Không còn "di chuyển để đổi đời"
Trong suốt nhiều thập kỷ, hình ảnh người Mỹ luôn gắn liền với sự năng động và sẵn sàng “lên đường” để theo đuổi cơ hội. Thế nhưng, một thực tế đáng lo ngại đang diễn ra, người Mỹ ngày nay ít di chuyển hơn bao giờ hết.
Tỷ lệ chuyển nhà, chuyển bang, thậm chí chuyển việc đều đang ở mức thấp kỷ lục, báo hiệu sự chững lại trong khả năng dịch chuyển kinh tế và địa lý - những yếu tố từng là động lực quan trọng của “giấc mơ Mỹ”.
Josue Leon, một kỹ sư trẻ vừa tốt nghiệp Đại học Pennsylvania, là ví dụ tiêu biểu cho thế hệ sinh viên mới ra trường đang chật vật tìm việc. Sau hơn 200 hồ sơ gửi đi không hồi đáp, Leon cuối cùng nhận được một đề nghị làm việc ở Massachusetts.
Tuy nhiên, anh đành từ chối vì mức lương không đủ để trang trải cuộc sống tại một bang xa lạ, trong khi công ty cũng không hỗ trợ chi phí di dời. Anh chọn ở lại quê nhà Fort Worth, Texas, nơi cuối cùng cũng có một vị trí phù hợp với anh trong lĩnh vực công nghệ nam châm, và gần với bạn gái, nơi anh đang sống nhờ.
Sự chững lại trong hoạt động "dịch chuyển vì công việc" không chỉ giới hạn ở những người trẻ.
Gia đình Righi, sống tại Summit, New Jersey, mua ngôi nhà nhỏ vào năm 2017 với kế hoạch nâng cấp sau 5-7 năm khi gia đình đông thành viên hơn. Nhưng giờ đây, khi đã có 3 con, họ vẫn không thể chuyển đi. Giá nhà mới quá cao, nguồn cung lại khan hiếm và lãi suất hiện tại có thể khiến khoản thanh toán hàng tháng của họ tăng gấp đôi. Đành chấp nhận sống chật chội, họ trì hoãn kế hoạch bán nhà.
Ở chiều ngược lại, nhiều người cao tuổi như vợ chồng Bob và Ann Ruffatto tại ngoại ô Chicago lại muốn thu gọn không gian sống sau khi con cái trưởng thành. Nhưng họ cũng không tìm được nơi ở phù hợp để chuyển đến. Dù đã trả xong nợ mua nhà, họ vẫn ngần ngại rời đi bởi thị trường nhà ở trì trệ và thiếu lựa chọn hợp lý.
Gia đình Righi không thể mua một căn nhà rộng hơn vì giá nhà quá cao.
Thực tế, tỷ lệ người Mỹ dịch chuyển đã giảm đều đặn trong nhiều thập kỷ. Từ khoảng 20% trong những năm 1950-60, con số này chỉ còn 9,8% vào năm 2019, ngay trước đại dịch. Dù Covid-19 từng tạo ra một đợt “di cư ngắn hạn” về vùng ngoại ô, nhưng xu hướng đó đã nhanh chóng ảm đạm dần. Đến năm 2023, chỉ 7,8% người Mỹ chuyển nhà - mức thấp nhất từ khi dữ liệu được ghi nhận năm 1948. Trong số đó, sụt giảm mạnh nhất là các trường hợp chuyển nhà trong cùng quận, giảm khoảng 47% trong 3 thập kỷ qua.
Tình trạng “mắc kẹt” này còn biểu hiện ở thị trường việc làm. Từ lâu, người Mỹ được biết đến với tinh thần dám nghỉ, dám chuyển việc để tìm kiếm cơ hội tốt hơn. Song, theo dữ liệu của Cục Dự trữ Liên bang Philadelphia, trong những năm 1990, trung bình mỗi tháng có 2,8% người lao động thay đổi nơi làm việc. Sang thập kỷ 2020, con số này chỉ còn 2,3%.
“Ngồi yên chờ thời” đang trở thành xu hướng chủ đạo, phần vì lo sợ bị sa thải nếu là nhân viên mới, phần vì nhiều người đang giữ những hợp đồng lao động với lương và quyền lợi hấp dẫn sau đại dịch - được gọi là “còng tay vàng”.
Giấc mơ đang mờ dần
Sự trì trệ trong hoạt động dịch chuyển gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Với thị trường bất động sản, các gia đình trẻ không thể nâng cấp chỗ ở, người già không thể thu hẹp không gian sống, người mua nhà lần đầu thì gần như bị loại khỏi cuộc chơi.
Theo Redfin, trong suốt thập kỷ 2010, một hộ gia đình thu nhập trung bình chỉ phải chi dưới 30% thu nhập cho nhà ở, nhưng đến nay con số đó đã vọt lên 39%. Năm ngoái, số lượng giao dịch mua bán nhà rơi xuống mức thấp nhất trong gần 30 năm.
Đối với thị trường lao động, việc người lao động không dám rời khỏi công việc hiện tại hoặc chuyển tới nơi có cơ hội tốt hơn khiến năng suất và lợi nhuận doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Các công ty tuyển dụng như Kelly Services ghi nhận sự sụt giảm mạnh trong số lượng công việc yêu cầu di dời, từ 10% xuống chỉ còn 2-3%. Việc thiếu các gói hỗ trợ di chuyển, cùng với tâm lý bám trụ lợi ích sau đại dịch, khiến người lao động ít sẵn sàng thay đổi.
Không chỉ do tài chính, nhiều gia đình ngày nay có cả hai vợ chồng cùng đi làm, khiến việc chuyển nhà trở nên phức tạp hơn. Theo nghiên cứu từ Fed Richmond, các cặp đôi có thu nhập kép là nhóm có tỷ lệ di chuyển giữa các bang thấp nhất. Đồng thời, phụ nữ ngày càng đóng vai trò lớn hơn về kinh tế cũng làm thay đổi cấu trúc ra quyết định trong gia đình.
Trong bối cảnh đó, những người trẻ mới ra trường đang chật vật tìm chỗ đứng. Grace Ahn, 25 tuổi, tốt nghiệp ngành mỹ thuật nhưng đang làm nhân viên xã hội tại California với mức lương 22 USD/giờ. Cô từng hy vọng có thể bước chân vào ngành marketing, nhưng sau hàng trăm hồ sơ không hồi đáp, Ahn rơi vào trạng thái tuyệt vọng. “Lúc mới ra trường, tôi rất háo hức. Cứ nghĩ cả thế giới đang chờ đợi mình. Giờ thì mọi thứ đã khác,” cô nói.
Ở tuổi 50, Craig Allen - một quản lý dự án trong ngành game, cũng chọn phương án “tại chỗ” sau khi bị sa thải. Vì vợ có công việc cố định tại địa phương và con gái còn 2 năm học phổ thông, Allen ưu tiên tìm việc quanh khu vực hoặc chọn làm từ xa, thay vì chuyển đi nơi khác.
Từ góc nhìn vĩ mô, các nhà kinh tế như giáo sư Chang-Tai Hsieh cảnh báo rằng việc người lao động không thể hoặc không muốn di chuyển tới nơi có cơ hội tốt hơn đang trực tiếp ảnh hưởng đến GDP Mỹ. Một xã hội từng được biết đến với khả năng “dịch chuyển” - từ địa lý đến thu nhập, giờ đây đang bị kìm hãm bởi giá nhà cao, thị trường việc làm trì trệ và những ràng buộc tài chính cá nhân.
Tham khảo WSJ