Kiến tạo không gian phát triển - Bài cuối: 'Cơ thể mới' cần tư duy quản trị mới

"Phép nhân" cho sự phát triển

Theo các chuyên gia, một khi các đơn vị hành chính cấp tỉnh được sắp xếp lại, không gian phát triển sẽ rộng lớn hơn, dân số đông hơn, nguồn lực dồi dào hơn. “Nếu hợp nhất hai tỉnh lại thành một thì hạ tầng sẽ đồng bộ hơn, liên thông, liên kết với nhau dễ hơn. Nếu cứ mỗi tỉnh một dự án, mỗi nơi một tiêu chí, cứ nhỏ lẻ, manh mún, tỉnh nào biết tỉnh đó thì rất khó tạo ra sự đột phá trong tăng trưởng”, ông Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng chia sẻ. Theo ông, khi tỉnh có quy mô đủ lớn về nguồn lực, nhân lực, diện tích… sẽ không chỉ phát huy sức mạnh của một tỉnh mà còn lan tỏa ra cả vùng, cả khu vực.

Nhiều không gian phát triển mới được mở ra khi Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu sáp nhập vào TPHCM. Ảnh:Chinhphu.vn

Chung quan điểm, PGS.TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội (đoàn TPHCM) cho rằng, nếu giữ nguyên hiện trạng địa giới thì tiềm năng phát triển của các tỉnh sẽ dần cạn kiệt, khó có cơ hội bứt phá. Lấy dẫn chứng về sự phát triển của TPHCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, PGS.TS Trần Hoàng Ngân khẳng định, nếu ba địa phương trên sáp nhập lại thành một sẽ mở ra không gian phát triển đầy tiềm năng. “Khi TPHCM gồm cả Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, các lợi thế của từng địa phương không chỉ cộng dồn mà sẽ cộng hưởng, tạo sức bật vượt trội. Việc phát triển khu thương mại tự do hay cảng Thị Vải - Cái Mép chỉ thực sự phát huy nếu gắn kết với trung tâm tài chính quốc tế - vai trò TPHCM đang hướng tới”, ông Ngân nói.

Theo đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân, sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh không chỉ là phép cộng mà hoàn toàn có thể trở thành phép nhân cho sự phát triển. Ảnh: NHẬT MINH

Cũng như vậy, Bà Rịa - Vũng Tàu có bờ biển đẹp, muốn phát triển du lịch biển, theo ông Ngân phải kết nối với trung tâm kinh tế TPHCM - nơi có nguồn khách và dịch vụ cao cấp. Bình Dương là thủ phủ công nghiệp, nhưng sản phẩm muốn xuất khẩu đều phải qua cảng ở TPHCM hoặc Bà Rịa - Vũng Tàu. “Khi ba địa phương sắp xếp lại thành một, thủ tục hành chính, thủ tục vận chuyển, logistics sẽ đơn giản và nhanh chóng hơn. Hàng hóa khi đó, luân chuyển thuận tiện, chi phí giảm, tốc độ xử lý tăng - từ đó hình thành chuỗi giá trị hiệu quả. TPHCM mới cũng sẽ trở thành trung tâm tài chính, kinh tế, giáo dục, y tế, văn hóa có tầm vóc khu vực. Nhân lực giữa các địa phương được điều chuyển linh hoạt, sử dụng hiệu quả hơn”, vị đại biểu Quốc hội đoàn TPHCM nói.

Từ những cơ hội và lợi thế tạo ra, PGS.TS Trần Hoàng Ngân khẳng định, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh không là phép cộng, mà là phép nhân cho sự phát triển. “Sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh không chỉ là 1 + 1 = 2 hay 1 + 1 + 1 = 3, mà là phép nhân cho sự phát triển. Nếu tận dụng được hết tiềm năng, lợi thế và không gian phát triển rộng lớn, tốc độ tăng trưởng của TPHCM sau mở rộng không chỉ là phép cộng quanh mốc trên 6%, mà hoàn toàn có thể bứt phá lên 11-12%”, ông Ngân nói.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng Trần Ngọc Chính cho rằng, việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh có thể mở ra các cực tăng trưởng mới. Dẫn ví dụ về khu vực Tây Nguyên, theo ông Chính, nếu chỉ kết nối nội vùng 5 tỉnh Tây Nguyên thì tiềm năng phát triển và năng lực sẽ hạn chế. Nhưng khi có thêm sự hỗ trợ, liên kết từ các tỉnh ven biển miền Trung như Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Định,… thì sẽ thúc đẩy hình thành các cực tăng trưởng mới đầy tiềm năng giữa “đại ngàn và biển cả”.

“Cơ thể mới” cần tư duy quản trị mới

Tuy nhiên, sáp nhập về địa giới sẽ khó tạo ra đột phá nếu “cơ thể mới” vẫn vận hành theo tư duy cũ, cơ chế cũ. Theo các chuyên gia, việc sáp nhập tỉnh không chỉ nhằm giảm số lượng đơn vị hành chính, mà còn là dịp thiết kế lại không gian phát triển quốc gia. Bản đồ hành chính không thể chỉ là đường ranh giới, mà phải phản ánh liên kết kinh tế - xã hội thực chất.

“Chúng ta đang sống trong thời đại mà tốc độ kết nối, khả năng tích hợp và sức bật liên vùng quyết định lợi thế cạnh tranh. Một đô thị trung tâm có hậu cứ công nghiệp mạnh, hệ thống cảng biển thông suốt, dòng vốn linh hoạt, nhân lực đa dạng,... sẽ là đầu kéo của cả vùng. Nhưng điều đó chỉ xảy ra nếu xóa bỏ được các rào chắn hành chính và đường biên thủ tục”, ông Ngân nói.

Nhiều nhiệm kỳ làm lãnh đạo tỉnh Quảng Trị, đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng cho rằng, khi sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp thì yêu cầu cấp bách là phải đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, xóa bỏ “xin - cho”. Ông dẫn chứng: Trong lĩnh vực đầu tư công, dù đã được bố trí vốn, địa phương sẵn sàng mặt bằng, nhưng vẫn phải chờ ý kiến của bộ, ngành trung ương về thiết kế kỹ thuật, danh mục đầu tư... dẫn đến trì trệ kéo dài. “Tiền ở trong túi mà không tiêu được, phải để ở kho bạc, ngân hàng . Thế nên mới có chuyện giải ngân vốn đầu tư công chậm trễ”, ông Đồng nói.

Để sắp xếp cấp tỉnh trở thành “phép nhân” cho phát triển, chứ không phải là phép cộng, theo ông Ngân cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền theo hướng: “địa phương quyết - địa phương làm - địa phương chịu trách nhiệm”. “Địa phương cần được chủ động hơn nữa trong các vấn đề bội chi, nợ công địa phương. Các siêu đô thị như Hà Nội, TPHCM đang tập trung đầu tư hạ tầng thì càng cần trao quyền nhiều hơn”, ông Ngân nói.

Từ góc nhìn quản lý, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh Tuấn cho rằng rào cản lớn nhất của phân quyền là… niềm tin. Trung ương chưa thật sự tin địa phương, địa phương cũng chưa đủ tự tin. Kết quả là, dù đã trao quyền, nhưng vẫn phải “xin lại” để thực hiện. “Phân cho ông, nhưng trước khi quyết vẫn phải hỏi tôi. Giao quyền rồi mà không dám để người ta dùng quyền thì cũng như không”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Vì vậy, song song với thực hiện sáp nhập tỉnh, theo các chuyên gia, cần xây dựng cơ chế quản trị mới - nơi Trung ương tập trung giữ vai trò kiến tạo, không làm công việc cụ thể mà tập trung xây dựng chiến lược, xây dựng thể chế, pháp luật; còn địa phương được quyền quyết và chịu trách nhiệm thực sự. “Sáp nhập tỉnh, xét cho cùng, không chỉ là bài toán địa lý, mà là cơ hội để thiết lập lại tư duy phát triển quy mô lớn. Khi những rào cản hành chính được tháo bỏ, khi cơ chế mới đủ linh hoạt và minh bạch, khi bộ máy mới thật sự hành động, thì phép nhân cho tăng trưởng sẽ trở thành hiện thực”, ông Trần Hoàng Ngân nói.

Tái thiết địa giới, tái thiết cán bộ

Bên cạnh thể chế, yếu tố con người cũng rất quan trọng. Theo PGS.TS Trần Hoàng Ngân, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh cũng là dịp để đánh giá lại bộ máy không chỉ về tổ chức mà cả tư duy và năng lực cán bộ. Ông đề xuất, sau sáp nhập, cần đặt mốc thời gian rõ ràng (3-6 tháng) để rà soát bộ máy, đánh giá năng lực cán bộ. “Ai không phù hợp thì thay ngay. Không thể giữ những người không theo kịp guồng máy mới chỉ vì lý do cảm tính”, ông nói.

Cùng quan điểm, ông Lê Việt Trường, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội cho rằng, nên có một cuộc cách mạng trong đánh giá, bố trí, lựa chọn cán bộ, để chọn được những người thực sự có năng lực, bản lĩnh vào bộ máy. “Đảng và Nhà nước đang đặt ra những yêu cầu phát triển đất nước rất cao trong kỷ nguyên mới. Tuy nhiên, nếu không có đội ngũ cán bộ cấp chiến lược có tài, có đức thì thực hiện các mục tiêu trong kỷ nguyên mới sẽ rất khó khăn”, ông Trường nói.