Tối ngày 12/6/2025, thông tin về vụ tai nạn thảm khốc của chuyến bay Air India mang số hiệu 171, một chiếc Boeing 787-8 Dreamliner, đã rúng động toàn cầu. Vụ tai nạn đã cướp đi sinh mạng của gần 250 người và gây ra thương vong lớn dưới mặt đất.
Đây không chỉ là một bi kịch đau lòng mà còn là một đòn giáng mạnh vào tập đoàn Boeing – vốn đã đang lảo đảo trong cơn bão khủng hoảng chất lượng.
Cổ phiếu của Boeing đã bốc hơi 5%, tương đương bốc hơi 8,1 tỷ USD vốn hóa thị trường phiên 12/6/2025.
Sự cố này một lần nữa đẩy gã khổng lồ hàng không Mỹ vào tâm điểm của sự nghi ngờ, buộc cả thế giới phải đặt câu hỏi: Điều gì đang xảy ra với Boeing, và liệu biểu tượng một thời về an toàn và kỹ thuật có còn đứng vững?
Chuỗi biến cố nghiệt ngã
Vụ tai nạn Air India xảy ra vào thời điểm cực kỳ nhạy cảm đối với Boeing. Kể từ sau hai vụ tai nạn chết người của dòng 737 MAX vào năm 2018 và 2019, khiến 346 người thiệt mạng, Boeing đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng niềm tin chưa từng có.
Những sự cố này đã phơi bày những lỗ hổng nghiêm trọng trong thiết kế phần mềm (hệ thống MCAS), quy trình chứng nhận và cả văn hóa doanh nghiệp của hãng.
Khi Boeing tưởng chừng đang bắt đầu nỗ lực phục hồi dưới sự lãnh đạo của CEO mới Kelly Ortberg – người đã lên nắm quyền vào tháng 8 năm ngoái với sứ mệnh ổn định sản xuất và cải thiện kiểm soát chất lượng sau sự cố bung cửa máy bay 737 MAX-9 vào tháng 1/2024 – thì vụ tai nạn Air India lại ập đến.
Lần này, tâm điểm không còn là 737 MAX mà là chiếc 787 Dreamliner, một trong những mẫu máy bay tân tiến nhất, được đánh giá cao về hiệu quả nhiên liệu và thiết kế hiện đại, qua đó trở thành biểu tượng của sự an toàn hàng không.
Từ khi ra mắt cuối năm 2011, Boeing 787 Dreamliner được xem là "lá cờ đầu" trong kỷ nguyên máy bay thân rộng bằng vật liệu tổng hợp, giúp tiết kiệm nhiên liệu và tối ưu hiệu suất bay. Trước vụ rơi ngày 12/6, hơn 1.100 chiếc đã được giao cho khách hàng và chưa từng có tai nạn chết người nào liên quan đến mẫu này.
Mặc dù đây là vụ tai nạn gây chết người đầu tiên của Dreamliner kể từ khi đi vào hoạt động năm 2011, lịch sử của mẫu máy bay này cũng không hoàn toàn suôn sẻ, với các sự cố cháy pin vào năm 2013 và việc tạm dừng giao hàng gần hai năm do các vấn đề kiểm soát chất lượng gần đây.
Điều đáng lo ngại nhất không chỉ là những sự cố đơn lẻ, mà là những văn hóa doanh nghiệp của Boeing. Nhiều ý kiến cho rằng, việc Boeing chuyển dịch trọng tâm từ ưu tiên kỹ thuật và an toàn sang tối đa hóa lợi nhuận đã dẫn đến những quyết định cắt giảm chi phí, đẩy nhanh tiến độ sản xuất, và thậm chí là bỏ qua các quy trình kiểm tra chất lượng nghiêm ngặt.
Các lời tố cáo từ cựu nhân viên, như John Barnett, một cựu quản lý chất lượng của Boeing, đã làm dấy lên những lo ngại sâu sắc về quy trình sản xuất kém chất lượng tại nhà máy ở South Carolina, nơi lắp ráp 787.
Một số cựu nhân viên của Spirit AeroSystems, nhà cung ứng cho Boeing, kể rằng ban lãnh đạo chỉ quan tâm giao hàng đúng hạn, bất chấp báo cáo lỗi của kiểm soát viên chất lượng. Thậm chí nhân viên báo lỗi bị mang biệt danh "kẻ ngáng đường" vì cản tiến độ công việc.
