CPTPP - lựa chọn hấp dẫn giữa làn sóng bảo hộ

Sau khi Mỹ rút khỏi TPP, các nước thành viên đã đổi tên hiệp định thành CPTPP và ký kết vào năm 2018 - Ảnh: Reuters

Theo các nguồn tin từ Chính phủ Nhật Bản được báo Nikkei Asia dẫn lại ngày 3-11, Philippines và Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) đã nộp đơn xin gia nhập Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) - khối thương mại hiện gồm 12 quốc gia. Đây là hai đơn xin gia nhập đầu tiên kể từ khi Indonesia nộp đơn vào tháng 9-2024.

Vì sao muốn gia nhập?

Ngoài Philippines và UAE, còn có Trung Quốc, đảo Đài Loan, Ecuador, Uruguay và Indonesia cũng đã nộp đơn. Trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung làm lan rộng chủ nghĩa bảo hộ, CPTPP đang nổi lên như một thành trì cho thương mại tự do cùng với châu Âu.

Khuôn khổ CPTPP xóa bỏ thuế quan đối với nhiều loại hàng hóa và thống nhất các quy định về nhiều lĩnh vực. Các thành viên hiện nay gồm Việt Nam, Singapore, Brunei, Malaysia, Úc, New Zealand, Nhật Bản, Canada, Mexico, Peru, Chile và Anh. Costa Rica hiện trong quá trình đàm phán gia nhập.

Tại Philippines, giới doanh nghiệp đã nhiều lần kêu gọi chính phủ gia nhập CPTPP nhằm đối phó với chính sách thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump.

"Động thái chiến lược này có ý nghĩa quan trọng đối với việc bảo đảm tương lai kinh tế của quốc gia trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng bị phân mảnh và các đối tác truyền thống áp dụng các biện pháp bảo hộ" - Phòng Thương mại và Công nghiệp Philippines nêu trong một tuyên bố gần đây.

Một nhà đàm phán thương mại Nhật Bản nhận định Philippines là "ứng viên đầy triển vọng" để gia nhập CPTPP, cả về khía cạnh thương mại lẫn ngoại giao. Philippines hy vọng tăng cường quan hệ kinh tế với các đối tác như Nhật Bản - quốc gia mà nước này gần đây đã ký Hiệp định Tiếp cận quân sự tương hỗ (RAA).

Trong khi đó, UAE - quốc gia đầu tiên ở Trung Đông nộp đơn xin gia nhập CPTPP - đang xem hiệp định này là một phần trong chương trình cải cách kinh tế nhằm giảm phụ thuộc vào dầu mỏ. Quốc gia này đang tích cực ký kết các hiệp định thương mại tự do nhằm thúc đẩy thương mại và đầu tư nước ngoài.

Các hiệp định đối tác kinh tế toàn diện với Úc và Malaysia đã có hiệu lực hồi tháng 10, và UAE đang đàm phán một thỏa thuận tương tự với Nhật Bản.

CPTPP yêu cầu các quốc gia thành viên xóa bỏ gần như 100% thuế quan và có một loạt quy định liên quan đến dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ cùng các lĩnh vực khác.

Theo báo Yomiuri Shimbun, một nguồn tin từ Chính phủ Nhật Bản am hiểu quá trình đàm phán cho biết Philippines và UAE được hoan nghênh gia nhập CPTPP miễn là họ tuân thủ các quy định.

Cú hích kinh tế

Lúc đầu Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) được ký vào năm 2016 bởi 12 quốc gia, trong đó có Mỹ, nhưng ông Trump đã rút Washington khỏi hiệp định vào năm 2017.

Hiệp định sau đó được đàm phán lại và đổi tên thành CPTPP, có hiệu lực vào năm 2018. Anh là quốc gia đầu tiên tham gia kể từ khi Mỹ rút khỏi, trở thành thành viên thứ 12 vào tháng 12-2024.

Hiện nay chính sách thuế quan của chính quyền ông Trump đã khiến CPTPP trở nên hấp dẫn hơn. Hồi tháng 9, ngay cả Hàn Quốc - đồng minh của Mỹ - cũng cho biết đang xem xét tham gia hiệp định.

CPTPP đưa Việt Nam lên vị thế mớiĐỌC NGAY

Nghiên cứu của Viện Chính sách kinh tế quốc tế Hàn Quốc (KIEP) cho thấy việc gia nhập CPTPP có thể giúp GDP của Hàn Quốc tăng 0,38 điểm phần trăm.

Các nhà kinh tế lưu ý rằng hiện nay Hàn Quốc chưa có các hiệp định thương mại tự do song phương (FTA) với những thành viên CPTPP như Nhật Bản và Mexico, khiến hiệp định này trở thành cánh cửa quan trọng để tiếp cận các thị trường đó.

"Giá trị chiến lược của CPTPP ngày càng trở nên quan trọng hơn khi các chính sách thuế quan của chính quyền ông Trump có hiệu lực đầy đủ" - giáo sư danh dự Shin Se Don tại Đại học Nữ sinh Sookmyung (Hàn Quốc) nhận định.

Ông Shin cho rằng chủ nghĩa bảo hộ thương mại của Mỹ đã gia tăng mạnh mẽ trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump, so với nhiệm kỳ đầu tiên. "Do đó, việc tiếp cận CPTPP là cần thiết để phục vụ tốt nhất lợi ích quốc gia của chúng ta" - ông nói thêm.

Giáo sư Kang Moon Sung tại Đại học Hàn Quốc chỉ ra: "Chúng ta có thể đã bỏ lỡ thời điểm lý tưởng, nhưng việc Chính phủ Hàn Quốc đang xem xét lại khả năng gia nhập CPTPP vào thời điểm này vẫn là một bước đi tích cực".

Việc mở rộng CPTPP nhiều khả năng sẽ mang lại cú hích kinh tế cho các thành viên. Nhật Bản từng ước tính vào năm 2017 rằng hiệp định này - khi đó có 11 thành viên - sẽ giúp GDP thực tăng thêm 1,5% nhờ thương mại tự do thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư. 12 thành viên hiện tại của CPTPP chiếm khoảng 15% GDP toàn cầu.

Quốc hội Việt Nam phê chuẩn văn kiện gia nhập CPTPP của Anh

Với đa số tán thành, Quốc hội đã thông qua nghị quyết phê chuẩn văn kiện gia nhập Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) của Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland.