Phân tích 'đòn' tấn công căn cứ quân sự Mỹ: Thông điệp hạ nhiệt căng thẳng của Iran?

Một nhóm người dân Iran vui mừng sau khi Iran tấn công căn cứ quân sự Mỹ ở Qatar, giữa xung đột Iran-Israel, tại Tehran, Iran, ngày 23-6 - Ảnh: REUTERS

Ngày 23-6, Iran phóng tên lửa vào căn cứ không quân Al Udeid của Mỹ tại Qatar để đáp trả đợt không kích của Mỹ nhằm vào ba cơ sở hạt nhân của họ. 

Đòn tấn công của Iran theo các nhà phân tích nó mang 3 lớp thông điệp: đe dọa Mỹ, khẳng định sức mạnh khu vực, và ổn định nội bộ Iran.

Tuy nhiên theo giới quan sát, cuộc tấn công này không nhằm leo thang căng thẳng mà thực chất là tín hiệu cho thấy xung đột có thể hạ nhiệt.

Tại sao là Al Udeid?

Al Udeid không phải mục tiêu ngẫu nhiên. Đây là căn cứ lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông - biểu tượng cho sức mạnh quân sự Mỹ.

Theo Đài Al Jazeera, căn cứ rộng 24 hecta, tọa lạc giữa sa mạc bên ngoài thủ đô Doha, được thành lập từ năm 1996 và hiện là tổng hành dinh tiền phương của Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ (US Central Command) - cơ quan chỉ huy các chiến dịch quân sự của Mỹ trên một vùng lãnh thổ rộng lớn, kéo dài từ Ai Cập ở phía tây đến Kazakhstan ở phía đông.

Tại đây có sự hiện diện của Không quân Qatar, Không quân Mỹ, Không quân Hoàng gia Anh và một số lực lượng nước ngoài khác. Căn cứ này hiện có khoảng 10.000 binh sĩ đồn trú.

Đầu năm nay, nhật báo The Hill của Mỹ cho biết với đường băng dài, được bảo trì tốt, Al Udeid có thể triển khai quân nhanh chóng, biến nơi này trở thành nhân tố then chốt trong chiến lược triển khai lực lượng của Mỹ.

Tờ báo cũng cho biết thêm rằng nhờ các khoản đầu tư của Qatar vào căn cứ Al Udeid, nơi đây luôn duy trì vị thế hàng đầu về khả năng sẵn sàng chiến đấu. Trong nhiều năm qua, Qatar đã chi hơn 8 tỉ USD để nâng cấp cơ sở hạ tầng tại căn cứ này.

Ảnh vệ tinh do Planet Labs cung cấp cho thấy căn cứ Al Udeid (Qatar) còn nhiều máy bay quân sự ngày 5-6 (trái), nhưng trống trơn ngày 19-6 (phải) - Ảnh: RFERL

Không cố ý gây thương vong, đòn tấn công giữ thể diện

Đài Rferl phân tích, một yếu tố then chốt thể hiện tính chất biểu tượng của cuộc tấn công là nỗ lực rõ ràng nhằm giảm thiểu thương vong và thiệt hại ngoài ý muốn.

Cuộc tấn công nhắm vào Al Udeid, nhưng phía Iran nhấn mạnh họ đã chọn mục tiêu là một căn cứ nằm ngoài khu vực dân cư. Theo giới chức Qatar, vụ tấn công không gây thương tích cho bất kỳ ai.

Mức độ kiềm chế như vậy cho thấy mục tiêu của Iran không phải là gây thương vong lớn, mà là đưa ra một tuyên bố chính trị và quân sự.

Thông qua việc cảnh báo trước và lựa chọn mục tiêu một cách cẩn trọng, Iran đã tạo điều kiện để Mỹ và các đồng minh có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa, qua đó giảm thiểu nguy cơ dẫn đến leo thang ngoài ý muốn.

Đài CNN cũng cho biết căn cứ không quân Al Udeid đã được sơ tán từ nhiều ngày trước, với hình ảnh vệ tinh cho thấy máy bay và nhân sự đã rút đi, thông tin này cũng được truyền thông quốc tế đăng tải rộng rãi.

Truyền thông nhà nước Iran thậm chí cho biết chính tại đây, Mỹ từng phóng chiếc máy bay không người lái đã sát hại tướng Qasem Soleimani - nhân vật quân sự hàng đầu của Iran - vào năm 2020.

Dấu hiệu đầu tiên cho thấy một cuộc tấn công sắp xảy ra là khi Đại sứ quán Mỹ tại Doha (Qatar) ban hành khuyến cáo khẩn, yêu cầu công dân Mỹ "ở yên trong nhà". Qatar cũng đã đóng không phận khoảng một giờ trước khi Iran phóng loạt tên lửa - ước tính gần một chục quả.

Cũng theo CNN, ngay sau cuộc tấn công, Hội đồng An ninh 1uốc gia Iran đã nhanh chóng ra tuyên bố nhằm "dập tắt bất kỳ tia lửa nào có thể bùng lên", trong đó nhấn mạnh rằng số tên lửa được phóng đi "tương đương với số bom mà Mỹ đã sử dụng để tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran".

Khi gọi đợt tấn công này là một hành động "đáp trả tương xứng", phía Iran cũng khẳng định cuộc tấn công "không gây nguy hiểm nào cho quốc gia thân thiện và anh em Qatar cùng người dân cao quý của nước này".

Người dân quay lại cảnh tên lửa xuất hiện trên bầu trời Doha (Qatar) ngày 23-6, gây ra nhiều vụ nổ. Iran tuyên bố nhận trách nhiệm vụ tấn công nhằm vào căn cứ quân sự Mỹ trong cùng ngày - Ảnh: AFP

Iran phát tín hiệu sẵn sàng hạ nhiệt căng thẳng

Đài Rferl bình luận, cách tiến hành đợt tấn công của Iran tại căn cứ quân sự của Qatar gợi nhớ phản ứng của họ sau vụ Mỹ sát hại ông Qasem Soleimani, chỉ huy Lực lượng Quds, người được xem là nhân vật quyền lực thứ hai tại Iran.

Khi đó, Iran đã đáp trả bằng việc phóng tên lửa vào một căn cứ quân sự ở Iraq có binh sĩ Mỹ đồn trú vào tháng 1-2020. Đáng chú ý, hành động này cũng được Iran báo trước và không gây thiệt hại nhân mạng.

Trong cả hai trường hợp, Iran đều cố gắng đáp ứng yêu cầu trả đũa từ dư luận trong nước, đồng thời gửi thông điệp tới cộng đồng quốc tế, đặc biệt là các quốc gia trong khu vực và các cường quốc, rằng nước này sẵn sàng cho các biện pháp hạ nhiệt căng thẳng.

Chiến thuật này mở ra cơ hội để các bên tránh được vòng xoáy xung đột leo thang, cho phép các nhà lãnh đạo khẳng định rằng họ đã hành động dứt khoát mà không vượt qua giới hạn khiến các giải pháp ngoại giao trở nên bất khả thi.

Tấn công căn cứ Mỹ: Nhiều quốc gia phản ứng, Israel gọi Iran là 'mối đe dọa cả thế giới'

Nhiều nước tại Trung Đông và Bắc Phi đã lên án đòn tấn công của Iran vào căn cứ không quân của Mỹ tại Qatar. Iran khẳng định mục tiêu bị nhắm đến nằm cách xa các khu dân cư và đô thị ở Qatar.