Khả năng thượng đỉnh Putin - Zelensky: Không thể quên 'những con voi trong phòng'
Viễn cảnh về một cuộc gặp lịch sử giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang đối mặt với 'những con voi trong phòng', tức các bất đồng cơ bản về lãnh thổ và an ninh mà không bên nào muốn nhượng bộ.
Viễn cảnh ông Zelensky (trái) và ông Putin (phải) họp báo chung đã gần hơn bao giờ hết, nhưng vẫn còn nhiều trở ngại trước mắt - Ảnh: AFP
Bất chấp những tín hiệu tích cực từ Washington, khả năng về một hội nghị thượng đỉnh Nga -
Tổng thống Mỹ Donald Trump chào đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng ngày 18-8 - Ảnh: REUTERS
Bài toán nan giải
Tiến trình hòa bình cho xung đột Nga - Ukraine đang đối mặt với hai "con voi trong phòng" đối nghịch nhau. Ông Trump đã tập trung đáp ứng yêu sách lớn nhất của từng bên, mà không đả động gì đến nỗi lo ngại của bên kia. Đây vốn là công thức giúp ông lập tức có đột phá với từng bên, nhưng cũng tiềm ẩn các nguy cơ khổng lồ.
"Con voi" đầu tiên là vấn đề lãnh thổ của Nga. Ông Putin đã ra yêu cầu rõ ràng: Ukraine phải công nhận chủ quyền của Nga với vùng Donbass, đóng băng tiền tuyến để đổi lại một số khu vực Matxcơva đang kiểm soát ở Sumy và Kharkov.
Ông Zelensky cáo buộc Nga tấn công trước thềm hội nghị ở WashingtonÔng Trump đã "chuyển lời" này đến ông Zelensky, kèm lời khuyên Kiev nên "đổi đất lấy hòa bình". Tổng thống Mỹ còn khẳng định vấn đề chủ quyền của Nga với Crimea và việc Ukraine không gia nhập NATO đã trở thành chuyện "miễn bàn".
"Con voi" thứ hai là việc đảm bảo an ninh cho Ukraine. Trước mặt ông Zelensky và các lãnh đạo châu Âu, ông Trump bày tỏ sẵn sàng tham gia các đảm bảo an ninh cho Ukraine và điều này được hoan nghênh nhiệt tình.
Tuy nhiên vấn đề này không được nhắc đến khi Tổng thống Mỹ gặp ông Putin, trong khi vấn đề lãnh thổ cũng không được ông bàn bạc với ông Zelensky.
Trong khi đó Tổng thống Zelensky thể hiện sẵn sàng đàm phán, nói kế hoạch thượng đỉnh sẽ "chính thức trong vòng một tuần hoặc 10 ngày tới".
Thủ tướng Đức Friedrich Merz cũng tin sẽ có thượng đỉnh "trong hai tuần tới". Nhưng ông Zelensky kiên quyết "không có ý định đánh đổi lãnh thổ lấy thỏa thuận hòa bình", còn Matxcơva thì "bác bỏ thẳng thừng ý tưởng về lực lượng quốc tế tại biên giới".
Nhà khoa học chính trị Grigorii Golosov (ĐH châu Âu tại St. Petersburg) nhận định ông Putin chỉ chịu gặp ông Zelensky "nếu tin chắc cuộc gặp là để Ukraine đầu hàng, để ông Zelensky thừa nhận thất bại".
Hai "con voi" này có thể trở thành "bom nổ chậm" thổi bay những tiến triển gần đây. Dù trên bề mặt Washington đã đạt thỏa thuận với từng nước, tiến triển hòa bình vẫn hoàn toàn có thể "về 0" nếu không bên nào nhượng bộ.
Gặp ở đâu là vấn đề lớn
Việc lựa chọn địa điểm cho hội nghị thượng đỉnh tiềm năng Nga - Ukraine cũng đang là bài toán ngoại giao phức tạp. Do ông Putin đối mặt lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự quốc tế (ICC), nên các địa điểm khả dĩ rất hạn chế.
Matxcơva là phương án được ông Putin đề cập sớm nhất trong buổi họp báo chung với ông Trump tại Alaska, nhưng có thể bị xem là nhượng bộ mang tính biểu tượng và Ukraine đã phản đối mạnh mẽ.
Geneva được Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đề xuất như một lựa chọn trung lập. Ngoại trưởng Thụy Sĩ cũng cam kết cấp "quyền miễn trừ" cho ông Putin khỏi lệnh bắt giữ ICC.
Theo Politico, Budapest đang là lựa chọn hàng đầu của Nhà Trắng và mật vụ Mỹ đã bắt đầu chuẩn bị. Đây là lựa chọn thú vị vì Hungary vừa là thành viên NATO và EU, vừa có được cảm tình của ông Trump, nhưng Kiev lại không mặn mà vì Hungary thường phủ quyết các viện trợ dành cho Ukraine.
Ông Trump mời ông Zelensky và ông Macron đi xem 'cửa hàng lưu niệm MAGA giữa lòng Nhà Trắng'