Trong những tuần gần đây, người Mỹ xôn xao trước con số 1,7 tỷ USD của giải Powerball — một trong ba giải độc đắc lớn nhất lịch sử xổ số Mỹ. Thế nhưng đằng sau con số tưởng chừng phi thực này là một yếu tố ít ai nghĩ tới: chính sách lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed).
Khi Chủ tịch Jerome Powell của Fed nâng lãi suất lên mức cao nhất trong nhiều năm để kiềm chế lạm phát, đồng thời kéo dài việc hạ lãi suất, tác động không chỉ lan tới thị trường nhà đất, tín dụng hay tiết kiệm, mà còn "ngấm" vào cả những trò chơi may rủi.
Số tiền nhận thật
Điểm mấu chốt để hiểu vấn đề này nằm ở việc người trúng giải có hai lựa chọn nhận thưởng. Một là nhận toàn bộ số tiền một lần (lump sum) và hai là nhận dần hàng năm trong vòng 29 năm (annuity). Mặc dù hầu hết người trúng giải đều chọn nhận tiền mặt một lần, con số khổng lồ được quảng cáo lại là giá trị của khoản thanh toán trả dần.
Trong một môi trường lãi suất thấp, như giai đoạn đại dịch COVID-19, sự chênh lệch giữa hai khoản tiền này không quá lớn. Tuy nhiên, khi Fed giữ lãi suất cao, giá trị của khoản thanh toán trả dần đã tăng lên đáng kể.
Giải thưởng annuity — con số được quảng cáo — thực chất là tổng giá trị của 30 khoản thanh toán trải dài trong 29 năm. Để trả được số tiền này, ban tổ chức sẽ mua trái phiếu chính phủ hoặc các công cụ nợ có lợi suất cố định.
Khi lãi suất cao, lợi suất trái phiếu cũng cao, đồng nghĩa với việc ban tổ chức chỉ cần bỏ ra ít vốn ban đầu hơn để tạo ra cùng một chuỗi thanh toán. Điều này cho phép họ công bố một giải thưởng annuity lớn hơn rất nhiều so với khoản tiền mặt thực tế sẵn sàng chi trả ngay lập tức.
Lấy ví dụ hiện tại, người trúng Powerball có hai lựa chọn: nhận khoảng 770 triệu USD tiền mặt ngay lập tức, hoặc nhận đủ 1,7 tỷ USD trong gần ba thập kỷ. Chênh lệch giữa hai phương án lên tới 121% — mức cao bất thường so với chỉ 20% vào giai đoạn lãi suất thấp năm 2020. Khi đó, Fed hạ lãi suất để kích thích nền kinh tế trong đại dịch, khiến lợi suất trái phiếu sụt giảm và kéo giá trị annuity xuống.
Tuy nhiên điều đáng nói là trong thực tế, hầu hết người trúng giải đều chọn tiền mặt.
Lý do rất đơn giản: một khoản đầu tư hợp lý có thể mang lại lợi suất vượt mức 6%/năm cần thiết để biến 770 triệu USD thành 1,7 tỷ USD trong 29 năm. Thị trường chứng khoán Mỹ trong ba thập kỷ qua đạt trung bình hơn 8%/năm, chưa kể ưu thế thuế vốn so với thuế thu nhập.
Chiêu trò quảng cáo
Vậy tại sao các công ty xổ số vẫn quảng bá rầm rộ con số annuity mà gần như không ai nhận? Câu trả lời nằm ở tâm lý và tiếp thị.
Một jackpot tỷ đô gây tiếng vang mạnh hơn nhiều so với "mức tiền mặt" ít ấn tượng hơn. Lượng vé bán ra tăng vọt mỗi khi con số annuity vượt mốc 1 tỷ USD, tạo ra vòng lặp doanh thu tích cực cho nhà tổ chức.
Từ góc nhìn của người chơi, lựa chọn annuity vẫn có ý nghĩa nhất định: giảm rủi ro đầu tư, giãn thuế qua nhiều năm, và đảm bảo dòng tiền ổn định. Tuy nhiên với tâm lý "tiền ngay bây giờ" và niềm tin vào khả năng đầu tư, đa số người Mỹ không muốn chờ gần ba thập kỷ để nhận đủ số tiền trên tấm vé trúng.
Tác động của lãi suất lên giá trị jackpot có thể chỉ là một "phản ứng phụ" trong bức tranh kinh tế vĩ mô, nhưng nó cho thấy ảnh hưởng của chính sách tiền tệ len lỏi vào cả những lĩnh vực tưởng chừng xa rời kinh tế học.
Khi lãi suất cao, những con số annuity trở nên phình to, tạo nên ảo giác về những cơ hội trúng thưởng "đổi đời" lớn hơn bao giờ hết. Còn với người trúng số, lựa chọn giữa tiền ngay hay tiền trả dần vẫn là câu hỏi muôn thuở mà lãi suất chỉ là một phần câu trả lời.
*Nguồn: CNN, Fortune, BI