Theo BHXH Việt Nam, hiện nay tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT vẫn diễn ra khá phổ biến, nhất là trong khối doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhỏ. Thủ đoạn vi phạm ngày càng tinh vi, như: làm giả hợp đồng lao động để trục lợi, cố tình chây ỳ không khắc phục nợ sau khi đã bị xử phạt vi phạm hành chính... Trong khi đó, việc áp dụng biện pháp cưỡng chế, khấu trừ từ tài khoản tổ chức vi phạm cũng gặp nhiều khó khăn do tài khoản không có số dư hoặc các tổ chức tín dụng không hợp tác cung cấp thông tin theo yêu cầu.
Người lao động tại Công ty TNHH SX-TM-DV Vinh Thông (quận Tân Phú, TP HCM) thiệt thòi quyền lợi do doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BHTN
Tính đến ngày 15-5, hệ thống BHXH Việt Nam đã thanh tra, kiểm tra tại 3.215 đơn vị, phát hiện 1.691 lao động chưa được đóng hoặc đóng thiếu BHXH với tổng số tiền 13,92 tỉ đồng; 3.383 lao động đóng thiếu mức đóng với số tiền 5,5 tỉ đồng. Số tiền chậm đóng thu hồi trong thời gian thanh tra, kiểm tra là 44,56 tỉ đồng…
Tại Luật BHXH 2024 và Luật BHYT 2024 (cùng có hiệu lực từ ngày 1-7-2025), ngoài phân định rõ giữa hai hành vi vi phạm là chậm đóng và trốn đóng BHXH, BHYT nhằm giúp cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý vững chắc hơn để xác định hành vi vi phạm và áp dụng chế tài phù hợp, các chế tài xử lý vi phạm cũng được tăng cường hơn so với Luật BHXH, Luật BHYT hiện hành.
Theo đó, đối với hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT thì bắt buộc phải nộp đủ số tiền chậm đóng, trốn đóng; Nộp thêm số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền BHXH, BHYT chậm đóng, trốn đóng và số ngày chậm đóng, trốn đóng vào quỹ BHXH, BHYT; Bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật; Không được xét tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng.
Ngoài ra, đối với hành vi trốn đóng, người sử dụng lao động còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Cũng theo quy định của Luật BHXH và Luật BHYT mới, đối với số tiền BHXH, BHTN, BHYT mà người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng theo quy định của Luật BHXH 2014, Luật Việc làm 2013, Luật BHYT 2008 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 32/2013/QH13, Luật số 46/2014/QH13, Luật số 97/2015/QH13, Luật số 35/2018/QH14, Luật số 68/2020/QH14 và Luật số 30/2023/QH15 nhưng đến hết ngày 30-6-2025 không đóng hoặc không đóng đầy đủ thì được xử lý theo quy định về chậm đóng, trốn đóng của các Luật này.
Như vậy, thời điểm này các đơn vị, doanh nghiệp cần ưu tiên xử lý dứt điểm các khoản nợ BHXH, BHYT, BHTN chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ (tính đến hết ngày 30-6-2025). Nếu không khẩn trương hoàn tất nghĩa vụ đóng trước thời điểm hai luật trên có hiệu lực, người sử dụng lao động sẽ phải đối mặt với rủi ro pháp lý lớn hơn và chi phí xử lý vi phạm tăng cao.
Luật BHXH 2014 (hiện còn hiệu lực đến ngày 30-6-2025) quy định người sử dụng lao động có hành vi trốn đóng, chậm đóng, chiếm dụng tiền BHXH, BHTN từ 30 ngày trở lên thì ngoài việc phải đóng đủ số tiền chưa đóng, chậm đóng và bị xử lý theo quy định của pháp luật, còn phải nộp số tiền lãi bằng 2 lần mức lãi suất đầu tư quỹ BHXH bình quân của năm trước liền kề tính trên số tiền, thời gian chậm đóng.