Bụi mịn không chỉ trôi lơ lửng ngoài đường, NASA cho biết ngay cả không gian kín như tàu vũ trụ hay chính ngôi nhà của chúng ta cũng có thể ngập bụi mịn ở mức khó tin. Điểm đáng sợ là nhà càng mới, càng kín, dùng điều hòa nhiều thì lượng bụi mịn tích tụ càng lớn. Và vì những hạt bụi PM2.5 nhỏ gấp 30 lần sợi tóc, mắt thường hoàn toàn không thể nhìn thấy, nhưng chúng lại lọt sâu vào phổi, thậm chí đi vào máu.
Trong các báo cáo về hệ thống kiểm soát môi trường trên trạm ISS, NASA cho biết bụi mịn luôn là thứ khó xử lý nhất bởi chúng bám mọi ngóc ngách và dễ tái phát nếu làm sạch không đúng cách. Điều này cũng phản ánh chính xác tình trạng các căn hộ hiện đại: nhìn thì sạch nhưng thực ra đang "ngập bụi".
Vì vậy, nếu không dọn nhà đúng chuẩn, càng lau càng bụi bay khắp nơi. Dưới đây là checklist dọn dẹp dựa trên nguyên lý NASA sử dụng để kiểm soát chất lượng không khí trong không gian - áp dụng cực hiệu quả cho nhà ở đô thị.
1. Dọn bụi từ cao xuống thấp - nguyên tắc vàng NASA luôn áp dụng
NASA yêu cầu các phi hành gia làm sạch từ trần - tường - bàn - sàn. Trong không gian không trọng lực, bụi bay lung tung; còn trong nhà, lau ngược thứ tự làm bụi rơi lại nơi đã dọn.
Lời khuyên áp dụng:
- Lau quạt trần, điều hòa, đèn trước
- Tiếp đến là kệ tủ, mặt bàn
- Cuối cùng mới hút bụi và lau sàn
Chỉ một thay đổi nhỏ đã giúp giảm 30 - 40% lượng bụi bám lại.
2. Khăn microfiber + nước ấm: công thức NASA dùng để "khóa bụi"
NASA chọn khăn sợi siêu nhỏ để dọn bụi trong ISS không phải ngẫu nhiên. Trong môi trường không trọng lực, chỉ cần quét hay dùng khăn cotton là bụi sẽ bay ngược trở lại, bám vào thiết bị và trôi lơ lửng trong khoang. Khăn microfiber thì khác: cấu trúc sợi siêu nhỏ giúp giữ bụi chặt lại, không để bay ra ngoài, không để lại xơ và còn rút ngắn thời gian làm sạch cho các phi hành gia.
Áp dụng vào nhà ở trên Trái Đất, nguyên tắc cũng giống hệt. Khi bề mặt quá bụi, đừng quét vì chỉ khiến bụi mịn bay tứ tung và quay lại không khí. Thay vào đó, hãy dùng khăn microfiber ẩm đã vắt kỹ để lau, và nhớ lau theo một chiều để gom bụi gọn thay vì miết qua lại khiến bụi bung ra. Cách làm tưởng đơn giản nhưng có thể giảm lượng bụi mịn tái phát tán đến 90%, giúp nhà sạch sâu hơn và không khí dễ thở hơn, đặc biệt trong mùa ô nhiễm cao.
3. Hút bụi thường xuyên nhưng phải đúng loại
Vệ tinh, module ISS… đều có bộ lọc chuẩn HEPA để giữ lại các hạt nhỏ 0.3 micromet. Trong nhà, robot hút bụi hoặc máy hút cầm tay cũng cần có HEPA H13 hoặc H14 mới đủ “chuẩn NASA”.
Lịch hút bụi gợi ý:
Sàn nhà: 1-2 lần/ngày nếu có nuôi thú cưng
Ghế sofa, rèm cửa, nệm: 2 lần/tuần
Gầm giường, gầm tủ: 1 lần/tuần
Đây là những “ổ bụi” NASA luôn chú ý khi kiểm tra ISS.
4. Đừng quên những nơi nhìn không bẩn nhưng cực độc: lọc điều hòa - máy lạnh - máy lọc khí
NASA chỉ ra lọc khí là bộ phận bẩn nhanh nhất trong môi trường kín. Trong nhà, các thiết bị như điều hòa, máy lọc không khí, quạt hơi nước hay máy làm ẩm thường tích tụ bụi bẩn dày đặc và nếu không được vệ sinh đúng cách, chúng sẽ thổi ngược bụi ra khắp phòng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Cụ thể, điều hòa nên vệ sinh định kỳ 4-6 tuần một lần, máy lọc không khí cần lau màng thô hàng tuần và thay màng HEPA theo khuyến nghị, trong khi quạt hơi nước và máy làm ẩm nên được làm sạch mỗi tuần. Thực hiện đúng các bước này sẽ giúp giảm ngay tình trạng mùi khó chịu trong nhà, ngăn ho về đêm và hạn chế khô mũi, mang lại không khí trong lành hơn cho cả gia đình.
5. Rèm cửa, chăn ga, nệm - “nhà máy sản xuất bụi mịn” mà nhiều người lười giặt
NASA cho rằng các vật liệu dệt giữ bụi mạnh nhất.
Checklist giặt chuẩn sạch:
- Rèm: 3 tháng/lần
- Ga gối: 1–2 tuần/lần
- Mùng mền: 1 tháng/lần
- Thảm: hút bụi 3–5 lần/tuần
Đây là khu vực gây dị ứng nhiều nhất trong nhà, nhưng lại ít được chú ý.
6. Mẹo NASA khuyên để giảm bụi trong không khí ngay lập tức
NASA cũng đưa ra một số mẹo đơn giản để giảm bụi trong không khí ngay lập tức.
Khi trời nồm, bạn có thể bật điều hòa ở chế độ Dry để giảm độ ẩm và hạn chế bụi bám. Mỗi sáng nên mở cửa từ 20–30 phút để trao đổi không khí, giúp bụi và khí độc thoát ra ngoài. Đồng thời, hạn chế xịt nước hoa, sơn móng hay xịt phòng trong không gian kín vì sẽ làm bụi mịn bám thêm và ảnh hưởng đến sức khỏe.
Ngoài ra, trồng một đến hai cây xanh dễ sống trong nhà cũng là gợi ý hay; mặc dù không có tác dụng lọc khí như nhiều người nghĩ, nhưng cây giúp bụi bám vào lá thay vì bay lơ lửng trong không khí, từ đó giữ cho không gian sống thoáng đãng và sạch hơn.
7. Dọn dẹp đúng nhưng phải đều - nhà sạch theo chuẩn NASA không cần quá nhiều thời gian
Dọn dẹp nhà cửa đúng chuẩn NASA không cần tốn quá nhiều thời gian, nhưng quan trọng là phải đều đặn. Bạn có thể dành một buổi để tổng vệ sinh lớn mỗi tuần, kết hợp với việc hàng ngày dành khoảng 15 phút hút bụi và lau các bề mặt quan trọng. Khi duy trì thói quen này liên tục, bụi sẽ không còn cơ hội tích tụ thành lớp PM2.5 nguy hiểm, đồng thời giữ cho không gian sống luôn sạch sẽ, thoáng mát và an toàn cho sức khỏe cả gia đình.