Những ‘con nghiện’ điện thoại thực sự

Người lớn tuổi đang ngày càng dễ tiếp cận với công nghệ. Ảnh: Panos Pictures.

Kể từ khi Trung tâm Quốc gia về Rối loạn Chơi game tại Anh mở cửa năm 2019, hàng trăm thanh thiếu niên đã tìm đến.

Tuy nhiên, gần đây, phòng khám này đã tiếp nhận một nhóm bệnh nhân khác biệt: người lớn tuổi. Các chuyên gia đã điều trị cho 67 người trên 40 tuổi nghiện game, trong đó người lớn tuổi nhất là một phụ nữ 72 tuổi, cuồng chơi game trên smartphone.

“Con nghiện” điện thoại

Theo nhận định của tờ Economist, một xu hướng quan trọng thường bị giới phân tích bỏ qua là sự gia tăng đột biến thời gian sử dụng điện thoại ở người cao tuổi - nhóm đối tượng vốn được coi là chậm tiếp cận công nghệ.

Trong khi truyền thông chủ yếu tập trung cảnh báo thanh thiếu niên về tác động tiêu cực của công nghệ, thì người cao tuổi lại đang có xu hướng "nghiện" màn hình gia tăng đột biến trong những năm gần đây.

Theo Ofcom - văn phòng Truyền thông của Chính phủ Anh, người cao tuổi từ lâu đã là nhóm có nhu cầu giải trí cao. Người trên 75 tuổi ở Anh xem TV hơn 5,5 giờ/ngày. Một thập kỷ trước, chỉ 1/5 người Mỹ trên 65 tuổi sở hữu điện thoại thông minh, con số này hiện tăng vọt. Thậm chí, những người mới nghỉ hưu là nhóm tiếp nhận công nghệ nhiệt tình nhất.

Thời gian người lớn tuổi ngồi trước màn hình đang tăng vọt từ năm 2013 đến nay. Ảnh: The Economist.

Thống kê từ công ty nghiên cứu GWI cho thấy người trên 65 tuổi có tỷ lệ sở hữu máy tính bảng, TV thông minh, máy đọc sách và PC/Laptop cao hơn người dưới 25 tuổi. Các tập đoàn công nghệ cũng điều chỉnh sản phẩm, điển hình là Apple với sản phẩm Apple Watch có chức năng đo điện tâm đồ và gọi cấp cứu khi ngã. Hiện tại, 17% người trên 65 tuổi sở hữu đồng hồ thông minh.

Việc sở hữu thiết bị tăng kéo theo sự gia tăng thời gian sử dụng màn hình. Năm 2024, người Anh trên 65 tuổi dành hơn 3 tiếng/ngày để trực tuyến trên các thiết bị thông minh.

Tổng hợp thời gian xem TV và dùng thiết bị thông minh, nhóm tuổi nghỉ hưu này ghi nhận thời gian sử dụng màn hình hàng ngày nhiều hơn cả thanh niên và trẻ em.

Tại Hàn Quốc, một nghiên cứu năm 2022 ước tính 15% người ở độ tuổi 60-69 có nguy cơ nghiện điện thoại. Tiến sĩ Ipsit Vahia, trưởng phòng thí nghiệm Công nghệ và Tuổi già tại Bệnh viện McLean, nhận xét một số người lớn tuổi “ngày càng sống cuộc đời của họ thông qua điện thoại, giống như thanh thiếu niên”.

Rủi ro, lợi ích và quản lý

Việc sử dụng công nghệ mang đến cho người cao tuổi cả rủi ro lẫn lợi ích. Một nguy cơ lớn là vấn đề tài chính, do thiết bị di động thường liên kết với tài khoản ngân hàng. Các giao dịch nạp tiền game và nạn lừa đảo chủ yếu nhắm vào nhóm đối tượng này. Tiến sĩ Vahia cảnh báo WhatsApp đã trở thành nền tảng lừa đảo phổ biến tại nhiều quốc gia, khi người lớn tuổi sử dụng ứng dụng này rộng rãi.

Điều đáng chú ý là người cao tuổi thường không bị nhắc nhở để điều chỉnh thời gian sử dụng điện thoại, khác biệt với sự giám sát của cha mẹ và giáo viên đối với thanh thiếu niên.

“Với người lớn tuổi, đôi khi không có ai xung quanh, hoặc nếu có thì không ai thực sự để ý xem họ đang làm gì trên máy tính”, bà Henrietta Bowden-Jones, chuyên gia tại phòng khám chơi game tại Anh, nhận định.

Phòng khám của Tiến sĩ Vahia chỉ ra rằng thời gian sử dụng màn hình là căn nguyên của nhiều vấn đề sức khỏe như mất ngủ (do sợ bị lừa đảo trực tuyến) hoặc lo lắng (gây ra bởi việc "lướt tin tiêu cực"). Người lớn tuổi cũng dễ bị tác động bởi thông tin sai lệch, với khả năng sử dụng ứng dụng tin tức cao gấp đôi so với người dưới 25 tuổi.

Nghiên cứu từ Trung tâm Trí nhớ Toàn UT Health Austin chỉ ra rằng người lớn tuổi thường xuyên sử dụng smartphone có tỷ lệ suy giảm nhận thức thấp hơn. Ảnh: De Visu/Alamy.

Tuy nhiên, lợi ích của công nghệ là rất lớn, đặc biệt với những người cao tuổi bị cô đơn hoặc phải hạn chế vận động. Sức mạnh kết nối của Internet là vô giá, cho phép họ tham gia các hoạt động xã hội qua Zoom, tập thể dục online và sinh hoạt câu lạc bộ từ xa.

Giáo sư Bowden-Jones nhận định khả năng theo đuổi sở thích trực tuyến là rất tốt cho những người không thể ra ngoài.

Hậu quả của việc sử dụng công nghệ quá mức ở người cao tuổi cũng được đánh giá là ít nghiêm trọng hơn thanh thiếu niên. Do có nhiều thời gian rảnh khi nghỉ hưu, nguy cơ chính là mất thời gian không dẫn đến rủi ro mất việc làm hay kết quả học tập giảm sút.

Đáng chú ý, một phân tích tổng hợp gần đây trên 400.000 người lớn tuổi cho thấy những người thường xuyên sử dụng thiết bị kỹ thuật số có tỷ lệ suy giảm nhận thức thấp hơn.

Xu hướng số hóa này được dự đoán sẽ tiếp diễn, với công nghệ Thực tế ảo (VR) được xem là đích đến tiếp theo. Tiến sĩ Vahia đã sử dụng VR để hỗ trợ các bệnh nhân trầm cảm bằng cách sắp xếp các chuyến đi bộ ảo qua những nơi có ý nghĩa, nhằm khơi dậy ký ức và xoa dịu tinh thần bệnh nhân.