Em bé ra đời từ DNA của ba người: Bước tiến quan trọng trong y học

Theo báo cáo của các chuyên gia tại Đại học Newcastle (Anh) và Đại học Monash (Australia) trên Tạp chí Y học New England ngày 18/7, tám bé sơ sinh khỏe mạnh đã chào đời tại Anh nhờ một kỹ thuật đột phá sử dụng DNA từ ba người. 

Kỹ thuật này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong y học sinh sản, mở ra hy vọng cho các cặp đôi có các vấn đề di truyền có thể sinh con mà không mắc bệnh hoặc mang gene bệnh như bố mẹ chúng. 

Kỹ thuật này sử dụng tế bào khỏe mạnh từ trứng của người hiến tặng, giúp hạn chế việc trẻ sinh ra mắc bệnh di truyền từ bố mẹ (Ảnh minh họa: iStock).

Lối đi mới cho các cặp đôi mang gene bệnh ty thể

Các nhà khoa học giải thích, hầu hết DNA của con người nằm trong nhân tế bào quyết định đặc điểm di truyền từ cha và mẹ. Tuy nhiên, một lượng nhỏ DNA tồn tại trong ty thể (mitochondria) - các “nhà máy năng lượng” của tế bào.

Đột biến ở ty thể có thể gây ra các bệnh nghiêm trọng ở trẻ, bao gồm yếu cơ, co giật, chậm phát triển, suy đa cơ quan, thậm chí tử vong.

Trong quá trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), các xét nghiệm thường phát hiện được các đột biến này. Nhưng trong một số trường hợp hiếm, việc xác định gặp khó khăn.

Để giải quyết vấn đề, các nhà khoa học đã phát triển kỹ thuật sử dụng ty thể khỏe mạnh từ trứng của người hiến tặng.

Họ lấy vật liệu di truyền từ trứng hoặc phôi của người mẹ, chuyển vào trứng hoặc phôi của người hiến tặng có ty thể khỏe mạnh sau khi loại bỏ phần lớn DNA quan trọng. Kết quả là phôi mang DNA từ 3 nguồn: mẹ, cha và ty thể của người hiến tặng.

"Nghiên cứu trên đã đánh dấu một cột mốc quan trọng. Việc mở rộng các lựa chọn sinh sản sẽ giúp các cặp đôi còn lo lắng về vấn đề di truyền có thể sinh con an toàn và khỏe mạnh", tiến sĩ Zev Williams, Giám đốc Trung tâm Sinh sản Đại học Columbia, người không tham gia vào nghiên cứu đánh giá.

Kỹ thuật này đã được Anh hợp pháp hóa vào năm 2016 và cũng được phép thực hiện tại Australia, nhưng bị cấm ở nhiều quốc gia, bao gồm Mỹ.

Tính đến nay, kỹ thuật sinh con từ ty thể khỏe mạnh từ người hiến đã được thực hiện trên phôi thụ tinh từ 22 người, giúp 8 trẻ sơ sinh chào đời mà không có gene bệnh hoặc lượng gene bệnh không đủ nhiều để gây bệnh. Các nhà khoa học cũng nhấn mạnh, các trường hợp này cần được theo dõi thêm.

Tiến sĩ Andy Greenfield từ Đại học Oxford gọi đây là “chiến thắng của đổi mới khoa học”. Ông lưu ý, kỹ thuật này chỉ được áp dụng cho một số ít phụ nữ không phù hợp với các phương pháp khác như xét nghiệm phôi sớm.

Tranh cãi đạo đức và pháp lý

Tại Anh, mỗi cặp đôi muốn sinh con thông qua ty thể hiến tặng phải được phê duyệt bởi cơ quan quản lý sinh sản của quốc gia. Tính đến tháng này, 35 bệnh nhân đã được phép thực hiện kỹ thuật này.

Trước quan điểm nhiều người lo lắng gene của đứa trẻ sẽ bị ảnh hưởng bởi DNA người hiến, tiến sĩ Robin Lovell-Badge từ Viện Francis Crick cũng nhấn mạnh, DNA từ người hiến tặng chiếm chưa đến 1% tổng DNA của đứa trẻ. Điều này sẽ không ảnh hưởng đến đặc điểm di truyền của bé.

"Nếu bạn được cấy ghép tủy xương từ một người hiến tạng…, bạn sẽ có nhiều DNA từ người khác hơn", ông so sánh.

Tuy nhiên, kỹ thuật này cũng gây tranh cãi. Một số ý kiến lo ngại về tác động lâu dài đối với các thế hệ tương lai.

Tại Mỹ, trong một thập kỷ qua, Quốc hội đã cấm Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) chấp nhận các đơn xin nghiên cứu liên quan đến các kỹ thuật “cố ý tạo ra hoặc sửa đổi di truyền người”.

Đây cũng chính là lý do phương pháp sinh sản này chưa được phép áp dụng tại quốc gia này.