12/08/2025 15:00

Nửa thế kỷ dựng lại hình hài Mỹ Sơn - Kỳ 4: Những 'chuyên gia' đặc biệt ở khu đền tháp

Để dựng lại hình hài nguyên vẹn quần thể di sản, hàng chục năm qua đã có những đội ngũ nhà khoa học, kiến trúc sư hàng đầu thế giới về thánh địa Mỹ Sơn để cùng người Việt làm việc.

Mỗi ngày chỉ ghép được... vài chục viên gạch

Tuy nhiên sẽ không có một Yêu cầu lập quy hoạch bảo quản, tu bổ Khu đền tháp Mỹ Sơn

Xúc động trước nhiệt thành, tận tụy của những cư dân địa phương này, trong các kiến nghị chính thức gửi cấp trên ông Khiết cũng tìm cách đề xuất cho một cơ chế riêng xứng đáng để trả thưởng xứng đáng.

Theo ông Nguyễn Văn Thọ, trong số lao động trùng tu Mỹ Sơn từ trước tới nay có người đã theo sát hành trình trên 20 năm.

Ông Võ Kim Năm (56 tuổi), đội trưởng Đội trùng tu khai quật, cho biết ông vào làm việc ở Mỹ Sơn từ năm 2003. Lúc đó dự án hợp tác trùng tu tháp G phía Ý triển khai cần lượng lớn lao động rành nghề nên ông được lựa chọn vào làm việc.

Trước khi vào công trường, ông cũng như tất cả người khác phải qua khâu xét duyệt cơ bản mà một trong những yêu cầu cao nhất đó là phải yêu mến di sản, có đức tính nhẫn nại, trung thực.

"Anh cứ thử tưởng tượng mỗi ngày đứng giữa công trường để xếp gạch chồng lên nhau, công việc không nặng nhọc nhưng đòi hỏi chính xác tới tuyệt đối mà hoàn toàn bằng tay người thì mình phải tỉ mẩn cỡ nào?

Gạch đem ra để trùng tu phải được rửa sạch, mài nhẵn mịn không còn vệt lồi lõm, sau đó dùng chất kết dính để đặt lên, ướm thử coi cân đối chưa. Nếu chưa cân thì phải mài rồi nhúng nước cho tới khi nào đủ nhẵn thì mới thôi. Mà không phải hình khối tháp chỗ nào cũng vuông vức, có những vị trí gạch phải cắt theo hình răng cưa, bào mịn để khớp nối, kỳ công hơn bất cứ công trình xây dựng nào chúng tôi từng qua" - ông Năm nói.

Không riêng mình, ông Năm nói cả vợ ông và một số anh em hiện cũng đang làm các vị trí khác nhau trong thánh địa. Tất cả đều là lao động, nhận tiền công theo ngày. Dù thu nhập lúc cao lúc thấp nhưng đủ trang trải cho gia đình và ổn định theo năm tháng.

Cùng vào làm thợ trùng tu giai đoạn như ông Năm còn có ông Nguyễn Chín (65 tuổi), ông Nguyễn Văn Bảy (56 tuổi)... Họ đều là dân địa phương, sống quanh các ngôi làng ven khu đền tháp Mỹ Sơn như ông Năm. Khi các dự án trùng tu được triển khai, họ nằm trong danh sách những người thợ lành nghề được đào tạo, được mời vào Mỹ Sơn làm việc.

Đội ngũ đóng góp đặc biệt cho Mỹ Sơn

Nửa thế kỷ dựng lại hình hài Mỹ Sơn - Kỳ 4: Những 'chuyên gia' đặc biệt ở khu đền tháp - Ảnh 2.

Ông Nguyễn Công Khiết khẳng định đội ngũ lao động trùng tu Mỹ Sơn là những người có đóng góp đặc biệt cho việc dựng lại các công trình ở đền tháp. Bằng cách tham gia vào di tích, những người dân này là một phần của di sản, có mối gắn kết đặc biệt với các cơ quan quản lý để tạo thành một mạng lưới giữ gìn di sản từ trong vùng lõi ra khu vực vùng đệm.

Không chỉ trùng tu di tích, người dân địa phương còn đóng góp nhiều góc nhìn, cung cấp những thông tin vô cùng quý giá dẫn đến các đợt khai quật hoặc tuần tra bảo vệ rừng. Với ân tình đặc biệt này, Ban Quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn luôn ưu tiên tạo sinh kế cho bà con, tuyển dụng người dân vào làm việc lâu dài.

Một buổi chiều ở Thánh địa Mỹ Sơn, chúng tôi không thể bước đi khi nghe tiếng kèn saranai - một trong những biểu tượng đặc trưng của âm nhạc người Chămpa - cất lên giai điệu da diết, buồn thương, réo rắt lòng người.

Nửa thế kỷ dựng lại hình hài Mỹ Sơn - Kỳ 3: Bí mật dưới lòng đất

Cho tới bây giờ, không một tài liệu nào, một nhà khoa học nào có thể khẳng định chính xác hình hài thật đền tháp Mỹ Sơn trong quá khứ. Bởi thế, những dự án khai quật vẫn tiếp tục để giải đáp bí mật hơn ngàn năm.