Trung Quốc khẳng định đây là “biện pháp hợp pháp” theo luật pháp quốc tế, bác bỏ cáo buộc “cưỡng ép kinh tế” của Mỹ sau khi Washington công bố các mức thuế trả đũa và hạn chế xuất khẩu quy mô lớn.
Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết các biện pháp được ban hành ngày 9/10 là một phần trong nỗ lực hoàn thiện hệ thống kiểm soát xuất khẩu và “bảo vệ tốt hơn hòa bình thế giới cũng như ổn định khu vực” trong bối cảnh an ninh toàn cầu biến động.
Theo quy định mới, phạm vi kiểm soát được mở rộng không chỉ với nguyên liệu đất hiếm mà còn bao gồm quyền sở hữu trí tuệ và công nghệ liên quan. Động thái này được công bố chỉ vài tuần trước khả năng diễn ra cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Phát ngôn viên Bộ Thương mại Trung Quốc nói: “Những biện pháp này không phải là lệnh cấm xuất khẩu. Các đơn hàng đáp ứng yêu cầu sẽ được phê duyệt. Trung Quốc đã đánh giá toàn diện tác động tiềm tàng đối với chuỗi cung ứng và tin rằng ảnh hưởng thực tế sẽ không nhiều”.
Theo quy định mới, các doanh nghiệp nước ngoài phải xin cấp phép nếu sản phẩm chứa hơn 0,1% đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc, hoặc được sản xuất bằng công nghệ khai thác, tinh luyện, chế tạo nam châm hoặc tái chế của Trung Quốc. Các đơn hàng có thể phục vụ mục đích quân sự sẽ bị từ chối.
Ngay sau khi Bắc Kinh siết chặt quy định, Phòng Thương mại châu Âu tại Trung Quốc cho biết đang có tình trạng “ùn ứ hồ sơ xin giấy phép xuất khẩu” và cảnh báo các biện pháp mới “khiến chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu thêm phức tạp”.
Đáp trả động thái của Trung Quốc, ngày 10/10, Tổng thống Trump thông báo áp thuế 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, “cao hơn bất kỳ mức thuế nào hiện nay”, bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/11. Washington cũng sẽ áp hạn chế xuất khẩu với “mọi phần mềm trọng yếu”.
Ông Trump viết trên Truth Social rằng “không thể để Trung Quốc giam giữ thế giới” bằng chính sách đất hiếm. Thị trường chứng khoán sau đó lao dốc khiến vốn hóa toàn cầu bốc hơi khoảng 2.000 tỷ USD.
Bộ Thương mại Trung Quốc ngay sau đó cáo buộc Mỹ “áp dụng tiêu chuẩn kép”, chỉ ra rằng “danh mục kiểm soát của Mỹ hiện bao gồm hơn 3.000 mặt hàng, trong khi của Trung Quốc chưa đến 1.000”.
Trung Quốc hiện chiếm khoảng 70% nguồn cung đất hiếm toàn cầu và nhiều lần dùng khoáng sản chiến lược này làm quân bài trong đàm phán thương mại.
Chỉ vài giờ sau khi công bố siết xuất khẩu, Bắc Kinh cũng thông báo sẽ thu phí đối với tàu Mỹ cập cảng Trung Quốc từ ngày 14/10, tương đương mức phí mới của Washington áp dụng với tàu Trung Quốc có hiệu lực trong cùng ngày.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Mỹ chỉ chiếm 0,1% sản lượng đóng tàu toàn cầu, trong khi Trung Quốc chiếm tới 53,3%.
Bộ Thương mại Trung Quốc cho rằng đây là “hành động phòng vệ thụ động cần thiết”, đồng thời nhấn mạnh rằng các biện pháp của Mỹ “đã làm tổn hại nghiêm trọng bầu không khí đàm phán kinh tế - thương mại song phương”.
Quan chức cấp cao hai nước gần đây đã nối lại đối thoại thương mại. Các cuộc gặp tại Geneva hồi tháng 5 và London tháng 6 đã tạo nền tảng cho “khuôn khổ” thỏa thuận. Vòng đàm phán cấp cao thứ ba diễn ra tháng 7 cho thấy hai bên đạt được một số tiến triển.
Tại Madrid hồi tháng 9, hai nước đạt được “đồng thuận cơ bản” về việc thoái vốn TikTok tại Mỹ, trước hạn chót buộc ứng dụng này phải bán lại hoặc đóng cửa.
Ngày 19/9, ông Trump và ông Tập điện đàm nhưng chưa đạt thỏa thuận cuối cùng. Sau cuộc gọi, ông Trump tuyên bố hai bên sẽ gặp bên lề Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Gyeongju, Hàn Quốc, vào cuối tháng 10.
Dù Trung Quốc chưa xác nhận cuộc gặp, ông Trump nói sẽ thăm Bắc Kinh vào đầu năm tới và Chủ tịch Tập sẽ có chuyến thăm Mỹ sau đó. Tuy nhiên, ngày 11/10, ông Trump lại tuyên bố trên mạng xã hội rằng có thể hủy cuộc gặp sắp tới, sau khi Trung Quốc thắt chặt thêm quy định xuất khẩu đất hiếm.
Theo CNBC