Việc OpenAI, công ty tiên phong trong lĩnh vực Trí tuệ Nhân tạo (AI) và là cha đẻ của ChatGPT, phải tổ chức một cuộc "chữa cháy" truyền thông khẩn cấp vào hôm thứ Năm vừa qua không chỉ là một sự cố truyền thông đơn thuần. Đó là lời cảnh tỉnh sâu sắc về sự nhạy cảm chính trị và tài chính xoay quanh các cam kết đầu tư khổng lồ trong cuộc đua AI toàn cầu.
Mọi chuyện bắt nguồn từ một phát ngôn của Giám đốc Tài chính (CFO) Sarah Friar, khiến dư luận tin rằng gã khổng lồ tư nhân này đang ngỏ ý tìm kiếm sự bảo lãnh tài chính từ chính phủ Mỹ để trang trải cho khoản đầu tư cơ sở hạ tầng trị giá 1,4 nghìn tỷ USD trong bối cảnh OpenAI vẫn đang thua lỗ.
Dập lửa
Tại một sự kiện của Wall Street Journal, CFO Friar gợi ý rằng chính phủ Mỹ nên bảo lãnh tài chính (backstop) cho các khoản vay mà các doanh nghiệp AI như OpenAI phải gánh để đầu tư vào chip và trung tâm dữ liệu.
Câu nói tưởng chừng mang tính kỹ thuật tài chính ấy nhanh chóng bị hiểu theo hướng rằng OpenAI đang tìm kiếm sự bảo lãnh từ chính phủ, tức là nếu công ty không thể trả nợ, người nộp thuế Mỹ sẽ phải gánh phần rủi ro.
Điều này trong mắt công chúng là không thể chấp nhận đối với một doanh nghiệp tư nhân được định giá khoảng 500 tỷ USD và đang dẫn đầu cuộc đua AI toàn cầu.
CFO Sarah Friar
Trước làn sóng chỉ trích dữ dội, Sarah Friar đã vội vàng đính chính trên LinkedIn rằng OpenAI "không hề tìm kiếm bảo lãnh chính phủ cho các cam kết hạ tầng của mình", mà chỉ muốn nói đến sự phối hợp giữa khu vực công và tư để thúc đẩy tăng trưởng AI của Mỹ. Tuy nhiên, lời giải thích này lại càng khiến dư luận thêm hoang mang.
Trong bối cảnh OpenAI chưa có lợi nhuận rõ ràng và đang cam kết đầu tư tới 1,4 nghìn tỷ USD vào chip, trung tâm dữ liệu và năng lượng trong vài năm tới, phát ngôn của Friar bị xem như một dấu hiệu cho thấy sự thiếu chắc chắn trong chiến lược tài chính của công ty. Các nhà phân tích lập tức đặt câu hỏi: OpenAI lấy đâu ra nguồn lực để chi trả cho những dự án khổng lồ này?
Chỉ một ngày sau, CEO Sam Altman phải xuất hiện công khai để dập tắt cơn bão. Trên X, ông khẳng định OpenAI "không có và không muốn bất kỳ sự bảo lãnh nào từ chính phủ Mỹ" cho các dự án trung tâm dữ liệu.
CEO Sam Altman nói thêm rằng công ty dự kiến đạt doanh thu 20 tỷ USD trong năm nay, và có thể tăng lên "hàng trăm tỷ USD mỗi năm" vào năm 2030 nhờ các sản phẩm AI doanh nghiệp và thiết bị tiêu dùng.
Vị CEO này cũng nhấn mạnh nguyên tắc thị trường: "Chính phủ không nên chọn kẻ thắng hay người thua, và người nộp thuế không nên cứu trợ các công ty đưa ra quyết định kinh doanh sai lầm hoặc thua lỗ trên thị trường. Nếu chúng tôi mắc sai lầm và không thể sửa thì chúng tôi phải đóng cửa, để các công ty khác làm tốt hơn thực hiện việc phục vụ khách hàng. Đó là cách mà nền kinh tế tư bản thị trường vận hành."
Tuy nhiên, ông không phủ nhận hoàn toàn vai trò của nhà nước. Theo Altman, chính phủ Mỹ có thể xem xét bảo lãnh hoặc đầu tư riêng cho các nhà máy chip nội địa, nhằm đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng, một hướng đi phù hợp với chính sách công nghiệp mà Nhà Trắng đang thúc đẩy.
"Sẽ không có gói cứu trợ AI"
Chính quyền Tổng thống Donald Trump, vốn đặt mục tiêu đưa Mỹ dẫn đầu cuộc đua AI, cũng nhanh chóng lên tiếng. Cố vấn về AI của Nhà Trắng, ông David Sacks khẳng định trên mạng xã hội X rằng: "Sẽ không có gói cứu trợ liên bang cho AI. Nếu một công ty thất bại, sẽ có công ty khác thay thế."
Phát biểu này vừa mang tính trấn an, vừa như một lời cảnh báo gửi đến các ông lớn công nghệ: đừng mong chính phủ sẽ ra tay nếu cuộc chơi vượt khỏi tầm kiểm soát tài chính.
Sự cố "bảo lãnh" của OpenAI không chỉ là một sai lầm truyền thông. Nó phơi bày một thực tế đang ngày càng rõ rệt: cuộc đua AI đang đòi hỏi lượng vốn khổng lồ vượt quá khả năng của hầu hết các doanh nghiệp tư nhân, kể cả những tên tuổi lớn nhất.
Khi các mô hình trí tuệ nhân tạo cần hàng triệu GPU và hạ tầng năng lượng tương đương các quốc gia nhỏ, câu hỏi "ai sẽ trả tiền?" trở nên không thể tránh khỏi.
Trong trường hợp của OpenAI, lời nói của CFO vô tình chạm vào nỗi lo sâu sắc của công chúng: liệu các công ty AI có đang trở thành "quá lớn để thất bại", giống như các ngân hàng trong khủng hoảng tài chính 2008? Và nếu điều đó xảy ra, liệu chính phủ có thể đứng ngoài?
Trước vụ việc, OpenAI vẫn được xem là biểu tượng của tầm nhìn dài hạn và sức mạnh tài chính, với các hợp đồng chiến lược cùng Microsoft, Nvidia và Amazon. Nhưng chỉ một phát ngôn thiếu kiểm soát đã khiến bức tranh ấy xuất hiện vết nứt.
Thứ nhất, nó củng cố những lo ngại từ giới đầu tư về tính bền vững của mô hình kinh doanh của OpenAI: Làm thế nào một công ty chưa có lợi nhuận lại có thể chi trả cho khoản đầu tư lớn đến vậy?
Thứ hai, nó cho thấy ranh giới mong manh giữa tham vọng tư nhân và lợi ích công cộng trong lĩnh vực AI. Công chúng chấp nhận AI là một lợi ích quốc gia, nhưng không sẵn lòng chấp nhận rủi ro tài chính đi kèm.
Câu chuyện lần này có thể sẽ lắng xuống nhanh chóng. Song nó để lại một thông điệp rõ ràng: AI không chỉ là cuộc đua về công nghệ, mà còn là bài kiểm tra khắc nghiệt về năng lực tài chính, truyền thông và niềm tin công chúng.
Trong thời đại mà dữ liệu trở thành dầu mỏ mới, những doanh nghiệp dẫn đầu như OpenAI không chỉ cần sức mạnh tính toán, mà còn cần sự minh bạch và thận trọng tuyệt đối trong từng câu nói.
*Nguồn: CNN, Fortune, BI