10 phút thay đổi lịch sử máy tính

Thiết kế máy tính bỏ túi trên Mac OS 1.0. Ảnh: Apple.

Trên trang web Folklore.org của Andy Hertzfeld, nơi ghi chép lịch sử phát triển của chiếc Macintosh đầu tiên, có câu chuyện về sự ra đời của giao diện máy tính bỏ túi (calculator) trên Mac như ngày hôm nay.

Tháng 2/1982, Chris Espinosa, nhân viên thứ 8 của Apple, bị Steve Jobs không ngừng chỉ trích thiết kế máy tính bỏ túi cho Mac. Sau nhiều ngày chỉnh sửa, lập trình viên khi đó 21 tuổi đã nghĩ ra một giải pháp khéo léo. Anh tạo ra thứ gọi là “Bộ công cụ tự thiết kế máy tính bỏ túi của Steve Jobs”, và để chính tay sếp thiết kế nó.

Chris Espinosa bắt đầu làm việc cho Apple từ năm 1976 khi mới 14 tuổi và tiếp tục đến bây giờ, trở thành nhân viên trẻ nhất thời điểm đó và hiện tại là người gắn bó lâu nhất của công ty. Espinosa được Jobs thuyết phục bỏ học để tham gia toàn thời gian, quản lý bộ phận tài liệu của Macintosh.

Ông đã quyết định viết một chương trình demo bằng QuickDraw, tạo ra một máy tính bỏ túi, thuộc nhóm các “desk ornaments” (trang trí bàn làm việc). Những chương trình tiện ích nhỏ này sẽ được cài sẵn trong máy Mac, sau này được gọi là “desk accessories”.

Các desk accessories trên phiên bản Mac OS 1.0. Ảnh: Apple/Benj Edwards.

Tuy nhiên, Steve Jobs là một người kỹ tính và không thích thiết kế của anh. “Nói thật là nó tệ. Màu nền quá tối, vài đường kẻ có độ dày sai, và các nút thì quá to”, Andy Hertzfeld miêu tả lời của Jobs.

Trong nhiều ngày liền, Espinosa đều kiên nhẫn chỉnh sửa theo góp ý, chỉ để hôm sau Jobs lại tìm ra thêm những lỗi mới. Thay vì tiếp tục vòng lặp chỉnh sửa vô tận, anh đã chọn một hướng đi khác.

Theo lời kể của Hertzfeld, anh tạo ra một chương trình cho phép điều chỉnh mọi yếu tố hình ảnh của chiếc máy tính, từ độ dày của đường kẻ, kích thước nút bấm, đến họa tiết nền và nhiều chi tiết khác, thông qua các menu kéo thả. Qua đó, Jobs chỉ cần 10 phút dùng thử để tự chỉnh các thông số cho đến khi tìm được phiên bản hài lòng.

Buổi thiết kế kéo dài 10 phút ấy đã cho ra đời mẫu máy tính bỏ túi được cài sẵn trong chiếc Mac ra mắt năm 1984, và gần như không thay đổi cho đến khi Apple ngừng hệ điều hành Mac OS 9 vào năm 2001. Từ Mac OS X trở đi, hãng đã thay thế bằng một thiết kế mới, khép lại hành trình 17 năm của chiếc máy tính mang dấu ấn Steve Jobs.

Thời điểm đó, khi hầu hết máy tính chỉ hiển thị văn bản đơn sắc, ý tưởng cho phép người dùng tinh chỉnh các tham số hình ảnh thông qua các điều khiển tương tác không cần lập trình được cho là khá tiến bộ.

Bộ “Construction Set” của Espinosa là tiền đề cho các công cụ thiết kế trực quan và dựa trên tham số, sau này sẽ trở nên phổ biến trong phát triển phần mềm. Các phần mềm như HyperCard đã chính thức hóa ý tưởng này thành một khung ứng dụng trực quan hoàn chỉnh.

Câu chuyện này cũng hé lộ một điều về quy trình quản lý của Jobs. Ông biết mình muốn gì, nhưng đôi khi khó diễn đạt rõ ràng bằng lời. Về sau, khi trở lại Apple vào cuối những năm 1990, Jobs nổi tiếng với việc nhấn mạnh đánh giá sản phẩm bằng cách sử dụng trực tiếp, thay vì dựa vào các bản trình bày PowerPoint sẵn có hay danh sách thông số kỹ thuật.