Trong bối cảnh bị loại khỏi phần lớn thị trường châu Âu do xung đột tại Ukraine và các lệnh trừng phạt kinh tế kéo dài, Nga đang đẩy mạnh chiến lược xoay trục sang phương Đông để duy trì dòng tiền từ ngành năng lượng. Trung Quốc, với vai trò là quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn thứ hai thế giới, trở thành điểm đến quan trọng nhất cho nguồn khí đốt dư thừa từ Siberia.
Tuy nhiên, cái giá của sự phụ thuộc này không hề nhỏ. Theo một tài liệu dự thảo từ Bộ Kinh tế Nga, Nga dự kiến sẽ bán khí đốt cho Trung Quốc với mức giá thấp hơn ít nhất 27% so với mức giá mà nước này từng áp dụng với khách hàng tại châu Âu và Thổ Nhĩ Kỳ trong ba năm tới. Đặc biệt, khoảng cách này sẽ nới rộng lên tới 38% vào năm 2025.
Dữ liệu từ bản dự toán ngân sách liên bang cho năm 2026 cho thấy rõ thách thức mà Điện Kremlin đang đối mặt, đó là bảo toàn doanh thu bằng cách duy trì khối lượng xuất khẩu, nhưng phải chấp nhận đánh đổi về giá bán.
Sự dịch chuyển này thể hiện rõ qua việc Nga dồn lực cho dự án đường ống Power of Siberia - tuyến khí đốt chạy từ vùng Viễn Đông của Nga tới miền Bắc Trung Quốc, và đang thúc đẩy giai đoạn 2 là Power of Siberia-2 với công suất dự kiến lên đến 50 tỷ m3 khí mỗi năm.
Theo dữ liệu từ EIA, Trung Quốc hiện nhập khẩu khoảng 79 tỷ m3 khí đốt (cả qua đường ống và LNG). Sau khi đường ống Power of Siberia-2 hoàn thiện, Bắc Kinh có thể sẽ nhập tổng cộng 100 tỷ m3 khí đốt từ Moscow.
Tổng thống Nga Vladimir Putin từng công khai gọi thỏa thuận bán khí đốt cho Trung Quốc là một “lợi thế cạnh tranh” cho Bắc Kinh. Trong khi đó, CEO Gazprom, Alexei Miller, cũng thừa nhận rằng giá khí bán cho Trung Quốc thấp hơn nhiều so với giá dành cho châu Âu trước đây.
Phía Trung Quốc, dù sử dụng ngôn từ thận trọng hơn như “giá thị trường hợp lý” hay “điều kiện cạnh tranh”, nhưng các báo cáo từ truyền thông đại lục như Guancha hay Cnyes đều xác nhận rằng Nga đã nhượng bộ về giá để có được hợp đồng dài hạn với Bắc Kinh.
Chiến lược này phản ánh rõ cán cân quyền lực mới trong quan hệ năng lượng Nga - Trung. Bắc Kinh đang giữ vị thế chủ động hơn khi trở thành khách hàng duy nhất sẵn sàng hấp thụ khối lượng lớn khí đốt của Nga thông qua các đường ống xuyên quốc gia. Đổi lại, Trung Quốc có được nguồn cung ổn định với mức giá ưu đãi, từ đó gia tăng lợi thế khi đàm phán mua khí tự nhiên hóa lỏng từ các thị trường khác như Mỹ, Qatar hay Úc.
Về phía Nga, dù chấp nhận mức giá thấp hơn, nhưng việc duy trì thị trường xuất khẩu lâu dài, đặc biệt là qua các đường ống cố định, vẫn quan trọng hơn trong bối cảnh châu Âu gần như đã đóng cửa. Tình hình tài chính của Gazprom, tập đoàn khí đốt quốc doanh lớn nhất Nga, chắc chắn sẽ chịu ảnh hưởng khi biên lợi nhuận sụt giảm. Song, Điện Kremlin dường như chấp nhận sự đánh đổi này như một bước đi chiến lược để giữ chân khách hàng lớn nhất còn lại.
Trong dài hạn, việc phụ thuộc vào một khách hàng duy nhất và phải bán với giá thấp đặt ra những câu hỏi lớn về khả năng duy trì sức mạnh tài chính của ngành năng lượng Nga. Nhưng trước mắt, khi cửa ngõ châu Âu đã khép lại, lựa chọn dành cho Moscow dường như không còn nhiều.
Tham khảo Oilprice