Khai thác ngầm cũng sử dụng chất nổ, nhưng có mục tiêu và kiểm soát hơn, để phá vỡ các khối quặng trong trục mỏ và tiếp cận bạc.
Quặng phải trải qua quá trình chiết xuất và tinh chế để trở thành bạc nguyên chất, và bạc nguyên chất có thể được tách khỏi quặng thông qua phương pháp tuyển nổi.
Lịch sử tiền tệ của bạc
Các dụng cụ và đồ trang trí bằng bạc đã được phát hiện trong các ngôi mộ cổ đại ở Ai Cập, Trung Quốc, Lưỡng Hà, Ba Tư, Hy Lạp và nhiều nơi khác.
Mỹ cũng từng là một quốc gia dùng bạc làm tiền tệ. Các đồng tiền xu của Mỹ được đúc từ năm 1794 đến 1964 có hàm lượng bạc từ 89% đến 90%, và Mỹ từng nắm giữ một kho dự trữ bạc chiến lược khổng lồ.
Khi mười ba thuộc địa thoát khỏi ách thống trị thực dân Anh và thành lập nước Mỹ, một trong những vấn đề cấp bách nhất là tạo ra một hình thức tiền tệ chung. Đồng tiền "thaler" của Tây Ban Nha đã hình thành nền tảng cho nền kinh tế sơ khai trước cách mạng, nhưng sau Chiến tranh Cách mạng, Xưởng đúc tiền Hoa Kỳ đã sớm được thành lập và bắt đầu đúc đô la bạc vào năm 1794.
Ngày nay, ngày càng nhiều người trên thế giới quan tâm đến việc nắm giữ bạc vật chất để bảo vệ sức mua của họ trong trường hợp lạm phát dai dẳng và gia tăng. Bên cạnh làn sóng nhà đầu tư bán lẻ đổ xô vào thị trường bạc, bạc vẫn được cần đến vì tất cả những lý do được liệt kê ở trên, và có nhiều tin đồn về việc thiếu hụt nguồn cung là điều không thể tránh khỏi.
Tương lai của bạc
Bỏ qua giá trị tiền tệ, bạc sẽ được cần đến hơn bao giờ hết như một mặt hàng công nghiệp. Khi nhu cầu năng lượng từ các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI) tăng lên, nhu cầu về bạc cũng tăng theo. Nguồn cầu mới này bổ sung vào thực tế rằng mọi điện thoại thông minh, máy tính để bàn và máy tính xách tay được sản xuất đều cần bạc.
Với tốc độ phát triển chóng mặt của AI và các công nghệ khác, cùng với sự trỗi dậy của các quốc gia đang phát triển khao khát công nghệ, chúng ta có thể thấy tầm quan trọng của bạc đối với tương lai của ngành công nghiệp toàn cầu.
Bạc cũng chiếm ưu thế trong bối cảnh thế giới đang đẩy mạnh ưu tiên chống biến đổi khí hậu bằng cách giảm lượng khí thải carbon, vì nó là yếu tố thiết yếu để sản xuất xe điện, tấm pin mặt trời và nhiều khía cạnh khác của nền kinh tế xanh mà con người đang hướng tới. Cơ sở hạ tầng năng lượng này đang được xây dựng tại nhiều quốc gia, và để làm được điều đó, người ta cần phải có bạc. Với thực tế này, một số ước tính chỉ ra rằng nhu cầu bạc cho năng lượng sạch sẽ tăng tới 80% vào năm 2030.
Thời gian tới có lẽ là một trong những thời khắc quan trọng nhất của lịch sử cận đại. Dù vậy, một hằng số vẫn sẽ tồn tại là nhu cầu về bạc – thứ được biết đến như là thứ phát triển mạnh trong thời kỳ kinh tế bất ổn và tiến bộ công nghệ ngày càng được coi trọng.
Tham khảo Sprott