Châu Âu và châu Á đang trải qua đợt nắng nóng khắc nghiệt, buộc nhiều quốc gia như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Nhật Bản và Trung Quốc phải phát đi cảnh báo nhiệt độ cao. Thời tiết cực đoan không chỉ làm tăng nguy cơ cháy rừng mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.
Sóng nhiệt càn quét khắp nơi
Sóng nhiệt năm 2025 không chỉ xuất hiện sớm hơn 3 - 4 tuần so với bình thường mà còn kéo dài và gay gắt hơn. Bắt đầu từ giữa tháng 7/2025, châu Âu hứng chịu đợt sóng nhiệt khắc nghiệt, biến nhiều khu vực thành “biển lửa”. Nhiệt độ có nơi vượt 46°C, trong khi hàng trăm vụ cháy rừng liên tiếp bùng phát, lan rộng từ Tây Ban Nha, Pháp, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ cho tới Italy.
Nền nhiệt năm nay tăng cao gấp nhiều lần so với mọi năm. (Ảnh: Reuters)
Trong chưa đầy hai tháng, từ 16/5 đến 13/7, Tây Ban Nha ghi nhận ít nhất 1.180 trường hợp tử vong do nắng nóng, cao gấp gần 10 lần so với cùng kỳ năm 2024. Riêng giai đoạn 23/6 đến 2/7, có hơn 2.300 người thiệt mạng tại 12 thành phố châu Âu. Những con số này không còn là lời cảnh báo, mà trở thành minh chứng rõ ràng cho sức tàn phá ngày càng hiện hữu của biến đổi khí hậu.
Tương tự, Phần Lan cũng từng trải qua đợt nắng nóng khắc nghiệt nhất trong hơn nửa thế kỷ, khi suốt ba tuần liên tiếp nhiệt độ vượt 30°C, theo Viện Khí tượng quốc gia. Tại khu vực Bắc Cực của nước này, tháng 7 ghi nhận tới 13 ngày nhiệt độ trên 30°C - con số bất thường với vùng đất vốn quanh năm mát lạnh.
Tình trạng nắng nóng còn lan sang Thụy Điển khi thị trấn Haparanda trải qua 14 ngày liền nhiệt độ từ 25°C trở lên, đánh dấu kỷ lục chưa từng xuất hiện trong hơn 100 năm qua.
Trước đó vào cuối tháng 6, Nam Âu chìm trong nắng nóng kỷ lục. Ngày 29/6, nhiệt độ tại Bồ Đào Nha đạt 46,6°C - mức cao nhất kể từ khi có số liệu đo đạc. Ở Tây Ban Nha, nhiều khu vực liên tục ghi nhận nhiệt độ vượt 42°C, khiến các loại cây trồng chủ lực như lúa mì, nho và ôliu bị thiệt hại nghiêm trọng.
Tại Pháp, khoảng 1.000ha rừng ở vùng Provence cũng bị lửa thiêu rụi. Ở Hy Lạp, cháy rừng bùng phát gần thủ đô Athens buộc hàng nghìn người phải sơ tán. Chính quyền nước này đã kêu gọi hỗ trợ quốc tế, với hàng chục máy bay chữa cháy từ Italy, Croatia và Pháp được điều động khẩn cấp.
Trong khi đó tại khu vực Đông Á, kỷ lục nhiệt độ tại Nhật Bản đã bị phá vỡ, tại tỉnh Hyogo nằm ở phía Nam Trung bộ Nhật Bản, nhiệt độ trong ngày 2/8 lên tới 41,2°C. Thậm chí, khu vực phía Đông Hokkaido, nơi vốn có nền nhiệt thấp nhất Nhật Bản với mùa đông có thể xuống tới âm 20°C, có thời điểm, nhiệt độ cũng lên tới 41°C.
Cháy rừng tại khu vực Bursa, Thổ Nhĩ Kỳ.
Đây là lần đầu tiên sau 12 năm, nhiệt độ ghi nhận được tại Nhật Bản vượt qua mốc 40°C trong 4 ngày liên tục. Trong tuần qua, số người phải nhập viện cấp cứu do sốc nhiệt tại Nhật Bản lên tới 10.804 trường hợp, tăng hơn 20%, trong đó có 16 ca tử vong, tăng 7 ca so với tuần trước đó.
