Tờ Nhân dân Nhật báo (Trung Quốc) đưa tin, tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào dài 1.035 km từ thành phố Côn Minh ở tỉnh Vân Nam, phía tây nam Trung Quốc, đến thủ đô Vientiane của Lào, đã trở thành "hành lang vàng" nối liền Trung Quốc và ASEAN, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khu vực dọc theo tuyến đường này.
Kể từ khi khai trương vào tháng 12/2021, khối lượng hàng hóa vận chuyển trên tuyến đường sắt này đã tăng trưởng hai chữ số trong 3 năm liên tiếp, trong khi lưu lượng hành khách xuyên biên giới hàng ngày đã tăng từ khoảng 300 lên tới 1.300 người. Tính đến tháng 8/2025, tuyến đường sắt này đã vận chuyển hơn 66,5 triệu tấn hàng hóa, bao gồm hơn 3.000 loại hàng hóa xuyên biên giới.
Một nhân viên mặc trang phục truyền thống chào đón hành khách trên chuyến tàu chở khách từ Côn Minh đến Vientiane dọc theo tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào. Ảnh: Nhân dân Nhật báo
Để mở rộng thị trường, tự mua một lô sầu riêng
Mùa sầu riêng là thời điểm bận rộn nhất trong năm đối với thương nhân Trung Quốc Trương Đức Hoan. Làm việc trong ngành vận tải hàng hóa xuyên biên giới trên tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào ở Vân Nam, ông chưa bao giờ nghĩ tuyến đường này lại trở thành một lựa chọn phổ biến đến vậy. Chuyến công tác Lào năm 2022 cùng đoàn doanh nghiệp Trung Quốc đã cho thấy tiềm năng của tuyến đường sắt này, thôi thúc Trương thuê 100 kho lạnh bằng một khoản đầu tư táo bạo.
Mọi việc ban đầu không hề suôn sẻ. Trương đã quảng bá dịch vụ của mình tại các chợ bán buôn trái cây ở Côn Minh trong nhiều ngày mà không kiếm được một đơn hàng nào.
"Vấn đề không phải ở cước phí vận chuyển", một nhà nhập khẩu sầu riêng nói với Trương. Với một container sầu riêng trị giá khoảng 1 triệu nhân dân tệ (RMB, 3,5 tỷ VNĐ), các nhà nhập khẩu không muốn mạo hiểm để sầu riêng bị hư hỏng. Phí vận chuyển 40.000 RMB (138 triệu VNĐ) chẳng đáng là bao so với nguy cơ mất mát toàn bộ lô hàng nếu không đảm bảo được độ tươi ngon.
Vì không có nhà nhập khẩu nào muốn chấp nhận rủi ro nên Trương quyết định tự mình mua một lô sầu riêng để chứng minh chất lượng dịch vụ.
Sau khi lô hàng được vận chuyển, Trương kiểm tra vị trí và nhiệt độ của container vài tiếng một lần. Sau 26 tiếng, sầu riêng được vận chuyển bằng container lạnh mới trên tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào đã đến Côn Minh trong tình trạng hoàn hảo, và ngay lập tức được mua hết. Một thương nhân ấn tượng với thành quả này đã ký hợp đồng ngay tại chỗ để công ty của Trương vận chuyển sáu container sầu riêng.
Theo Nhân dân Nhật báo, trước khi có đường sắt, sầu riêng chủ yếu được vận chuyển bằng xe tải, mất nhiều thời gian hơn và dễ bị gián đoạn do sạt lở đất, rào chắn đường bộ hoặc tắc nghẽn vào mùa mưa. Ngày nay, với các container lạnh thông minh trên tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào, cho phép theo dõi bằng hệ thống định vị toàn cầu (GPS) và kiểm soát nhiệt độ từ xa, hành trình vận chuyển sầu riêng đã nhanh hơn, chi phí tương đương và tỷ lệ hư hỏng thấp hơn nhiều.
Tin đồn nhanh chóng lan truyền trong giới buôn bán trái cây ở Vân Nam rằng "Đường sắt Trung Quốc - Lào là lựa chọn an toàn hơn để vận chuyển sầu riêng". Hoạt động kinh doanh bắt đầu khởi sắc.
Năm 2023, vận tải hàng hóa xuyên biên giới trên tuyến đạt khoảng 4,22 triệu tấn, tăng gần 95% so với cùng kỳ năm trước.
Một chuyến tàu chở trái cây tươi đến thành phố Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên, phía tây nam Trung Quốc qua tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào. Ảnh: Nhân dân Nhật báo
Tăng chuyến, thông quan nhanh hơn
Sự gia tăng đột biến theo mùa của hàng hóa dễ hỏng cũng là một thử thách đối với hiệu quả thông quan.
