Giáo sư Serge Haroche (giữa) chia sẻ với báo chí tại Hà Nội ngày 3-10 - Ảnh: DUY LINH
Giáo sư 
Cơ hội phát triển các ngành khoa học cơ bảnĐỌC NGAY
Nếu chỉ nhìn vào lợi ích trước mắt mà bỏ qua giai đoạn nền tảng là nghiên cứu khoa học cơ bản, theo ông Haroche, nhiều thiết bị điện tử mà con người đang sử dụng và hưởng lợi hiện nay sẽ không tồn tại.
Ông khẳng định không có nghiên cứu khoa học cơ bản nào là vô dụng mà đơn giản, nó cần thời gian để cho thấy sự hữu ích.
Dẫn chứng là năm 1862, nhà vật lý và toán học James Clerk Maxwell đã công bố các phương trình Maxwell nổi tiếng của mình, song chúng bị xem là không hữu dụng khi không thể chứng minh và áp dụng vào thực tế.
Đến năm 1888, khi ông Heinrich Hertz thực hiện thí nghiệm nhỏ của mình, nó cho thấy sóng điện từ như ý tưởng của ông Maxwell là có thật và chúng có thể truyền qua các phòng.
Khi được hỏi ý nghĩa của việc này, ông Hertz đã đơn giản trả lời rằng thí nghiệm này chẳng có tác dụng gì cả mà chỉ để chứng minh phương trình Maxwell đã đúng. "Có những sóng điện từ bí ẩn mà mắt thường không thể nhìn thấy nhưng chúng tồn tại" - ông nói. Và từ phương trình của ông Maxwell cùng thí nghiệm của ông Hertz, ngày nay chúng ta đã có truyền hình, radio và nhiều thứ khác sử dụng vô tuyến.
"Cần rất nhiều nghiên cứu khoa học cơ bản, không ai hình dung được tương lai sẽ phát triển như thế nào. Mọi sự hình dung của chúng ta về tương lai, đến một lúc nào đó sẽ thật ngây ngô", giáo sư Haroche nói sau khi dẫn chứng về nghiên cứu từng bị gọi là "vô dụng" của ông Maxwell cách đây hơn 150 năm.
Dẫn ra nhiều ví dụ khác như hệ thống định vị toàn cầu (GPS) hay máy chụp cộng hưởng từ, ông Haroche khẳng định không có khoa học cơ bản thì không có thành tựu công nghệ và tương lai công nghệ.
Lợi thế của Việt Nam
Trong cuộc trò chuyện với báo chí sau đó, ông Haroche hóm hỉnh và khiêm tốn khi cho rằng có lẽ sẽ chẳng bao giờ được phỏng vấn nếu không đạt được giải Nobel vật lý năm 2012. Và thực tế, như ông chia sẻ, bản thân chưa bao giờ xem đó là mục tiêu khi bắt đầu con đường nghiên cứu khoa học.
Khi được hỏi Việt Nam nên bắt đầu từ đâu trong cuộc đua lượng tử, ông không ngần ngại trả lời ngay lập tức: phải từ khoa học cơ bản và để có được nền khoa học cơ bản phát triển thì cần có tài năng, đào tạo bài bản. Lợi thế của Việt Nam, theo vị giáo sư người Pháp, chính là hệ thống chính trị ổn định, qua đó tạo điều kiện cho những chiến lược và dự án dài hơi về phát triển khoa học cơ bản, công nghệ.
Theo ông, cần tạo điều kiện hơn nữa cho các nhà nghiên cứu trẻ "có đất" để tiến hành nghiên cứu và tự do lựa chọn nghiên cứu, bởi khoa học cơ bản là cầu nối dẫn tới khoa học ứng dụng. Tuy nhiên, điều quan trọng trước tiên là phải có một thế hệ học sinh có trình độ tốt về toán, lý, hóa và về điều này, ông đánh giá Việt Nam đang có một thế hệ trẻ có trình độ ngày càng tốt.
"Có thể gửi họ đi học ở nước ngoài nhưng quan trọng là họ phải trở về nước, và được phép có phòng nghiên cứu, thí nghiệm riêng. Trung Quốc đã rất thành công trong lĩnh vực này", ông nói.
Đặc biệt, ông chia sẻ niềm tin rằng một nhà khoa học Việt Nam có thể không kiếm được nhiều tiền khi trở về nước so với khi làm tại Mỹ hay châu Âu, song lòng yêu nước thì rất nhiều và luôn sẵn có.
"Thanh niên cần được hỗ trợ nền tảng, còn nhà nước cần có vai trò hỗ trợ lâu dài", ông nêu khuyến nghị. Những sáng kiến của Việt Nam hiện nay về khoa học công nghệ đều hay, song để triển khai được, theo giáo sư Haroche, ngoài điều kiện tốt cho nhân tài tìm tòi, phát triển nhanh thì cần phải có sự thích ứng nhanh và phát triển theo hướng mở để giao lưu và học hỏi kinh nghiệm từ các nước khác.
Giáo sư Serge Haroche sinh năm 1944 tại Morocco và đến năm 12 tuổi, ông cùng gia đình mới chuyển đến Pháp. Năm 2012, ông cùng nhà khoa học David Wineland của Mỹ được trao giải Nobel vật lý nhờ tìm ra cách đo được các hạt lượng tử, một tiến bộ mở đường cho cuộc cách mạng máy tính trong thế kỷ 21.
Giáo sư Haroche cho biết mình nghiên cứu vật lý lượng tử, cụ thể là tia laser, khi đã có một số người nghiên cứu rồi. Theo giáo sư, thời gian, niềm tin và tiền bạc là điều cần thiết nhưng để tạo nên thành công cho nghiên cứu của ông chính là những người mà ông được học hỏi và làm việc cùng.
Mong chờ nhà khoa học Việt Nam đạt giải thưởng Nobel
Link nội dung: https://businessinvestmentvn.com/chu-nhan-nobel-vat-ly-2012-dan-sinh-vien-viet-nam-hay-nghien-cuu-dieu-minh-tin-la-dung-a271705.html