Thậm chí, sự khác biệt về tiêu chuẩn, quy trình giữa các nhà cung cấp khiến linh kiện trọng yếu như bản lề cửa, bu lông kết cấu… không đồng nhất về dung sai, dẫn đến phải "vá víu" trên dây chuyền cuối
Dù Boeing đã bác bỏ những cáo buộc trên nhưng những lời cảnh báo này không thể bị xem nhẹ, đặc biệt khi chúng liên tục xuất hiện từ những người làm việc trực tiếp trong dây chuyền sản xuất.
Các kiểm tra, giám sát lâm sàng tại nhà máy đã "teo tóp" sau khi nhiều nhân viên dày dạn kinh nghiệm nghỉ hưu hoặc bị sa thải, và đội ngũ mới được tuyển vào lại thiếu kinh nghiệm cần thiết.
Trong báo cáo của Cục hàng không liên bang Mỹ (FAA) từng ghi nhận thợ máy dùng "dụng cụ tự chế" để đo độ khe hở giữa các chi tiết, không được hiệu chuẩn, không tuân quy trình lưu kho – nhưng vẫn qua mặt được khâu kiểm định nội bộ.
Theo điều tra của PBS Frontline kết hợp cùng New York Times (NYT), ban lãnh đạo liên tục thúc ép kỹ sư "thực hiện nhanh, rẻ, ít thay đổi" ngay cả khi biết sẽ tăng rủi ro kỹ thuật về sau. Ngoài ra, nhân viên sàn máy sợ ‘mất việc’ nên ngại dừng dây chuyền để ghi nhận lỗi, thay vào đó họ tìm cách qua mặt quy trình để đẩy máy bay rời xưởng.
Về nhân lực, nhiều kỹ sư cao tuổi từ chối quay lại do "môi trường làm việc tiêu cực", để lại đội ngũ trẻ, chưa tích lũy đủ thực chiến, đảm nhận vị trí kiểm định, lắp ráp. Mặc dù Boeing có chương trình huấn luyện 10–14 tuần, nhưng thực tế "6–8 tuần thực hành" không đủ để truyền thụ kiến thức ứng biến khi gặp tình huống bất thường.
Tệ hơn theo hãng tin CNN, FAA từng ủy quyền cho nhân viên Boeing làm thay nhiệm vụ kiểm định, dẫn tới nhiều lỗi nhỏ tích tụ thành sai sót lớn (ví dụ khe hở khung thân). Mặc dù sau vụ 737 Max, phía FAA đã điều thêm thanh tra, nhưng chỉ là "điền vào checklist" chứ chưa thực sự can thiệp vào văn hóa và quy trình sản xuất hàng ngày.
Con đường nào cho Boeing?
Hiện CEO Kelly Ortberg đang phải đối mặt với một nhiệm vụ gần như bất khả thi. Ông đã thừa nhận với tờ Financial Times (FT) rằng công ty đang "tiến triển" trong quá trình phục hồi, nhưng không dám khẳng định rằng Boeing đã vượt qua hết các khó khăn chưa. Với vụ tai nạn 787 vừa xảy ra, áp lực lên ông và toàn bộ ban lãnh đạo Boeing là vô cùng lớn.
Hiện tại, nguyên nhân chính xác của vụ tai nạn Air India vẫn chưa được xác định. Các chuyên gia hàng không, dựa trên những video ghi lại vụ việc, đã chỉ ra một số điểm bất thường trong hồ sơ bay của chiếc 787, như máy bay chúc mũi lên nhưng lại đang hạ độ cao.
Nhiều giả thuyết được đặt ra, từ vấn đề động cơ, trọng lượng máy bay, cấu hình cánh không phù hợp, cho đến các yếu tố bên ngoài như thời tiết hay va chạm với chim. Cuộc điều tra của Cục Điều tra Tai nạn Hàng không Ấn Độ (AAIB) với sự hỗ trợ của Boeing sẽ là yếu tố then chốt để làm rõ sự thật.
Đối với Boeing, đây là lúc cần phải có những hành động mạnh mẽ và minh bạch, không chỉ là khắc phục các lỗi kỹ thuật mà quan trọng hơn là phải thay đổi tận gốc rễ văn hóa doanh nghiệp, đặt an toàn và chất lượng lên trên hết.
Việc khôi phục niềm tin của các hãng hàng không, phi công và đặc biệt là hành khách sẽ là một hành trình dài và đầy chông gai nếu không muốn chấp nhận rủi ro mất đi vị thế dẫn đầu trong một ngành công nghiệp đòi hỏi sự an toàn tuyệt đối.
*Nguồn: FT, BI, CNN