Trong một cửa hàng 7-Eleven ở Tokyo, có những nhân viên kỳ lạ, có thể làm việc không mệt mỏi, đảm nhiệm các ca đêm và thực hiện các công việc nhàm chán như bổ sung hàng tồn kho hay lau dọn sàn nhà. "Nhân viên" này không phải là người, mà là một con robot. Đây không phải là một chiêu trò quảng cáo, mà là một phần trong nỗ lực ứng phó trực tiếp của Nhật Bản trước một cuộc khủng hoảng nhân khẩu học đang đe dọa làm tê liệt cả một nền kinh tế.
Tự động hóa từ nhu cầu cấp bách
Việc bổ sung hàng hóa và lau sàn là những công việc lặp đi lặp lại và tốn thời gian. 7-Eleven ước tính rằng nhân viên dành trung bình 1-2 giờ mỗi ngày chỉ để vận chuyển đồ uống từ kho ra quầy trưng bày.
Việc giao phó những công việc này cho robot không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn giải phóng nhân viên để họ có thể tập trung vào những nhiệm vụ đòi hỏi sự sáng tạo và tương tác với khách hàng nhiều hơn.
Trong ba tháng tới, công ty sẽ đánh giá hiệu quả của robot tại cửa hàng Arakawa Nishiogu 7-chome ở Tokyo. Nếu thử nghiệm thành công, việc sử dụng robot sẽ được mở rộng ra các cửa hàng khác. Hiroki Takei, giám đốc điều hành tại 7-Eleven, cho biết: "Chúng tôi đặt mục tiêu tăng năng suất và tạo ra một môi trường nơi chúng tôi có thể thử thách bản thân để tạo ra các loại sản phẩm và dịch vụ mới".
Tuy nhiên, động lực thực sự đằng sau quá trình tự động hóa này không chỉ là sự tiến bộ mà còn là một nhu cầu cấp thiết. Nhật Bản đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng dân số chưa từng có, với tỷ lệ sinh giảm mạnh và tuổi thọ trung bình thuộc hàng cao nhất thế giới.
Kết quả là dân số đang già hóa và lực lượng lao động suy giảm nhanh chóng. Hiện tại, khoảng một phần ba dân số Nhật Bản trên 65 tuổi, khiến việc duy trì các ngành dịch vụ quan trọng như konbini (cửa hàng tiện lợi) trở nên vô cùng khó khăn. Việc tự động hóa đã trở thành một giải pháp sống còn, không phải để thay thế người lao động, mà để bổ sung và lấp đầy hàng triệu vị trí trống.
Robot trong cửa hàng, robot trên đường phố
Xu hướng tự động hóa ở Nhật Bản không chỉ giới hạn trong các cửa hàng. Nó đang mở rộng ra cả các lĩnh vực khác của ngành dịch vụ. Trong một thử nghiệm trước đó, 7-Eleven đã thử nghiệm một đội robot giao hàng bốn bánh trên các vỉa hè công cộng. Những robot nhỏ gọn này, được phát triển cùng với công ty khởi nghiệp Lomby Inc. và hãng ô tô khổng lồ Suzuki, di chuyển với tốc độ tối đa 6km/h, tương đương với tốc độ của một người đi bộ nhanh. .
Những robot này được trang bị tám camera và được giám sát từ xa. Khách hàng chỉ cần đặt hàng qua ứng dụng "7NOW", và robot sẽ giao hàng đến tận nhà trong vòng 20 phút. Thử nghiệm này được thực hiện tại Hachioji, một thành phố ở phía tây Tokyo, một khu vực có địa hình dốc và dân số già, nhằm mục đích xác định những vấn đề tiềm ẩn trước khi triển khai rộng rãi.
Điều này cho thấy đây không chỉ là giải pháp cho tình trạng thiếu tài xế giao hàng mà còn là cách để đáp ứng nhu cầu của nhóm khách hàng lớn tuổi, những người gặp khó khăn trong việc tự đi mua sắm.
Ngoài ra, một số cửa hàng 7-Eleven cũng đã triển khai màn hình dịch vụ khách hàng từ xa tại quầy thanh toán để giải quyết các ca làm việc đêm khuya. Khách hàng có thể tương tác với nhân viên hỗ trợ từ xa thông qua màn hình độ nét cao, duy trì mô hình dịch vụ 24/7 mà không cần nhân viên trực tiếp tại cửa hàng.
Tương lai của nền kinh tế dịch vụ
Phương pháp tiếp cận tự động hóa toàn diện này, bao gồm sắp xếp hàng hóa, vệ sinh, giao hàng và dịch vụ khách hàng, là một bước tiến lớn so với những hệ thống tự động hóa trước đây. Nhật Bản không đơn độc trong cuộc đua này.
Tập đoàn Rakuten Group đang sử dụng robot để giao cà phê Starbucks, trong khi Panasonic đã thử nghiệm robot và máy bay không người lái để giao đồ ăn nóng. Với việc Nhật Bản chính thức cho phép sử dụng robot giao hàng trên đường phố công cộng từ tháng 4 năm 2023, cuộc cách mạng tự động hóa nền kinh tế dịch vụ đã chính thức bắt đầu.
Nhật Bản có thể đang đi trước thời đại, nhưng họ đang trải qua một vấn đề mà nhiều quốc gia phát triển có thể sẽ sớm phải đối mặt. Khi dân số già hóa và lực lượng lao động toàn cầu suy giảm, câu hỏi làm thế nào để duy trì sự vận hành của xã hội trở nên cấp bách.
Ở nhiều nước phương Tây, tự động hóa thường bị coi là mối đe dọa, có nguy cơ khiến lao động con người trở nên lỗi thời. Nhưng ở Nhật Bản, bối cảnh hoàn toàn ngược lại. Nỗi lo chính không phải là robot sẽ chiếm mất việc làm, mà là sẽ không có đủ người hoặc robot để làm những công việc cần thiết.
Tuy nhiên, tương lai tự động hóa này cũng đặt ra những câu hỏi sâu sắc. Tác động xã hội lâu dài của việc thuê ngoài các công việc hàng ngày cho máy móc là gì? Liệu sự tiện lợi liền mạch của một cửa hàng do robot vận hành có phải trả giá bằng sự tương tác giữa người với người? Dù những câu hỏi này vẫn chưa có lời giải, nhưng rõ ràng, robot là một giải pháp thực dụng cho một vấn đề cấp bách. Và khi chúng hòa nhập sâu hơn vào cấu trúc xã hội, chúng chắc chắn sẽ thay đổi xã hội theo những cách mà chúng ta chưa thể dự đoán được.