Tại chương trình "Lên Shark Tank - Gọi vốn hay PR?" mới đây, ông Nguyễn Thanh Hưng, Phó Chủ tịch Tập đoàn CenGroup cho rằng một startup giỏi đầu tiên người sáng lập phải có cảm nhận tốt về mô hình kinh doanh vì startup luôn gắn liền với mô hình kinh doanh. Người founder luôn phải có năng lực điều hành, tức biến ý tưởng từ mô hình kinh doanh thành hiện thực, đó chính là khả năng xây dựng đội ngũ.
Ông Hưng cho biết mọi người thường có 2 quan điểm khi khởi nghiệp. Quan điểm đầu tiên giống như mô hình các các công ty rất lớn ở Việt Nam. Họ bắt đầu từ đội ngũ 13 người ngồi với nhau và bàn bạc "Bây giờ chúng ta làm gì nhỉ?". Quan điểm thứ 2 là mô hình khởi nghiệp từ "Tốt đến Vĩ đại". Nôm na là họ "cùng nhau lên một chuyến xe và người đồng hành quan trọng hơn là việc đi đâu".
Nhưng quan điểm của ông Hưng thì khác. Ông cho rằng khởi nghiệp là "cùng lên chuyến xe, cùng đi" nhưng không biết đi đâu thì giống như đi xuyên lục địa nhưng không có bản đồ. Vì vậy, phải có mô hình kinh doanh cạnh tranh trước.
"Cũng có thể có những người thành công bằng những sự quyết tâm, bằng nỗ lực. Thế nhưng đó là một mô hình kinh doanh mang tính chất kiểu dò mìn, mò mẫm hoặc nó chỉ thành công vào những thời điểm nhất định nào đó của nền kinh tế đó thôi. Ở thời điểm nền kinh tế mà làm gì cũng được, làm gì cũng thắng vì lúc đó chưa có gì cả, chưa ai làm doanh nghiệp cả, ví dụ những năm 90 thì cả nước này có mấy doanh nghiệp tư nhân, cho nên gần như là các bạn làm gì cũng thắng, kiểu như thế", ông Hưng phân tích.
Vị "cá mập" dẫn lại câu chuyện các lần lên sóng chương trình Shark Tank, Shark Bình (ông Nguyễn Hòa Bình – Chủ tịch Tập đoàn Nexttech) thường khuyên startup: "Anh xin em đừng khởi nghiệp nữa", hay chính bản thân Shark Hưng sau nhiều lần các startup đến gặp, trình bày mô hình cũng khuyên: "Thôi, tốt nhất là em nên lên rừng khởi nghiệp" vì "không nhìn thấy một tia sáng nào cuối đường hầm".
Shark Hưng khuyên mọi người nên đọc về cái cuốn Ikigai – Lý do tại sao bạn tới trái đất này, vì nó tập hợp tất cả những gì startup băn khoăn: Khi nào nên startup? Nên startup với mô hình gì?. Cụ thể, Ikigai sẽ gồm 4 yếu tố:
Thứ nhất là đam mê
Shark Hưng cho rằng founder cần biết mình đam mê gì nhất. Đam mê ở đây là phải cảm thấy nó cháy bỏng, phải khát khao và sẵn sàng đánh đổi. Nếu đam mê theo kiểu "anh yêu em lắm nhưng hôm nay trời mưa anh ngại, tức không dám đánh đổi". Vì chỉ có đam mê mới giúp bạn vượt qua được "qua cơn bĩ cực mới đến hồi thái lai". Nếu không có đam mê thì rất dễ buông bỏ, hơi khó là bỏ ngay.
Thứ hai là năng lực
Năng lực theo ông Hưng có rất nhiều thành tố, nhưng nôm na là phải có "core competence", những năng lực vượt trội bạn có thể hơn người khác. Đó là: khả năng tạo giá trị sản phẩm, khả năng kiểm soát khi nhân rộng…
Thứ ba tạo ra sản phẩm có giá trị
Mô hình kinh doanh hay sản phẩm bạn có phải chứng minh rằng là tạo giá trị cho xã hội, giải quyết được vấn đề gì đó rất thật, cụ thể. Lý do tại sao người ta sẵn sàng người ta bỏ tiền ra cho bạn? Bởi vì có rất nhiều thứ có giá trị nhưng không có giá trị sử dụng. Và ngược lại, có nhiều thứ rất giá trị sử dụng rất cao nhưng mà không có giá trị.
Cuối cùng là hiệu quả.
Mô hình kinh doanh có chứng minh mang lại hiệu quả hay không? Bởi theo ông Hưng, có rất nhiều thứ rất giá trị, cũng rất nhiều người muốn, nhưng không hiệu quả.
"Ví dụ như trên chương trình Shark Tank, rất nhiều các nhà khoa học lớn tuổi như thế đúng không? Rất là thương. Các bác lên trình bày những mô hình nào là điện gió, tạo mưa nhân tạo hay cái gì đấy – rất kinh khủng. Hiểu, thực ra rất xuất sắc về mặt ý tưởng, năng lực thực sự tuyệt vời, đam mê thì vô cùng cháy bỏng, nhưng không ai làm như thế cả vì nó không hiệu quả. Như tôi đã nói trên chương trình Shark Tank là "biến chì thành vàng" ấy. Biến được nhưng nó không hiệu quả cho nên người ta không làm, chứ không phải là không làm được. Cho nên có rất nhiều các nhà khoa học hay đi vào con đường này. Chỉ cố gắng làm cho bằng được, bán nhà cửa đi, vợ đuổi ra ngoài vẫn cứ phải làm bằng được nhưng không hiệu quả", ông Hưng phân tích.
Ông Hưng cho rằng nếu founder có 4 yếu tố của mô hình Ikigai: đam mê, năng lực, giá trị và hiệu quả, các yếu tố giao thoa ít nhất từ 40–50% thì nên khởi nghiệp. Nếu chưa thấy giao thoa, giao thoa ít thì khởi nghiệp hơi khó. Còn nếu không giao thoa thì tốt nhất không nên khởi nghiệp.
"Mỗi thứ có vài mảnh, ví dụ bạn đam mê âm nhạc, sắc đẹp nhưng năng lực lại trong lĩnh vực sửa xe ô tô, giá trị của bạn thì nằm ở chỗ buôn đồ cổ và cuối cùng hiệu quả không có gì cả thì không nên khởi nghiệp. Bạn chưa tìm ra được Ikigai, chưa tìm ra được chân ái, chưa tìm được lý do tại sao bạn đến trái đất này thì chưa nên khởi nghiệp", ông Hưng nói.