Sau khi nhiều doanh nghiệp Ý và các tổ chức nông nghiệp nước này phản đối việc sử dụng lao động ở Tân Cương cùng cáo buộc gian lận nhãn mác xuất xứ, lượng xuất khẩu tương cà chua của Trung Quốc sang Ý đã giảm tới 76% trong năm 2025.
Theo dữ liệu của Tomato News, cơ quan chuyên theo dõi thương mại ngành cà chua toàn cầu, trong quý III năm nay, xuất khẩu cà chua chế biến của Trung Quốc sang các nước Tây Âu giảm 67%, riêng sang Ý giảm hơn 3/4. Tính theo giá trị, kim ngạch xuất khẩu sang Ý chỉ còn chưa đến 13 triệu USD trong 9 tháng đầu năm, so với hơn 75 triệu USD cùng kỳ năm ngoái.
Tổ chức nông nghiệp hàng đầu Ý Coldiretti đã dẫn đầu chiến dịch bảo vệ “trái tim đỏ” của ẩm thực Ý trước làn sóng tương cà giá rẻ từ Trung Quốc, chỉ bằng một nửa giá thành sản xuất nội địa.
Francesco Mutti, CEO hãng nước sốt Mutti nổi tiếng, tuyên bố: “Đây là một chiến thắng quan trọng. Nó gửi đi một tín hiệu tích cực cho những người làm nông nghiệp chân chính ở Ý.”
Cuộc tranh cãi bắt nguồn từ những vụ việc điều tra năm 2021, khi cảnh sát Ý đột kích một số công ty chế biến cà chua bị phát hiện trộn tương cà Trung Quốc nhưng gắn nhãn “100% sản xuất tại Ý”. Sự việc gây phẫn nộ, làm tổn hại niềm tin của người tiêu dùng và khiến các chuỗi siêu thị lớn ở châu Âu đồng loạt ngừng nhập hàng có thành phần Trung Quốc.
Trong hơn 1 thập kỷ qua, Trung Quốc đã biến Tân Cương thành trung tâm sản xuất tương cà chua khổng lồ, phục vụ xuất khẩu. Từ năm 2021 đến 2024, sản lượng cà chua chế biến tại đây đã tăng gấp đôi, từ 4,8 triệu tấn lên hơn 11 triệu tấn, theo Tomato News. Các tập đoàn nhà nước, trong đó có cả doanh nghiệp thuộc Quân đoàn Sản xuất và Xây dựng Tân Cương, đã đầu tư mạnh để biến khu vực này thành “công xưởng đỏ” của thế giới.
Tuy nhiên, sự bùng nổ ấy đang phải trả giá. Khi châu Âu đồng loạt siết chặt nhập khẩu vì lo ngại về vấn đề lao động, Tân Cương nay đang tồn kho 600.000-700.000 tấn tương cà chua, tương đương gần nửa năm xuất khẩu.
Mỹ là quốc gia đầu tiên ra lệnh cấm nhập khẩu tương cà từ Tân Cương năm 2021, với lý do về tình trạng lao động cưỡng bức. Bắc Kinh phản bác mạnh mẽ, cho rằng đây là “quan điểm thù địch của các thế lực chống Trung Quốc”. Nhưng hiệu ứng domino đã lan sang châu Âu. Các nhà bán lẻ Anh, Đức và Pháp bắt đầu gây áp lực buộc nhà cung ứng Ý không sử dụng nguồn hàng từ Trung Quốc.
Trước cú sụt giảm nghiêm trọng ở châu Âu, các nhà máy Tân Cương buộc phải giảm hơn một nửa sản lượng chế biến trong năm 2025, xuống còn khoảng 3,7 triệu tấn.
“Họ đang vật lộn để tìm đầu ra. Nếu không cắt giảm, tồn kho trong nước sẽ còn phình to,” Martin Stilwell, Chủ tịch Tomato News, nhận định.
Trong khi đó, ở Ý, nơi cà chua được xem như biểu tượng văn hóa, chiến dịch “bảo vệ cà chua Ý” đã được xem như chiến thắng của nông sản bản địa trước làn sóng toàn cầu hóa giá rẻ. Mutti cho rằng chỉ “3 đến 5 công ty” đã làm hoen ố hình ảnh ngành cà chua Ý bằng những “chiêu gian dối”, khiến giá cả sụt giảm và niềm tin người tiêu dùng bị tổn hại nặng nề.
Tham khảo FT