Tô Minh - Trưởng phòng Giám sát Cảng đường sắt tại Hải quan Mãnh Lạp thuộc Hải quan Côn Minh - cho biết: "Để nâng cao năng lực, cơ quan hải quan đã áp dụng mô hình khai báo trước, rút ngắn thời gian thông quan xuống chỉ còn từ 2 đến 5 tiếng."
Với việc khai báo trước, thông tin về hàng hóa được cung cấp trước khi hàng đến, và nếu không cần kiểm tra, hàng hóa có thể thông quan ngay lập tức.
Trong khi đó, ngành đường sắt đã tăng tần suất dịch vụ vận chuyển hàng hóa mỗi ngày. Hiện nay, 18 chuyến tàu chở hàng xuyên biên giới chạy mỗi ngày trên tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào, giúp tăng đáng kể năng lực vận tải.
Theo số liệu của Hải quan Côn Minh, kim ngạch thương mại nông sản giữa Vân Nam và các nước ASEAN trong nửa đầu năm nay đạt 18,62 tỷ RMB (64,24 nghìn tỷ VNĐ), tăng 23,5% so với cùng kỳ năm trước. Hơn một nửa lượng hàng hóa này được vận chuyển qua tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào.
"Nhu cầu vận tải hàng hóa mạnh mẽ phản ánh nhu cầu nội địa [Trung Quốc] mạnh mẽ", Chu Giang - Trưởng phòng Vận tải hàng hóa tại Công ty TNHH Tập đoàn Cục Đường sắt Côn Minh, thuộc Tập đoàn Đường sắt Trung Quốc - cho biết.
Nhân dân Nhật báo đưa tin, các loại trái cây Đông Nam Á như sầu riêng và măng cụt ngày càng được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng. Nhờ năng lực đường sắt được cải thiện, ngành nông nghiệp, hậu cần và các ngành liên quan ở bên ngoài Trung Quốc đã phát triển nhanh chóng. Tại Thái Lan, diện tích trồng sầu riêng đã tăng trưởng đáng kể trong những năm gần đây, với hơn 90% lượng sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc.
Tính đến cuối tháng 8, tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào đã vận chuyển hơn 155.000 tấn sầu riêng, tăng hơn 90% so với cùng kỳ năm trước.
Cùng lúc đó, rau củ từ Vân Nam đang dần có mặt trên các kệ hàng siêu thị ở Vientiane.
"Rau củ Vân Nam chỉ mất 26 tiếng để đến Vientiane và chỉ mất thêm một ngày nữa để đến Thái Lan, gần bằng một nửa thời gian vận chuyển đường bộ", Chu Giang nói.
Một đoàn tàu cao tốc chạy trên tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào ở huyện Mãnh Lạp, châu tự trị dân tộc Thái Tây Song Bản Nạp, tỉnh Vân Nam, phía tây nam Trung Quốc. Ảnh: Nhân dân Nhật báo
'Nền kinh tế công nghiệp' đang trở nên rõ rệt
Theo Nhân dân Nhật báo, hàng hóa Trung Quốc như quần áo, xe năng lượng mới và sản phẩm quang điện cũng rất được ưa chuộng tại Đông Nam Á. Kể từ khi tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào đi vào hoạt động, lượng hàng hóa được vận chuyển đã tăng từ hơn 500 loại lên hơn 3.000 loại. Cửa khẩu đường sắt Ma Hàm hiện được xếp hạng là một trong những cửa khẩu đường sắt hiệu quả nhất của Trung Quốc, trở thành cửa ngõ đường sắt lớn nhất của nước này vào ASEAN.
Hùng Bân - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu ASEAN tại Đại học Khoa học và Công nghệ Côn Minh - cho biết: "Sự chuyển dịch từ 'nền kinh tế kênh đào' sang 'nền kinh tế cảng biển' và bây giờ là 'nền kinh tế công nghiệp' đang trở nên rõ rệt dọc theo tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào."
Những nơi như Ma Hàm ở Trung Quốc, Boten và Vientiane ở Lào đang chuyển mình từ các trung tâm nông nghiệp thành các trung tâm hậu cần và công nghiệp. Khu Hợp tác Kinh tế Ma Hàm - Boten giữa Trung Quốc và Lào đã thu hút hơn 300 doanh nghiệp tới đầu tư, tạo ra các cụm công nghiệp như kho lạnh, chế biến và thương mại điện tử xuyên biên giới. Từ việc kết nối hai quốc gia đến kết nối toàn bộ Bán đảo Đông Dương, tuyến đường sắt Trung Quốc - Lào đang tiếp tục khai phá những tiềm năng mới.