Tại Hàn Quốc, thủ đô Seoul cũng trải qua kỷ lục 22 đêm "nhiệt đới" liên tiếp, một thuật ngữ được Cục Khí tượng Hàn Quốc sử dụng khi nhiệt độ ban đêm không xuống dưới 25°C. Tuần trước, nhiệt độ ban đêm thấp nhất ghi nhận tại thủ đô Seoul là 29,3°C.
Hậu quả khôn lường
Thiệt hại do sóng nhiệt và cháy rừng đang leo thang trên nhiều lĩnh vực. Hàng tỷ USD “bốc hơi” vì các tour du lịch bị hủy, năng suất nông nghiệp sụt giảm và chi phí ứng phó khẩn cấp tăng cao. Nhiều quốc gia buộc phải rót thêm ngân sách cho lực lượng cứu hỏa, y tế và bảo hiểm. Ở nhiều đô thị lớn như Madrid hay Rome, hệ thống giao thông và lưới điện liên tục chịu sức ép khi nhu cầu sử dụng điều hòa tăng đột biến.
Liên minh châu Âu (EU) ước tính mùa hè 2025 có thể gây thiệt hại kinh tế lên tới 15 - 20 tỷ USD. Tại Pháp, nắng nóng kéo dài làm nông nghiệp lao đao, khiến giá rau củ và lương thực tăng hơn 12% so với đầu năm. Sóng nhiệt cũng làm hạn hán thêm trầm trọng, dẫn đến tình trạng khan hiếm nước ngọt ở nhiều khu vực.
Người dân phải ngâm mình trong nước để làm mát cơ thể. (Ảnh: Reuters)
Tại Italy, chính quyền phải áp dụng biện pháp hạn chế nước sinh hoạt ở các thành phố lớn như Milan và Turin. Trong khi đó, nhiều tập đoàn điện lực ở Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha cảnh báo nguy cơ thiếu điện nếu nhu cầu sử dụng điều hòa tiếp tục tăng cao.
Không chỉ kinh tế bị ảnh hưởng, hệ thống y tế cũng rơi vào tình trạng căng thẳng khi số ca cấp cứu vì sốc nhiệt, đột quỵ và bệnh tim tăng đột biến.
Nhiều chuyên gia khí hậu cảnh báo, khi biến đổi khí hậu tiếp tục gia tăng, những đợt nắng nóng cực đoan như hiện nay sẽ trở nên phổ biến, kéo dài hơn và gây tác động nặng nề, đặc biệt với những vùng vốn chưa từng phải chuẩn bị cho cái nóng thiêu đốt như Bắc Âu. Đặc biệt, hiện tượng El Nino kéo dài từ năm 2024 kết hợp với phát thải khí nhà kính và sự suy giảm diện tích rừng tự nhiên làm mùa hè trở nên cực đoan hơn.
Chuyên gia Claudia Klein - Viện Môi trường Potsdam, Đức cho hay: “Chúng ta đang đối diện với một chuỗi phản hồi nguy hiểm, nhiệt độ tăng dẫn đến cháy rừng, cháy rừng lại làm giảm khả năng hấp thụ CO2 và tiếp tục làm Trái đất nóng lên”.
Báo cáo mới nhất của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) khẳng định, 5 năm vừa qua là giai đoạn nóng nhất kể từ khi có dữ liệu hiện đại. Nếu nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng 1,5 - 2°C, hậu quả sẽ vượt ngoài khả năng kiểm soát.
Hồi đầu năm, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres từng phải kêu gọi chính phủ các nước trên thế giới đưa ra kế hoạch hành động khí hậu quốc gia mới trong năm nay để hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu và tác động đối với sức khoẻ con người. Đồng thời, tại Hội nghị Bộ trưởng Môi trường G20, nhiều nước cũng kêu gọi tăng gấp đôi cam kết giảm phát thải vào năm 2030 và thúc đẩy các quỹ hỗ trợ cho những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề.
Ngoài ra, để giảm thiểu thiệt hại do sóng nhiệt gây ra, nhiều chuyên cho rằng việc giảm phát thải khí nhà kính là bắt buộc. Các nước cần nhanh chóng chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo, đồng thời đầu tư vào công nghệ lưu trữ năng lượng và hệ thống cảnh báo sớm.
Cùng với đó là thay đổi cách quy hoạch để giảm hiệu ứng đảo nhiệt, với việc mở rộng không gian xanh, tăng diện tích công viên và cây xanh. Vì chỉ mới càn quét chưa đầy hai tháng, nhưng sóng nhiệt đã ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của con người.